Баъзе ривоятҳо дар мавриди моҳи зулҳиҷҷа

﴿الأحاديث الواردة في شهر ذي الحجة﴾

«باللغة الطاجيكية»

إعداد: مصباح الدين حميدوف

2011 - 1432

Баъзе ривоятҳо дар мавриди моҳи зулҳиҷҷа

«إن الزمان قد استدار كهيئته يوم خلق الله السموات والأرض, والسنة إثنا عشر شهراً, منها أربعة حرم: ثلاث متواليات ذوالقعده وذوالحجه والمحرم, ورجب مضر الذي بين جمادي وشعبان ... الخ» متفق عليه.

Аз Абӯбакри Сиддиқ (р) ривоят шудааст ки Паёмбар (с) фармуд: Аз рузе ки Худованд замину осмонҳоро офаридааст, асру замон ба монанди шаклу ҳайати худ давр мезанад, сол дувоздаҳ моҳ аст, чаҳор моҳи аз ин моҳҳо моҳҳои ҳаром мебошанд, се моҳи ҳаром пушти сари ҳам меоянд: Зулқаъда, Зулҳиҷа, Муҳарам, ва моҳи Раҷаб миёни Ҷимоди ва Шаъбон қарор дорад. (ривояти Бухори ва Муслим)

«شهران لاينقصان, شهرا عيدٍ: رمضان وذوالحجة» متفق عليه.

Аз Абубакри Сиддиқ (р) ривоят шудааст ки Паёмбар (с) фармуд: Ду моҳе аст ки аз фазилати онҳо кам намешавад, ду моҳи ид яъне моҳи Рамазон ва моҳи Зулҳиҷа. (ривояти Бухори ва Муслим)

«أن رجلاً من اليهود قال له: يا أميرالمؤمنين آية في كتابكم تقرؤونها لو علينا معشر اليهود نزلت لاتخذنا ذلك اليوم عيداً. قال: أي آية, قال:

﴿ٱلۡيَوۡمَ أَكۡمَلۡتُ لَكُمۡ دِينَكُمۡ وَأَتۡمَمۡتُ عَلَيۡكُمۡ نِعۡمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ ٱلۡإِسۡلَٰمَ دِينٗا ٣﴾ [المائدة: ٣]

«Имрӯз дини шуморо ба камол расонидам ва неъмати худ бар шумо тамом кардам ва исломро дини шумо баргузидам». (Ал моида 3)

قال عمرt: «قد عرفنا ذلك اليوم والمكان الذي نزلت فيه علي النبيﷺ‬ وهو قائم بعرفة, يوم جمعة» متفق عليه

Аз Умар ибни Хатоб (р.з) ривоят шудааст, ки марде аз яҳудиён ба у гуфт: Эй амири муъминон! дар китоби шумо ояте вуҷуд дорад, ва шумо доим онро мехонед, агар барои мо яҳудиён чунин оят нозил мешуд, мо он рузро ҷашн мегирифтем, Умар (р.з) гуфт кадом оят? Он мард гуфт:

«Имрӯз дини шуморо ба камол расонидам ва неъмати худ бар шумо тамом кардам ва исломро дини шумо баргузидам». (Ал моида 3)

Умар (р.з) гуфт: Замон ва маконеро ки ин оят дар он нозил шуд комилан ёд дорем, дар саҳрои Арафа дар ҳоле ки истода буд ва рузи ҷумъа бар Паёмбар (с) нозил шуд. (Бухори ва Муслим)

ابن عباس – رضي الله عنهما – قال: قال النبي ﷺ‬ «ما من أيام العمل الصالح فيهن أحب إلي الله من هذه الأيام العشر, فقالوا يا رسول‌اللهﷺ‬! ولا الجهاد في سبيل‌ الله, فقال رسول‌اللهﷺ‬: ولا الجهاد في سبيل الله, إلاّ رجل خرج بنفسه وماله, فلم يرجع من ذلك بشيءٍ». رواه البخاري.

Аз ибни Абос (р.з) ривоят шудааст, ки Паёмбар (с) фармуд: Ҳеҷ рузе вуҷуд надорад ки амали солеҳ дар он аз ин даҳ руз (манзур даҳ рузи моҳи Зулҳиҷа) назди Худованд маҳбубтар бошад, саҳобаҳо гуфтанд: Эй расули Худо! Аз ҷиҳод дар роҳи Худо ҳам маҳбубтар мебошанд? Паёмбар (с) фармуд: Ҷиҳод дар роҳи Худо ҳам аз он маҳбубтар нест, магар касе ки бо ҷону молаш ба ҷиҳод рафта бошад ва чизе аз онҳо боз нагардад яъне дар роҳи Худо ҷону молашро аз даст дода бошад. ( Бухори)

أبوسعيد خدريt يقول : «نهى النبيﷺ‬ عن صوم يوم الفطر ويوم النحر ... » متفق عليه

Абусаъиди Худри (р.з) мегуяд: Паёмбар (с) аз руза доштани рузи иди Рамазон ва иди Қурбон манъ намудааст. ( Бухори ва Муслим)

عائشة صديقة– رضي ‌الله عنها – قالت: «ما رأيت رسول‌اللهﷺ‬ صائماً في العشر قط» صحيح مسلم

Аз Оиша (р.з) ривоят шудааст ки гуфт: Ҳеҷгоҳ надидам ки Паёмбар (с) даҳ рузи Зулҳиҷаро руза бигирад. ( Муслим)

عن ام سلمة – رضي ‌الله عنها – أن النبيﷺ‬ قال: «إذا دخلت العشر وأراد أحدكم أن يضحي, فلا يمس شعره وبشره شيئاً» رواه مسلم في صحيحه, و الترمذي في سننه

Аз Умми Салама (р.з) ривоят шудааст ки Паёмбар (с) гуфт: Ҳаргоҳ рузи аввали моҳи Зулҳиҷҷа фаро расид ва касе аз шумо хост ки қурбони кунад набояд муйҳо ва нохунҳояшро бигирад ва ё кам кунад. ( Муслим ва Тирмизи)

Абуқатода (р.з) мегуяд: Марде назди Паёмбар (с) омаду гуфт: Шумо чигуна рӯза мегиред? Паёмбар (с) асабони шуд, сипас гуфт: Ба ин сурат руза мегирем: се руз аз ҳар моҳ, моҳи Рамазон, то Рамазони баъди ҳар кас ба ин сурат рӯза бигирад, мисли ин аст ки тамоми солро рӯза гирифта бошад, рӯзаи рӯзи Арафа, ки боиси каффораи гуноҳони соли қабли ва баъди мешавад, рӯзаи рӯзи ошуро ки боиси каффораи гуноҳони соли қабли мешавад.(Муслим ва Аҳмад)

عن عائشة – رضي ‌الله عنها – قالت: إن رسول‌اللهﷺ‬ قال: «ما من يومٍ أكثر من أن يعتق الله فيه عبداً من النار من يوم عرفة, وإنه ليدنو يباهي بهم الملائكة. فيقول: أراد هؤلاء.» رواه مسلم

Аз Оиша (р.з) ривоят шудааст ки Паёмбар (с) фармуд: Ҳеҷ рӯзе Худованд бештар аз рӯзи Арафа бандагони худро аз оташи дӯзах озод намекунад, ва сипас малоикаҳо ба онҳо наздик мешаванд ва ифтихор намуда мегуянд, оё Худованд инҳоро дар назар дорад?. (Муслим)

Аз Омир ибни Уқба (р.з) ривоят шудааст ки Паёмбар (с) фармуд: Рӯзи Арафа ва рӯзи иди қурбон ва се рӯз баъд аз рӯзи иди қурбон (аёми ташриқ) рӯзҳои хурдану ошомидан ва шоди ҳастанд. (Муслим ва Аҳмад)

أنس بن مالكt ميكويد: بيامبرﷺ‬ وارد مدينة شد, اهل مدينه در زمان جاهليت دو روز داشتند كه در آن شادي و بازي ميكردند, بيامبرﷺ‬ فرمود: «إن الله تبارك وتعالى قد أبدلكم بهما خيراً منهما يوم الفطر ويوم النحر». رواه أحمد في مسنده

Анас ибни Молик мегуяд: Паёмбар (с) вориди Мадина гашт: Мардуми Мадина дар замони чоҳилият ду рузе доштанд ки дар он шодиву бози мекаррданд, Паёмбар (с) фармуд: «Худованди бузург ба ҷои ин ду рӯз, ду рӯзи беҳтар ва хубтарро барои шумо қарор додааст, рӯзи иди Фитр ва иди Қурбон». (Аҳмад)

عبدالله بن عمروبن عاص – رضي‌الله عنهما – ميكويد: نزد بدرم عمروبن عاصt رفتم, ديدم كه جيزي مي‌خورد, مرا فراخواند كه با او بخورم, كفتم روزه هستم, كفت: «هذه الأيام التي نهانا رسول‌ اللهﷺ‬ عن صيامهن, وأمرن بفطرهن). قال مالك: (هي أيام التشريق» رواه مالك في الموطأ

Абдуллоҳ ибни Амр ибни Ъос (р.з) мегуяд: Назди падарам (Амр ибни Ъос) рафтам ва дидам ки чизе мехурд, манро даъват намуд ки бо у бихурам, ман гуфтам ки рӯзадор ҳастам, гуфт: ин рӯзҳо, рӯзҳое ҳастанд ки Паёмбар (с) аз рӯза гирифтанашон манъ намудааст, ва амр намудааст ки ин рузҳоро ифтор намоем, имом Молик мегуяд: манзур аз ин рӯзҳо се рӯзи баъди иди қурбон мебошад (аёми ташриқ). (Молик)

أبونجيح ميكويد از ابن عمر – رضي ‌الله عنهما – در مورد روزه عرفه سؤال شد؟ كفت: «حججت مع النبي ﷺ‬ فلم يصمه, وحججت مع ابي‌بكر فلم يصمه, وحججت مع عمر فلم يصمه, وحججت مع عثمان فلم يصمه, وأنا لا أصومه, ولاآمر به ولا أنهى عنه» رواه احمد في سننه, و رواه الترمذي في سننه, و رواه الدارمي في سننه

Абу Нуҷайҳ мегуяд: аз ибни Умар дар мавриди рӯзаи рӯзи Арафа суол шуд, дар ҷавоб гуфт: Бо Паёмбар (с) ҳаҷ кардам ин рӯзро рӯза нагирифт, бо Абубакр (р) ҳаҷ кардам ин рӯзро рӯза нагирифт, бо Умар (р.з) ҳаҷ кардам ин рӯзро рӯза нагирифт, бо Усмон (р.з) ҳаҷ кардам ин рӯзро рӯза нагирифт, ва ман ҳам ин рӯзро рӯза намегирам, ва ба рӯза доштани ин рӯз на амр мекунам ва на манъ мекунам. (Тирмизи ва Доруми)

عن عبدالله بن قرط عن النبي ﷺ‬ قال: «إن أعظم الأيام عندالله تبارك وتعالى يوم النحر, ثم يوم القر». رواه احمد في مسنده, و رواه ابوداود في سننه

Аз Абдуллоҳ ибни Қарат (р.з) ривоят шудааст ки фармуд: Бузургтарин рӯз дар назди Худованд рӯзи иди қурбон аст, ва сипас баъд аз он рӯзе ки пас аз иди қурбон меояд, ёздаҳуми Зулҳиҷа. (Аҳмад ва Абудовуд)

عبدالله بن عمر – رضي ‌الله عنهما – ميكويد: بيامبرﷺ‬ در حجي كه انجام داد روز عيد قربان ميان جمرات ايستاد و كفت: «أي يوم هذا؟» فقالوا: (يوم النحر), قال: «هذا يوم الحج الأكبر» رواه البخاري

Абдуллоҳ ибни Умар (р.з) мегуяд: Паёмбар (с) дар ҳаҷҷе ки анҷом дод рӯзи иди қурбон миёни ҷамарот истод ва гуфт: имрӯз чи рӯзе аст? Гуфтанд: рӯзи иди қурбон, фармуд: имрӯз рӯзи ҳаҷҷи акбар аст. (Бухори)

عن عبدالله بن عمرو – رضي ‌الله عنهما – أن رسول‌اللهﷺ‬ قال: «أمرتُ بيوم الأضحى عيداً جعله الله لهذه الأمة ... » رواه احمد في مسنده, و رواه ابوداود في سننه

Абдуллоҳ ибни Амр (р.з) мегуяд: Паёмбар (с) фармуд: Ба ман дастур дода шудааст ки рӯзи қурбониро ид бикунам, Худованд онро барои ин уммат ид қарор додааст….(Аҳмад ва Абудовуд)

عن أبي هريرهt: «أن أبابكر الصديقt بعثه في الحجة التي أمّره النبي ﷺ‬ عليها قبل حجة الوداع يوم النحر في رهط يؤذن في الناس: لا يحج بعد العام مشرك, ولا يطوف بالبيت عريان» وفي رواية لأبي داود: «و يوم الحج الأكبر يوم النحر والحج الأكبر الحج» رواه ابوداود في سننه

Абуҳурайра (р.з) мегуяд: Абӯбакри Сиддиқ манро дар ҳаҷе ки Паёмбар (с) пеш аз ҳаҷатул видоъ Абӯбакрро роҳбар таъин карда буд, фиристод то дар рӯзи иди Қурбон бо ҷамоъати дигаре дар миёни мардум фарёд бизанем ва бигуем: баъд аз ин сол набояд ҳеҷ мушрике ҳаҷ кунад, ва ҳеҷ шахси луче атрофи хонаи Каъба тавоф намояд. (Абудовуд)

عن ابن عباس – رضي ‌الله عنهما – قال: «كانوا يرون أن العمرة في أشهر الحج من أفجر الفجور في الأرض, ويجعلون المحرم صفراً, ويقولون: إذا برأ الدبر, وعفا الأثر, وانسخ صفر, حلت العمرة لمن اعتمر. قدم النبي ﷺ‬ وأصحابه صبيحة رابعة مهلين بالحج فأمرهم أن يجعلوها عمرة, فتعاظم ذلك عندهم, فقالوا: يا رسول‌اللهﷺ‬! أي الحل, قال: «حل كله» متفق عليه

Ибни Абос мегуяд: Баъзеҳо умра карданро дар моҳҳои ҳаҷ аз хатарноктарин гуноҳон медонистанд, моҳи Муҳарамро моҳи сафар қарор медоданд, ва мегуфтанд: ҳаргоҳ захми пушти уштурҳо хуб шавад ва машақат ва нороҳати сафар бартараф шавад, асар ва аломатҳои захмҳо куҳна ва қадим гашт, ва моҳи сафар ба охир расид, умра барои умракунанда ҳалол мегардад. Паёмбар (с) субҳи рӯзи чаҳорум вориди Мака шуданд ва садои таҳлилашро ба мақсади анҷом додани ҳаҷ баланд кард, ва ба асҳобаш дастур дод ки Умраро анҷом бидиҳанд, саҳобаҳо ки ин кор барояшон сахту номафҳум буд, гуфтанд: эй расули Худо куҷо ҳалол шудааст? Паёмбар (с) гуфт: ҳамааш ҳалол аст ва ишколе надорад. (Бухори ва Муслим)

عن ابن عباس – رضي ‌الله عنهما –: «﴿والفجر﴾ قال: فجر النهار, ﴿وليالٍ عشر﴾ قال: عشر الأضحي» رواه الحاكم في المستدر.

Ибни Абос (р.з) мегуяд (валфаҷр) яъне: рӯшноии авали субҳидам, ва (ва лаёлин ъашр) яъне: даҳ рузи моҳи Зулҳиҷа ва рӯзи қурбони мебошад.(Ҳоким)

عن جابرt عن النبي ﷺ‬ قال: «إن العشر عشر الأضحى, والوتر يوم عرفة والشفع يوم النحر». رواه احمد في مسنده

Ҷобир (р.з) аз Паёмбар (с) ривоят мекунад ки манзур аз (ъашр) дар Қурон, даҳ рӯзи моҳи Зулҳиҷа мебошад, ва (витр) яъне рӯзи Арафа мебошад, ва (шафъ) яъне рузи ид ва қурбони кардан мебошад. (Аҳмад)

Дар мавриди баъзе амалҳо ва фазилати онҳо ҳадисҳои заъифу мавзуъе ворид шудааст ки онҳоро бароятон баён хоҳам кард

«من صام العشر فله بكل يوم صوم شهر, وله بصوم يوم التروية سنة, وله بصوم يوم عرفة سنتان».

Ҳадиси якум: Ҳар ки даҳ рузи моҳи аввали моҳи Зулҳиҷҷаро рӯза бигирад, дар баробарии ҳар рӯзи рӯза гирифтааш барояш савоби як моҳа рӯзадори навишта мешавад, ва дар муқобили рӯзаи рӯзи ҳаштуми ин моҳ савоби як сола барояш навишта мешавад, ва барояш рӯзадории рӯзи Арафа савоби дусола навишта мешавад. (ҳадис заъиф аст)

حديث: «من صام آخر يوم من ذي ‌الحجة, وأول يوم من المحرم, فقد ختم السنة الماضية, وافتتح للسنة المستقبلة بصوم جعله الله كفارة خمسين سنة»

Ҳадиси дувум: Ҳар кас ки охирин рӯзи моҳи Зулҳиҷаро ва авалин рӯзи моҳи Муҳаррамро рӯза бигирад, гуё ки соли гузаштаро бо рӯзадори ба поён расонидааст ва соли ояндаро бо рӯзадори шуруъ кардааст, ва Худованд онро каффораи гуноҳони панҷоҳсоалааш қарор додааст. (ҳадис заъиф аст)

«من صلي يوم عرفة بين الظهر والعصر أربع ركعات, يقرأ في كل ركعة بفاتحة الكتاب مرة, وقل هو الله أحد خمسين مرة, كتب الله له ألف ألف حسنة...»

Ҳадиси севум: Ҳарки рӯзи Арафа байни намози пешин ва намози аср чаҳор ракаъат намоз бихонад, дар ҳар ракаъат сураи Фотиҳаро як бор ва сураи Қул ҳува аллоҳро панҷоҳ маротиба бихонад, Худованд барои у ҳазор, ҳазор савоб менависад. (ҳадис заъиф аст)

حديث: «من صلى يوم عرفة ركعتين يقرأ في كل ركعة بفاتحة الكتاب ثلاث مرات ... إلا قال الله عزّ وجل: أشهدكم أني قد غفرت له».

Ҳадиси чаҳорум: Ҳар ки рӯзи Арафа ду ракаъат намоз бихонад, ва дар ҳар ракаъат сураи Фотиҳаро се маротиба бихонад….. Худованд мефармояд: шуморо шоҳид мегирам ки бе шаку шубҳа уро бахшидам. (ҳадис заъиф аст)

«من صلي ليلة النحر, ركعتين يقرأ في كل ركعة بفاتحة الكتاب خمس عشرة مرة, وقل هو الله أحد خمس عشرة مرة ... جعل الله اسمه في أصحاب الجنة ... الخ».

Ҳадиси панҷум: Ҳар ки шаби иди Қурбон ду ракаъат намоз бихонад, ва дар ҳар ракаъат сураи фотиҳаро понздаҳ маротиба ва сураи Қул ҳуваллоҳро понздаҳ маротиба бихонад… Худованд номи уро дар байни аҳли биҳишт қарор медиҳад. (ҳадис заъиф аст)

حديث: «إذا كان يوم عرفة غفرالله للحاج, فإذا كان ليلة المزدلفة غفر الله للتجار ... الخ».

Ҳадиси шашум: Ҳаргоҳ рузи Арафа фаро расид Худованд ҳоҷиёнро афв ва мавриди бахшиш қарор медиҳад, ва ҳаргоҳ ки шаби Муздалифа фаро расид Худованд тоҷиронро мавриди бахшиш қарор медиҳад….(ҳадис заъиф аст)