حیكمه‌ت له‌ خه‌لق كردنی پیاو وژن

حیكمه‌ت له‌ خه‌لق كردنی پیاو وژن

] kurdish – كوردی – كردي [

شێخ محمد جميل زينو

وەرگێڕانی: ئومێد عمر چرۆستانی

پێداچونه‌وه‌ی: پشتیوان سابیر عه‌زیز

2014 - 1435

 الحكمة في خلق الرجل والمرأة

« باللغة الكردية »

محمد بن جميل زينو

ترجمة: أوميد عمر علي

مراجعة: بشتيوان صابر عزيز

2014 - 1435

حیكمه‌ت له‌ خه‌لق كردنی پیاو وژن

سوپاس بۆ خوای گه‌وره‌ ومیهره‌بان، وه‌ درود و صه‌ڵات وسه‌لام له‌سه‌ر محمد المصطفی وئال وبه‌یت ویار ویاوه‌رانی هه‌تا هه‌تایه‌ .

1-خوای گه‌وره‌ ته‌واوی دروستكراوه‌كانی به‌جنۆكه‌ و مرۆڤه‌كانه‌وه‌ بۆ ئامانجێكی گه‌وره‌ دروستكردووه‌ كه‌ ئه‌ویش به‌ندایه‌تی كردنی ڕاست ودروستی خوای گه‌وره‌یه‌، به‌ شێوه‌یه‌ك كه‌ ته‌نها ئه‌و بپه‌رستن و هیچ شه‌ریك وهاوه‌ڵێكی بۆ دانه‌نێن، وه‌ك فه‌رموویه‌تی : {وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ} [الذاريات: 56] واتا : جنۆكه‌ ومرۆڤم دروست نه‌كردووه‌ ته‌نها بۆ ئه‌وه‌ نه‌بێت كه‌ به‌ندایه‌تی من بكه‌ن .

2-په‌روه‌ردگار هه‌موو خه‌ڵكی له‌ نێرومێ دروستكردووه‌، ئه‌م نێرومێیه‌ش كه‌ مه‌به‌ست له‌ پیاو وژنه‌، هه‌رلایه‌كیان كۆمه‌ڵێك تایبه‌ت مه‌ندی خۆی هه‌یه‌، له‌ڕووی طه‌بیعه‌ت وتوانا وبه‌رگه‌گرتنه‌وه‌ له‌وی تری جیاوازه‌، ئه‌و ئه‌ركانه‌ی له‌سه‌ر هه‌ركه‌سێكیانه به‌شێوه‌یه‌كی وورد وڕێكخراو‌ زۆر جیاوازتره‌ له‌و ئه‌ركانه‌ی كه‌ له‌سه‌ر ئه‌وی تریانه، ئه‌مه‌ش هه‌روا به‌گۆتره‌ بازی نه‌بووه‌، به‌ڵكو به‌ شێوه‌یه‌كی زانستیانه‌‌ بووه‌، ئه‌و ذاته‌شی ئه‌مه‌ كردووه‌، خوای گه‌وره‌ وباڵاده‌ست بووه‌، وه‌ك فه‌رموویه‌تی: {أَلَا يَعْلَمُ مَنْ خَلَقَ وَهُوَ اللَّطِيفُ الْخَبِيرُ}[ الملك: 14 ]. واتا : ئایا ئه‌و خوایه‌ی که‌ مه‌ردوومی دروست کردووه‌ ئاگای له‌ نهێنی یان نی یه‌ له‌ کاتێکدا که‌ ئه‌و وردبین و ئاگاداره‌.

3-یه‌كێك له‌ ئه‌ركه‌كانی پیاوان ئه‌وه‌یه‌ كه‌ كاروكاسبی بكات وبه‌شوێن ڕزق وڕۆزی حه‌ڵاڵدا بگه‌ڕێت بۆ ئه‌وه‌ی ژیانی خۆی وماڵومنداڵی دابین بكات، ئه‌م ئه‌ركه‌ش دیاره‌ به‌ ئافره‌تان به‌شێوه‌یه‌كی ڕێكوپێك ئه‌نجام نادرێت، به‌ڵكو ئه‌ركی ئافره‌تان ئه‌وه‌یه‌ كه‌ كاتێك پیاوه‌كه‌ی له‌م ئه‌ركه‌ گرنگه‌ گه‌ڕایه‌وه‌ به‌شێوه‌یه‌كی جوان پێشوازی بكات، بۆ ئه‌وه‌ی ماندوویه‌تی ده‌رچێت ووهانده‌رێكیش بێت بۆ پیاوه‌كه‌ی تا دڵێ به‌كاروكاسبیه‌كه‌ی خۆش بێت، خوای گه‌وره‌ش له‌باره‌ی هاریكاری وته‌واوكردنی یه‌كتری نێوان ژن وپیاوه‌وه‌ فه‌رموویه‌تی: {وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ} [ الروم: 21] واتا : یه‌کێك له‌ نیشانه‌و به‌ڵگه‌کانی تری ئه‌وه‌یه‌: که‌ هه‌ر له‌ خۆتان هاوسه‌ری بۆ دروست کردوون بۆ ئه‌وه‌ی ئارام بگرن له‌لایداو له‌ نێوانتاندا خۆشه‌ویستی و سۆزو میهره‌بانی فه‌راهه‌م هێناوه‌، به‌ڕاستی ئا له‌و دیاردانه‌دا نیشانه‌و به‌ڵگه‌ هه‌یه‌ بۆ که‌سانێك بیرده‌که‌نه‌وه‌و تێده‌فکرن.

دياره‌ ئافره‌تانیش كه‌ دایكی نه‌وه‌كانن، ئه‌ركی هێنانه‌ دونیای مرۆڤه‌كانیان پێ سپێرراوه‌، له‌هه‌مان كاتدا ڕۆڵێ دایك و په‌روه‌رده‌كار و به‌خێوكه‌ریش ده‌بینن، كه‌ یه‌كێكه‌ له‌ هه‌ره‌ ئه‌ركه‌ گرنگه‌كانی سه‌رشانیان، له‌كاتێكدا كه‌ پیاوان سه‌رگه‌رمی به‌دوادا گه‌ڕانی ڕزق وڕۆزی ڕۆژانه‌دان .

4-یه‌كێك له‌و كارانه‌ش كه‌ گران وقورسه‌ له‌سه‌ر شانی پیاوان، وناتوانن وه‌ك ئافره‌تان ئه‌نجامی بده‌ن، جل شتن ونان دروستكردنه‌، وه‌ هه‌ندێك كاری تر كه‌ هه‌رگیز پیاوان ناتوانن ئه‌نجامی بده‌ن، وه‌ك دووگیان بوون و شیردان وبه‌خێوكردن وگه‌وره‌كردنی مناڵان، بۆیه‌ ده‌بێت بڵێین پیاو و ئافره‌ت هه‌ردوولایان ته‌واو كه‌ری یه‌كترن، وه‌ك شه‌و و ڕۆژ وان كه‌ هیچیان به‌بێ ئه‌وی تریان نایكرێت، ڕۆژ كاری ڕووناك كردنه‌وه‌ و جوڵه‌ وگه‌ڕان به‌دوای ڕزق وڕۆزی وچوست وچالاكیه‌، هه‌موو ئه‌مانه‌ش له‌ پیاواندا ده‌بینرێته‌وه‌ .

شه‌ویش مایه‌ی سوكانی و پشوو ونووستن وئۆقره‌ییه‌، ئه‌مه‌ش كتومت له‌ صیفاته‌ جوانه‌كانی ئافره‌تانه‌، هه‌روه‌ك چۆن له‌و ئایه‌ته‌ پیرۆزه‌ی كه‌ ئاماژه‌مان پێدا باسی ئه‌م سیفه‌ته‌ جوانه‌ی كردبوو .

5-كه‌واته‌ هه‌ریه‌ك له‌پیاوان و ئافره‌تان ڕۆڵ و گرنگی خۆیان هه‌یه‌ له‌م ژیانه‌دا، بۆیه‌ نابێت هیچ كه‌س له‌وان هه‌وڵی ئه‌وه‌ بدات كه‌ به‌ ئه‌ركه‌كانی ئه‌وی تر هه‌ڵبسێت، چونكه‌ كارێكی له‌و شێوه‌یه‌ ده‌بێته‌ هۆی تێكدانی شیرازه‌ی كۆمه‌ڵگا وئاسه‌واری خراپیش به‌جێ ده‌هێڵێت له‌سه‌ر كۆمه‌ڵگه‌ و مناڵه‌كانیان، چونكه‌ ئه‌م كاره‌ پێچه‌وانه‌ی ئه‌و فیطره‌ته‌یه‌ كه‌ خوای گه‌وره‌ پیاوان وئافره‌تانی له‌سه‌ر خه‌لق كردووه‌، خوای گه‌وره‌ش فه‌رموویه‌تی : {فِطْرَةَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْهَا لَا تَبْدِيلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذَلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ} [ الروم: 30] واتا : له‌سه‌ر ئه‌و خیلقه‌ته‌ بن خوا خه‌ڵكانی له‌سه‌ر دروستكردووه‌، واته‌: په‌یڕه‌وی ئاینی یه‌ك خواپه‌رستی بكه‌ن، نابێ هیچ جۆره‌ گۆڕانكارییه‌ك له‌ دروستكراوی خوادا بكرێ كه‌ خه‌ڵكی له‌سه‌ر دروستكردووه‌، هه‌ر ئه‌وه‌یشه‌ دینی رێك و راست ودروست، به‌ڵام زۆربه‌ی خه‌ڵكی بێ ئاگان و نازانن هه‌قیقه‌تی ئه‌و چیه‌ .

سه‌رچاوه‌ : كتێبی : تكریم الإسلام للمرأة : محمد جمیل زینو