API
هه‌ڵوێستی ئه‌هلی سوننه‌ت وجه‌ماعه‌ت له‌باره‌ی خه‌لیفه‌كانی ڕاشـیدینه‌وه
پۆڵێنه‌كان
Full Description
هه‌ڵوێستی ئه‌هلی سوننه‌ت وجه‌ماعه‌ت له‌باره‌ی خه‌لیفه‌كانی ڕاشـیدینه‌وه
] kurdish – كوردی – كردي [
سمیه عبد الله (دایكی خالد)
پێداچونه‌وه‌ی: پشتیوان سابیر عه‌زیز
2012 - 1433
﴿ موقف أهل السنة والجماعة من الخلفاء الراشدین ﴾
« باللغة الكردية »
سمية عبد الله
مراجعة: بشتيوان صابر عزيز
2012 - 1433
هه‌ڵوێستی ئه‌هلی سوننه‌ت وجه‌ماعه‌ت له‌باره‌ی خه‌لیفه‌كانی ڕاشـیدینه‌وه
سوپاس وستایش بۆخوای گه‌وره ومیهره‌بان، درودی نه‌بڕاوه‌یش بۆ سه‌ر پێشه‌وای مرۆڤایه‌تی محمدی كوڕی عبد الله وئه‌هل وبه‌یت و یارویاوه‌رانی هه‌تا هه‌تایه، ئازیزان له‌م بابه‌ته‌ی كه له‌به‌رده‌ستداندایه به‌پشتیوانی خوای گه‌وره باس له هه‌ڵویستی ئه‌هلی سوونه‌ت و جه‌ماعه‌ت ده‌كه‌ین له‌باره‌ی خه‌لیفه‌كانی ڕاشدینه‌وه، تاوه‌كو ئاگاداری هه‌ڵوێستی ڕاست ودروستیان بین .
پێناسه‌ی خه‌لیفه‌كانی ڕاشدین :
خه‌لیفه‌كانی ڕاشدین بریتین له : ئه‌بوبه‌كری صدیق، وعومه‌ری كوڕی خه‌تاب كه له‌قه‌به‌كه‌ی (الفاروق) ــه، و ذو النورین عثمانی كوڕی عه‌فان، وه باوكی دووكچه‌زاكه‌ی پێغه‌مبه‌ر عه‌لی كوڕی ئه‌بوطالب (خوای گه‌وره له‌هه‌موویان ڕازی بێت، هه‌روه‌ك چۆن ڕازی بوو لێیان) .
پله‌وپایه‌یان لای ئه‌هلی سوننه‌ت وجه‌ماعه‌ت :
خه‌لیفه‌كانی ڕاشدین باشترین وچاكترینی كه‌سانی ناو هاوه‌ڵه به‌ڕێزه‌كانن، ئه‌وان خه‌لیفه ڕاشدینه‌كانن كه پێغه‌مبه‌ر به (المهدیون) واته : هیدایه‌تدراوه‌كان ناوی بردوون، وفه‌رمانی كردووه كه موسڵمانان شوێن پێیان هه‌ڵگرن وده‌ستبگرن به خوو ڕه‌وشت وكاروركرده‌وه‌یانه‌وه، هه‌روه‌ك له‌سوننه‌تدا ثابت بووه له‌و فه‌رمووده‌یه‌ی كه عرباضی كوڕی ساریة (خوای لێ ڕازی بێت) ڕیوایه‌تی كردووه، كه پێغه‌مبه‌ر ﷺ فه‌رموویه‌تی : «أوصيكـم بالسمع والطاعة، فإنه من يعش منكـم بعدي فسيرى اختلافًا كثيرًا فعليكـم بسنتي وسنة الخلفاء الراشدين المهديين من بعدي تمسكوا بها وعضوا عليـها بالنواجذ، وإياكم ومحدثات الأمور، فإن كل بدعة ضلالة»[ رواه أحمد (4 / 129- 127) ، والترمذي (7 / 438) بسند صحيح . ] واته : وه‌صیه‌تتان بۆ ده‌كه‌م كه گوێگر وگوێرایه‌ڵ بن، بێگومان هه‌ركه‌‌س له‌ئێوه له‌پاش من بژی جیاوازی وناكۆكیه‌كی زۆر ده‌بینێت، بۆیه وه‌صیه‌تتان ده‌كه‌م كه ده‌ستبگرن به سوننه‌تی من وسوننه‌تی خه‌لیفه ڕاشدیه هیدایه‌تدراوه‌كانی دوای منه‌وه، توند ده‌ستیان پێوه بگرن وبه‌ددانه‌كانتان پێوه‌یان بئاڵێن، ئامان دووربكه‌ونه‌وه له‌كاروكرده‌وه‌ی داهێنراوه‌وه، چونكه بێگومان هه‌موو بیدعه وداهێنراوێك گومڕایی وسه‌رلێشێواویه .
فه‌زڵی خه‌لیفه‌كانی ڕاشدین :
ئه‌هلی سوننه‌ت وجه‌ماعه‌ت كۆده‌نگن له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی فه‌زڵی خه‌لیفه‌كانی ڕاشدین به‌پێی ئه‌و ڕیزبه‌ندیه‌یه كه له‌خیلافه‌تدا دیاریكراوه، یه‌كه‌میان ئه‌بوبه‌كره، پاشان عومه‌ر، وئه‌مجا عثمان، ودواتر عه‌لی یه، وه له‌فه‌زڵی هه‌ریه‌كێكیشیاندا كۆمه‌ڵه فه‌رمووده‌یه‌ك هاتووه، ئێمه لێره‌دا بۆ هه‌ریه‌كێكیان فه‌رمووده‌یه‌ك باس ده‌كه‌ین :
له‌فه‌زڵی ئه‌بوبه‌كردا (خوای لێ ڕازی بێت) : بوخاری وموسلیم ڕیوایه‌تیان كردووه، كه پێغه‌مبه‌رﷺ له‌سه‌ر مینبه‌ره‌كه‌ی فه‌رمووی : « لو كنت متخذًا من أهل الأرض خليلا، لاتخذت أبا بكر خليلا لا يبقين في المسجد خوخة إلا سدت إلا خوخة أبي بكر » [صحيح البخاري برقم (3654) ] واته : ئه‌گه‌ر بهاتایه كه‌سێكیم له ئه‌هلی سه‌ر زه‌وی بكردایه به‌خه‌لیل ئه‌وه ئه‌بوبه‌كرم ده‌كرد به‌خه‌لیل، له‌مزگه‌وتدا هیچ ده‌رگایه‌ك نه‌ماوه دانه‌خرێت، ده‌رگاكه‌ی ئه‌بوبه‌كر نه‌بێت .
(خلة یان خه‌لیلی) به‌رزترین پله‌وپایه‌ی خۆشه‌ویستی خودایه بڕیاری داوه بۆ ئیبراهیم (سه‌لامی خوای لێ بێت) له‌گه‌ڵ پێغه‌مبه‌ری ئیسلام محمد ﷺ .
وله فه‌زڵی عومه‌ردا (خوای لێ ڕازی بێت) دیسان بوخاری وموسلیم ڕیوایه‌تیان كردووه : أن النبي ﷺ كان يقول: « قد كان في الأمم قبلكـم محدَّثون، فإن يكن في أمتي أحد فإن عمـر بن الخطاب منهم » [صحيح البخاري برقم (3689) . ومسلم برقم (2398) ] واته : له ئوممه‌ته‌كانی پێشوودا كه‌سانێكی خاوه‌ن ئیلهام هه‌بوون كه ئیلهامیان بۆهاتووه، ئه‌گه‌ر له ئوممه‌تی منیشدا كه‌سێكی له‌و شێوه‌یه هه‌بێت ئه‌وه عومه‌ری كوری خه‌تاب له‌وانه .
ئه‌وه‌یشی له‌فه‌زڵی عثماندا هاتووه : ئه‌و فه‌رمووده درێژه‌یه كه عائیشه‌ی دایكی باوه‌ڕداران (خوای لێ ڕازی بێت) ڕیوایه‌تی كردووه وتێیدا هاتووه : « دخل أبو بكر ثم عمر ثم عثمان وعندما رآه الرسول جلس وسوى ثيابـه فسألته عائشة فقال: ألا أستحي من رجل تستحي منه الملائكة » [ صحيح مسلم برقم (2401) ] واته : ڕۆژێكیان ئه‌بوبه‌كر پاشان عومه‌ر ئه‌مجا عثمان هاتنه ژووره‌وه، كاتێك پێغه‌مبه‌ر ﷺ عثمانی بینی دانیشت وجلوبه‌رگه‌كه‌ی ڕێكوپێك كرد، عائیشه لێی پرسی (كه‌بۆچی بۆ ئه‌وان وای نه‌كرد وبۆ عثمان وایكرد) پێغه‌مبه‌ر ﷺ له‌وه‌ڵامیدا فه‌رمووی : ئایا من شه‌رم له‌كه‌سێك نه‌كه‌م كه فریشته‌كان شه‌رمی لێده‌كه‌ن ؟.
له‌فه‌زڵی عه‌لی شدا (خوای لێ ڕازی بێت) : بوخاری وموسلیم فه‌رمووده‌یه‌كیان ڕیوایه‌ت كردووه : عن سهل بن سـعد t أن النبي ﷺ قال عشية خيبر: « لأعطين الراية غدًا رجلا يحـب الله ورسـولَه، ويحبه الله ورسولُه يفتَح الله على يديه... فقال: ادعوا لي عليًّا... فدفـع الراية إليه ففتح الله عليه» [ صحيح البخاري برقم (3702) . ومسلم برقم (2405) ] واته : سه‌هلی كوڕی سه‌عد (خوای لێ ڕازی بێت) ئه‌گێڕێته‌وه كه پێغه‌مبه‌ر ﷺ له‌سه‌ره‌تای ده‌ستپێكردنی جه‌نگی خه‌یبه‌ره‌وه فه‌رمووی : سبه‌ینێ ئاڵا وڕایه ده‌ده‌مه ده‌ستی پیاوێك كه خوا وپێغه‌مبه‌ری خوای خۆشده‌وێت، وخوا وپێغه‌مبه‌ره‌كه‌شی ئه‌ویان خۆشده‌وێت، وله‌سه‌ر ده‌ستی ئه‌ودا خوا فه‌تحی ده‌كات بۆمان.... ئه‌مجا فه‌رمووی : عه‌لی م بۆ بانگ بكه‌ن... ئاڵاكه‌ی دایه ده‌ستی و خوای گه‌وره له‌سه‌ر ده‌ستی ئه‌ودا فه‌تحی خه‌یبه‌ری كرد بۆ موسڵمانان .
خوای گه‌وره له‌گه‌ڵ ئه‌م پیاوه ڕاستگۆیانه‌ی ئیسلامدا حه‌شرمان بكه‌یت
