Truyện Từ Qur’an - Nabi Musa & Khudhir -

Truyện Từ Qur’an - Nabi Musa u & Khudhir u -

قصص القرآن – موسى u مع الخضر u -

< اللغة الفيتنامية >

Abu Hisaan Ibnu Ysa

أبو حسان ابن عيسى

—™

بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيْمِ

Nhân danh Allah, Đấng Rất Mực Độ Lượng,

Đấng Rất Mực Khoan Dung

الحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِيْنَ، وَالْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِيْنَ وَلَا عُدْوَانَ إِلَّا عَلَى الظَّاَلِمِيْنَ، وَلَا إِلَـٰهَ إِلَّا اللهُ إِلَـٰهُ الْأَوَّلِيْنَ وَالْأَخِرِيْنَ، وَقَيُّوْمُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِيْنَ، وَمَالِكُ يَوْمِ الدِّيْنِ ﴿بَدِيعُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۖ وَإِذَا قَضَىٰٓ أَمۡرٗا فَإِنَّمَا يَقُولُ لَهُۥ كُن فَيَكُونُ﴾ سَبَّحَتْ لَهُ السَّمَاوَاتُ سَبْعُ وَأَمْلَاكُهَا، وَالنُّجُوْمُ وَأَفْلَاكُهَا، وَالْبِحَارُ وَحِيْتَانُهَا، يُسَبِّحُ لَهُ كُلُّ حَيٍّ وَمَيِّتٍ وُكُلُّ رَطْبٍ وَيَابِسٍ ﴿وَإِن مِّن شَيۡءٍ إِلَّا يُسَبِّحُ بِحَمۡدِهِۦ وَلَٰكِن لَّا تَفۡقَهُونَ تَسۡبِيحَهُمۡۚ﴾ وَأَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَـٰهَ إِلَّا اللهُ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ، كَلِمَةٌ مِنْ أَجْلِهَا خَلَقَ اللهُ الْأَرْضَ وَالسَّمَاوَاتِ، وَأَنْزَلَ الكُتُبَ، وَشَرَّعَ الشَرَائِعِ، وَأَرْسَلَ الرُّسُلَ. أَشْهَدُ بِهَا شَهَادَةً أَتَوَلَّى بِهَا اللهَ وَرَسُوْلَهُ وَالَّذِيْنَ آمَنُوا، وَأُبَرِّأُ بِهَا مِنْ كُلِّمَا يُعْبَدُ مِنْ دُوْنِ اللهِ ظُلْمًا وَزُوْرًا وَبُهْتَاناً، وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُوْلُهُ، وَصَفِيُّهُ وَخَلِيلُهُ، خِيْرَتُهُ مِنْ خَلْقِهِ، أَدَّى الْأَمَانَةَ، وَبَلَّغَ الرِّسَالَةَ، وَنَصَحَ الْأُمَّةَ، وَكَشَفَ اللهُ بِهِ الْغُمَّةِ. اللَّهُمَّ صَلِّ وَسَلِّمْ وَبَارِكْ عَلَيْهِ، وَعَلَى آلِهِ الطَّاهِرِيْنَ، وَزَوْجَاتِهِ أُمِّهَاتِ الْمُؤْمِنِيْنَ، وَأَصْحَابِهِ الطَّيِّبِيْنَ، وَمَنْ تَبِعَهُمْ بِإِحْسَانٍ إِلَى يَوْمِ الدِّيْنِ، قَالَ رَبُّ العَالَمِيْنَ: ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ ٱتَّقُواْ ٱللَّهَ حَقَّ تُقَاتِهِۦ وَلَا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَأَنتُم مُّسۡلِمُونَ﴾

Thân hữu Muslim, Allah đã kể rất nhiều câu chuyện trong Thiên Kinh Qur’an nhằm rất nhiều mục đích khác nhau, một trong những mục đích đó là để thế hệ tín đồ Muslim hiện tại và sau này lấy đó mà làm gương hoặc lấy đó mà cảnh tỉnh bản thân và khuyến cáo người khác. Một trong những câu chuyện được Allah kể trong Qur’an là câu chuyện của Nabi Musa u và Khudhir([1]) u, câu chuyện đó có phần mở đầu được ghi trong bộ Saheeh Al-Bukhari do Ibnu A’bbaas i nói: Ông Ubai bin Ka’b t kể tôi nghe rằng: Sau khi Musa u đã đứng trước bộ tộc Isra-il thuyết giảng làm cho tất cả mọi người đều rơi lệ và sợ hãi, có một người đàn ông đi theo mà hỏi: Thưa Nabi của Allah, trên thế gian này còn có ai có kiến thức uyên bác hơn Nabi không? Musa u đáp: Không. Thế là Musa u bị Allah khiển trách và báo cho biết rằng Ngài có một bề tôi tên Khudhir u có kiến thức uyên bác hơn Người. Lập tức Musa u xin Allah chỉ đường đến gặp người đó để trao dồi thêm kiến thức. Allah cho biết người đó ở tại điểm giao nhau của hai đại dương.([2]) Musa u hỏi làm sao nhận biết được đã đến nơi, thì Allah bảo Musa u mang theo con cá đã chết đựng trong giỏ đến khi đánh mất con cá thì chính là lúc gặp được Khudhir u. Thế là Musa u đã lấy con cá chết đựng trong giỏ để làm thức ăn và mang theo một tiểu đồng để phục vụ, đó chính là Yuse’ bin Noon.([3]) Sự kiện đó được Allah kể ở chương Al-Kahf (số 18) từ câu 60 đến câu 82, Allah phán:

﴿وَإِذۡ قَالَ مُوسَىٰ لِفَتَىٰهُ لَآ أَبۡرَحُ حَتَّىٰٓ أَبۡلُغَ مَجۡمَعَ ٱلۡبَحۡرَيۡنِ أَوۡ أَمۡضِيَ حُقُبٗا ٦٠﴾

{Và (hãy nhớ lại) khi Musa bảo học trò (Yuse’ bin Noon) của Y rằng: “Ta sẽ không bỏ cuộc mãi cho đến lúc Ta đến tận nơi tiếp giáp của hai vùng biển hoặc Ta sẽ tiếp tục cuộc hành trình vô hạn định.”}

﴿فَلَمَّا بَلَغَا مَجۡمَعَ بَيۡنِهِمَا نَسِيَا حُوتَهُمَا فَٱتَّخَذَ سَبِيلَهُۥ فِي ٱلۡبَحۡرِ سَرَبٗا ٦١﴾

{Nhưng khi hai thầy trò đến chổ tiếp nhau của hai biển (thầy trò ngồi nghỉ trên tản đá thì Musa thiếp đi). Lúc đó, (cậu tiểu đồng chứng kiến) con cá do mình giữ (trong cái giỏ) đã nhảy khỏi giỏ xuống biển mà thoát thân.}

﴿فَلَمَّا جَاوَزَا قَالَ لِفَتَىٰهُ ءَاتِنَا غَدَآءَنَا لَقَدۡ لَقِينَا مِن سَفَرِنَا هَٰذَا نَصَبٗا ٦٢﴾

{(Tỉnh dậy) thầy trò tiếp tục lên đường đến khi mệt lã thì Musa bảo trò: “Con hãy dọn thức ăn trưa cho Ta, quả thật, Ta rất mệt do chiến đi quá dài này.”}

﴿قَالَ أَرَءَيۡتَ إِذۡ أَوَيۡنَآ إِلَى ٱلصَّخۡرَةِ فَإِنِّي نَسِيتُ ٱلۡحُوتَ وَمَآ أَنسَىٰنِيهُ إِلَّا ٱلشَّيۡطَٰنُ أَنۡ أَذۡكُرَهُۥۚ وَٱتَّخَذَ سَبِيلَهُۥ فِي ٱلۡبَحۡرِ عَجَبٗا ٦٣﴾

{(Yuse’ bin Noon) thưa: “Thầy còn nhớ chổ phiếm đá mà chúng ta đã ngồi nghỉ không, tại đó con cá đã nhảy đi mất nhưng trò quên báo với Thầy, chắc chắn là do Shaytaan làm cho trò quên kể chuyện lại cho Thầy biết về sự ra đi kỳ diệu của con cá.”}

﴿قَالَ ذَٰلِكَ مَا كُنَّا نَبۡغِۚ فَٱرۡتَدَّا عَلَىٰٓ ءَاثَارِهِمَا قَصَصٗا ٦٤﴾

{(Musa) bảo: “Đó chính là điểm mà Ta muốn đến.” Thế là thầy trò lần theo vết cũ mà trở lại phiếm đã lúc nghỉ ngơi để tìm người (Allah đã nhắc).}

﴿فَوَجَدَا عَبۡدٗا مِّنۡ عِبَادِنَآ ءَاتَيۡنَٰهُ رَحۡمَةٗ مِّنۡ عِندِنَا وَعَلَّمۡنَٰهُ مِن لَّدُنَّا عِلۡمٗا ٦٥﴾

{Tại đó hai thầy trò gặp được bề tôi (tên Al-Khudhir) của TA, Y đã được TA ban cho tính biết thương người và truyền dạy Y kiến thức cao thâm.}

﴿قَالَ لَهُۥ مُوسَىٰ هَلۡ أَتَّبِعُكَ عَلَىٰٓ أَن تُعَلِّمَنِ مِمَّا عُلِّمۡتَ رُشۡدٗا ٦٦﴾

{Musa thỉnh cầu (Khudhir): “Thưa Thầy, Tôi muốn được đi theo Thầy để học hỏi một ít kiến thức cao thâm mà (Allah) đã truyền đạt cho Thầy ?”}

﴿قَالَ إِنَّكَ لَن تَسۡتَطِيعَ مَعِيَ صَبۡرٗا ٦٧﴾

{(Khudhir) đáp: “Chắc chắn Ngươi sẽ không đủ nhẫn nại đi cùng Ta đâu.”}

﴿وَكَيۡفَ تَصۡبِرُ عَلَىٰ مَا لَمۡ تُحِطۡ بِهِۦ خُبۡرٗا ٦٨﴾

{“Thế thì làm sao Ngươi có thể nhẫn nại được về những điều ngoài tầm hiểu biết của Ngươi.”}

﴿قَالَ سَتَجِدُنِيٓ إِن شَآءَ ٱللَّهُ صَابِرٗا وَلَآ أَعۡصِي لَكَ أَمۡرٗا ٦٩﴾

{(Musa) đáp: “Insha Allah (nếu Allah muốn) Thầy sẽ thấy được ở Tôi là người biết chịu đựng và Tôi sẽ không cải lại mệnh lệnh Thầy đâu.”}

﴿قَالَ فَإِنِ ٱتَّبَعۡتَنِي فَلَا تَسۡ‍َٔلۡنِي عَن شَيۡءٍ حَتَّىٰٓ أُحۡدِثَ لَكَ مِنۡهُ ذِكۡرٗا ٧٠﴾

{(Khudhir) đáp: “Nếu Ngươi đã nhất định đi theo Ta thì Ngươi không được thắc mắc hỏi Ta bất cứ điều gì cho đến khi Ta kể cho Ngươi nghe sự việc.”}

﴿فَٱنطَلَقَا حَتَّىٰٓ إِذَا رَكِبَا فِي ٱلسَّفِينَةِ خَرَقَهَاۖ قَالَ أَخَرَقۡتَهَا لِتُغۡرِقَ أَهۡلَهَا لَقَدۡ جِئۡتَ شَيۡ‍ًٔا إِمۡرٗا ٧١﴾

{Thế là hai Người xuất phát ra đi, mãi đến khi lên trên một con thuyền thì (Khudhir) lại làm thủng con thuyền đó. (Musa) lên tiếng: “Thầy có ý định nhấn chìm hết mọi người trên thuyền sao mà Thầy lại đâm thủng mạng thuyền, quả thật, hành động của Thầy thật ngớ ngẫn.”}

﴿قَالَ أَلَمۡ أَقُلۡ إِنَّكَ لَن تَسۡتَطِيعَ مَعِيَ صَبۡرٗا ٧٢﴾

{(Khudhir) nói: “Chẳng phải Ta đã báo trước rằng Ngươi không đủ nhẫn nại đi cùng Ta sao !”}

﴿قَالَ لَا تُؤَاخِذۡنِي بِمَا نَسِيتُ وَلَا تُرۡهِقۡنِي مِنۡ أَمۡرِي عُسۡرٗا ٧٣﴾

{(Musa) xin lỗi: “Xin Thầy đừng bắt lỗi điều mà Tôi trót quên và xin đừng làm khó dễ Tôi trong việc theo Thầy học hỏi kiến thức”}

﴿فَٱنطَلَقَا حَتَّىٰٓ إِذَا لَقِيَا غُلَٰمٗا فَقَتَلَهُۥ قَالَ أَقَتَلۡتَ نَفۡسٗا زَكِيَّةَۢ بِغَيۡرِ نَفۡسٖ لَّقَدۡ جِئۡتَ شَيۡ‍ٔٗا نُّكۡرٗا ٧٤﴾

{Rồi hai Người tiếp tục lộ trình, mãi đến khi gặp được một cậu bé thì (Khudhir) lại ra tay sát hại cậu bé đó. Lập tức (Musa) nổi giận mà nói: “Tại sao Thầy lại sát hại một sinh mạng đáng thương một cách vô tội vạ, quả thật, Thầy đã làm một điều khủng khiếp.”}

﴿۞قَالَ أَلَمۡ أَقُل لَّكَ إِنَّكَ لَن تَسۡتَطِيعَ مَعِيَ صَبۡرٗا ٧٥﴾

{(Khudhir) nói: “Chẳng phải Ta đã bảo với Ngươi rằng Ngươi không đủ nhẫn nại đi cùng Ta sao !”}

﴿قَالَ إِن سَأَلۡتُكَ عَن شَيۡءِۢ بَعۡدَهَا فَلَا تُصَٰحِبۡنِيۖ قَدۡ بَلَغۡتَ مِن لَّدُنِّي عُذۡرٗا ٧٦﴾

{(Musa) hạ mình hứa: “Kể từ đây, nếu như Tôi còn hỏi Thầy điều gì nữa thì Thầy đừng cho Tôi theo, lúc đó, Thầy đủ lí do khướt từ yêu cầu của Tôi.”}

﴿فَٱنطَلَقَا حَتَّىٰٓ إِذَآ أَتَيَآ أَهۡلَ قَرۡيَةٍ ٱسۡتَطۡعَمَآ أَهۡلَهَا فَأَبَوۡاْ أَن يُضَيِّفُوهُمَا فَوَجَدَا فِيهَا جِدَارٗا يُرِيدُ أَن يَنقَضَّ فَأَقَامَهُۥۖ قَالَ لَوۡ شِئۡتَ لَتَّخَذۡتَ عَلَيۡهِ أَجۡرٗا ٧٧﴾

{Hai Người tiếp tục lên đường, mãi đến khi đến một ngôi làng (thì cả hai đều đói) nên đã hỏi xin thức ăn nhưng cả hai bị dân làng cự tuyệt. Lúc đó (Khudhir) thấy một bức tường muốn ngã thì Ông liền dựng đứng lại cho đàng hoàng. Thấy vậy (Musa) lên tiếng: “Nếu muốn, Thầy hãy đòi tiền công cho việc Thầy vừa làm đó.”}

﴿قَالَ هَٰذَا فِرَاقُ بَيۡنِي وَبَيۡنِكَۚ سَأُنَبِّئُكَ بِتَأۡوِيلِ مَا لَمۡ تَسۡتَطِع عَّلَيۡهِ صَبۡرًا ٧٨﴾

{(Khudhir) đáp: “Chúng ta sẽ phải chia tay từ đây. Nhưng Ta sẽ giải thích cho Ngươi nghe ý nghĩa những việc Ta đã làm mà Ngươi đã không nhẫn nại được.”}

﴿أَمَّا ٱلسَّفِينَةُ فَكَانَتۡ لِمَسَٰكِينَ يَعۡمَلُونَ فِي ٱلۡبَحۡرِ فَأَرَدتُّ أَنۡ أَعِيبَهَا وَكَانَ وَرَآءَهُم مَّلِكٞ يَأۡخُذُ كُلَّ سَفِينَةٍ غَصۡبٗا ٧٩﴾

{“Về chiếc thuyền là tài sản của những ngư dân nghèo dùng để kiếm sống trên biển. Ta đã cố ý làm hư nó bởi phía trước có một bạo chúa chuyên cưỡng đoạt những chiếc thuyền nguyên vẹn.”}

﴿وَأَمَّا ٱلۡغُلَٰمُ فَكَانَ أَبَوَاهُ مُؤۡمِنَيۡنِ فَخَشِينَآ أَن يُرۡهِقَهُمَا طُغۡيَٰنٗا وَكُفۡرٗا ٨٠﴾

{Còn về đứa trẻ, cha mẹ nó là hai người Mumin (có niềm tin vào Allah), Ta lo sợ với hành động thái quá của nó sau này sẽ làm cho cha mẹ nó chìu theo nó rồi trở thành người lộng quyền và phủ nhận đức tin.”}

﴿فَأَرَدۡنَآ أَن يُبۡدِلَهُمَا رَبُّهُمَا خَيۡرٗا مِّنۡهُ زَكَوٰةٗ وَأَقۡرَبَ رُحۡمٗا ٨١﴾

{“Ta mong rằng Thượng Đế sẽ ban cho cha mẹ nó đứa con khác tốt đẹp hơn nó và có lòng nhân từ.”}

﴿وَأَمَّا ٱلۡجِدَارُ فَكَانَ لِغُلَٰمَيۡنِ يَتِيمَيۡنِ فِي ٱلۡمَدِينَةِ وَكَانَ تَحۡتَهُۥ كَنزٞ لَّهُمَا وَكَانَ أَبُوهُمَا صَٰلِحٗا فَأَرَادَ رَبُّكَ أَن يَبۡلُغَآ أَشُدَّهُمَا وَيَسۡتَخۡرِجَا كَنزَهُمَا رَحۡمَةٗ مِّن رَّبِّكَۚ وَمَا فَعَلۡتُهُۥ عَنۡ أَمۡرِيۚ ذَٰلِكَ تَأۡوِيلُ مَا لَمۡ تَسۡطِع عَّلَيۡهِ صَبۡرٗا ٨٢﴾

{“Và về bức tường là của hai đứa trẻ mồ côi của thành phố, phía dưới bức tường là kho báu do cha chúng để lại và ông là người sùng đạo (đức hạnh), Thượng Đế của Ngươi muốn cho chúng trưởng thành và tự chúng quật lấy kho báu đó, một hồng ân từ Thượng Đế Ngươi, và Ta đã không tự ý mình làm tất cả mọi chuyện. Đó chính là ý nghĩa tất cả mọi điều mà Ngươi không đủ nhẫn nại chờ đợi.”}

Những bài học rút ra từ câu truyện:

1- Kiến thức con người dù có uyên bác đến đâu cũng chỉ là ít ỏi, có chừng mực, có giới hạn như Allah đã phán:

﴿وَفَوۡقَ كُلِّ ذِي عِلۡمٍ عَلِيمٞ ٧٦﴾ يوسف: 76

{Và bên trên tất cả mọi kiến thức uyên thâm là Đấng Tinh Thông.} Yusuf: 76 (chương 12), Allah phán ở chương khác:

﴿وَمَآ أُوتِيتُم مِّنَ ٱلۡعِلۡمِ إِلَّا قَلِيلٗا ٨٥﴾ الإسراء: 85

{“Và cho dù các ngươi có trao dồi kiến thức ra sao thì cũng chỉ là tí xíu.”} Al-Isra: 85 (chương 17),

Và Khudhir u nói với Musa u khi thấy con chim mổ xuống mặt biển: “Kiến thức của Ta cộng thêm kiến thức của Ngươi so với kiến thức của Allah giống như hình ảnh con chim mổ xuống mặt biển.”

2- Việc trao dồi kiến thức không dừng lại ở địa vị, chức phận hoặc tuổi tác, không phân biệt người thầy có địa vị sang hèn hoặc có danh phận cao thấp hoặc có tuổi đời nhỏ hơn, bởi với kiến thức và địa vị như Nabi Musa u mà vẫn ham muốn học hỏi kiến thức với người uyên bác hơn Người và Người đã không quản ngại khó nhọc trên đường đi để học hỏi kiến thức. Trong khi Musa có địa vị cao hơn Khudhir u, vậy mà vẫn hạ mình xin đi theo để học hỏi kiến thức. Đó chính là đạo đức của một học trò đối với người thầy, mỗi người Muslim cần phải học hỏi tính cách này từ Nabi Musa u.

Có lần mọi người hỏi Imam Ahmad bin Hambal ﷺ‬: “Thưa Imam, Imam đã đạt được địa vị và kiến thức như thế này mà vẫn còn họ hỏi nữa sao ?” Imam đáp: “Ta và nghiên mực sẽ cùng vào cỏi mộ, ta sẽ không ngừng việc học hỏi cho đến khi ta bị đưa vào mộ.”

Imam Al-Bukhari đã ghi trong sách rằng vị Sahabah Jaabir t đã du hành một tháng tròn chỉ vì để học hỏi một Hadith từ Abdullalh bin Unais t.

3- Vợ con và tài sản là một hồng phúc vĩ đại mà Allah ban tặng cho con người. Tuy nhiên, qua hồng phúc đó lại là một bài toán khó để thử thách con người, như đã phán:

﴿وَٱعۡلَمُوٓاْ أَنَّمَآ أَمۡوَٰلُكُمۡ وَأَوۡلَٰدُكُمۡ فِتۡنَةٞ﴾ الأنفال : 28

{Và các ngươi hãy nhớ rằng: “Tài sản và con cái của các ngươi chính là một thử thách.”} Al-Anfaal: 28 (chương 8). Allah thử thách con người sau khi đã ban cho con cái và tài sản để Ngài xem y có biết tạ ơn Ngài hay sẽ bội ơn Ngài, để xem y có vì con cái, vì số tài sản đó mà quên đi bổn phẩn với Allah không.

Ở chương khác Allah phán:

﴿وَنَبۡلُوكُم بِٱلشَّرِّ وَٱلۡخَيۡرِ فِتۡنَةٗۖ ﴾ الأنبياء: 35

{Và TA (Allah) dùng điều tốt đẹp và điều xấu để thử thách các ngươi.} Al-Ambiya: 35 (Chương 21), điều tốt đẹp mà Allah ban cho con người là sự hưng thịnh giàu có còn điều xấu là tai nạn và nghèo khổ để xem con người biết tạ ơn hay bội ơn, biết kiên nhẫn hay trách móc. Allah phán ở chương Kinh khác:

﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ لَا تُلۡهِكُمۡ أَمۡوَٰلُكُمۡ وَلَآ أَوۡلَٰدُكُمۡ عَن ذِكۡرِ ٱللَّهِۚ وَمَن يَفۡعَلۡ ذَٰلِكَ فَأُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡخَٰسِرُونَ ٩﴾ المنافقون: 9

{Này hỡi những người có đức tin, các ngươi đừng để tài sản và con cái các ngươi làm các ngươi sao lãng bổn phận hành lễ Salah bắt buộc. Và ai dám làm như thế thì đó chính là những kẻ thua thiệt.} Al- Munaafiqoon: 9 (chương 63), ở chương khác Allah phán:

﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ إِنَّ مِنۡ أَزۡوَٰجِكُمۡ وَأَوۡلَٰدِكُمۡ عَدُوّٗا لَّكُمۡ فَٱحۡذَرُوهُمۡۚ وَإِن تَعۡفُواْ وَتَصۡفَحُواْ وَتَغۡفِرُواْ فَإِنَّ ٱللَّهَ غَفُورٞ رَّحِيمٌ ١٤﴾ التغابن: 14

{Hỡi những người có đức tin, quả thật, trong số người vợ và con cái của các ngươi có người thù nghịch (cản trở) các ngươi (tuân lệnh Allah). Bởi thế, hãy cảnh giác họ (mà cố bảo vệ tôn giáo), nhưng nếu các ngươi lượng thứ bỏ qua và tha thứ cho họ thì quả thật Allah là Đấng Hằng Tha Thứ, Đấng Rất Mực Khoan Dung.} Al-Taghaa-bun: 14 (chương 64).

4- Khi thế hệ cha mẹ ngoan đạo, biết kính sợ Allah thì thế hệ con sẽ được Allah chăm lo và bảo vệ giống như Allah đã bảo vệ kho báu của hai đứa trẻ mồ côi chỉ vì cha chúng là người sùng đạo.

5- Chỉ Allah duy nhất mới thông tinh chuyện huyền bí. Sở dĩ Khudhir u biết trước sự việc là do Allah thiên khải cho riêng Người và chỉ có giới Rasul mới được Allah thiên khải cho thiên cơ huyền bí, bởi Ngài phán:

﴿عَٰلِمُ ٱلۡغَيۡبِ فَلَا يُظۡهِرُ عَلَىٰ غَيۡبِهِۦٓ أَحَدًا ٢٦ إِلَّا مَنِ ٱرۡتَضَىٰ مِن رَّسُولٖ﴾ الجن: 26 - 27

{Duy chỉ (Allah) mới tin thông mọi việc huyền bí mà không một ai có thể cập nhật được * Ngoại trừ những ai được Ngài hài lòng cho phép trong số Rasul.} Al-Jin: 26 - 27 (chương 72).

Qua câu Kinh ai tự xưng mình là Waly thông tinh thiên cơ diệu đoán, ta được ban cho điều huyền bí, tất cả quả là lời dóc láo, dối trá, lừa gạt.

6- Con người càng hiểu biết thì lòng kiên nhẫn cũng càng cao, còn người kém kiến thức thì lòng chịu đựng càng mỏng manh, bởi Khudhir u đã khẳng định ngay từ đầu rằng Musa u sẽ không có khả năng kiên nhẫn.

7- Islam luôn xem trọng mạng người và đặt mạng người lên hàng đầu, bởi Musa u đã không quan tâm đến chiếc thuyền lúc bị Khudhir u đục mà chỉ quan tâm đến những người trên thuyền.