API
تاريخ طبرى [ تاريخ الأمم والملوک ]
بزرگ‌ترین و پرآوازه‌ترین اثر مکتوب تاریخیِ بر جای مانده از سده‌های 3-4 ق، مشتمل بر یک دوره تاریخ عمومی از آفرینش تا سال 302 قمری است. نام کامل این اثر، تاریخ الرسل والانبیاء والملوک والخلفاء آمده است. این کتاب شامل دو بخش بزرگ است: پیش از اسلام و پس از اسلام. بخش نخست، در برابر بخش پس از اسلام بسیار اندک، و مشتمل است بر مقدمه مؤلف، گفتارهایی در باب ماهیت زمان، چگونگی آفرینش، بعثت پیامبران، پادشاهان ایران، اقوام و قبایل عرب، نیاکان حضرت رسول صلی الله علیه و آله و سیره آن حضرت تا زمان هجرت. بخش دوم کتاب، مشتمل بر تاریخ دوره اسلامی است و مؤلف پس از این، تا پایان کتاب، وقایع را به صورت سال‌شماری می‌نگارد. البته در همین قسمت، 3 بخش فرعی قابل تشخیص است: از خلیفه اول تا دوره خلافت علی رضی الله عنه؛ خلافت بنی‌امیه، از معاویه تا مروان بن محمد؛ خلافت عباسی از ابوالعباس سفاح تا المقتدر بالله. طبری در آغاز کتاب، در باب روش خویش، چنین توضیح داده که او اخبار و آثار را با استناد به راویان نقل کرده و از این میان، آنچه با «ادله عقلی» استنباط شده، بسی اندک است. زیرا از نظر او، اخبار گذشتگان، برای کسی که زمان ایشان را درنیافته است، جز از طریق نقل و روایت بدست نمی‌آید و نمی‌توان با عقل و اندیشه بدان راه یافت. این اثر، گنجينه‌اي سرشار از آداب و رسوم قوم‌ها و ملت‌ها نيز هست و از لحاظ بررسي وضعيت اجتماعي، سياسي و اقتصادي در دوران اسلامي، از منبع‌هاي مهم براي اهل پژوهش و مطالعه است. با اين حال بايد گفت جنبه‌هاي اعتقادي، انگيزة اصلي طبري در تدوين تاريخ عمومي او بوده است. از این رو، تاريخ طبري سرشار از ملاحظه‌هاي فقيهانه است و پيوسته بر سر آن است كه از شرع دفاع كند و با گمراهي به نبرد بپردازد.
