ته‌فسيری ئایه‌تی ( 30- 31 ) له‌سوره‌تی الفرقان

ئاماده‌كردنی : عه‌بدولسه‌لام موحه‌مه‌د پشده‌ری

پێداچونه‌وه‌ی :پشتیوان سابیر عه‌زیز

﴿ تفسير الآية ( 30 ـ 31 ) من سورة الفرقان ﴾

إعداد : عبد السلام محمد بشدري

مراجعة : بشتيوان صابر عزيز

 ته‌فسيری ئایه‌تی ( 30- 31 ) له‌سوره‌تی الفرقان

سوپاس وستایش بۆ ئه‌و په‌روه‌رگاره‌ی كه‌ هیچ خودایه‌كی تری به‌هه‌ق  نیه‌ جگه‌ له‌ئه‌و، كه‌ قورئانی پیرۆزی به‌هه‌ق نازڵ كردووه‌ بۆ پێغه‌مبه‌ره‌كه‌ی، وه‌ درود وڕه‌حمه‌تی به‌رده‌وامیش بۆ سه‌ر ئه‌و پێغه‌مبه‌ره‌ی كه‌ ئه‌زیه‌ت و ئازاری كێشا له‌پێناو گه‌یاندنی ئاینی پیرۆزی ئیسلام تاوه‌كو ببێت به‌ ڕه‌حمه‌ت بۆ ته‌واوی جیهانیان وه‌ بۆ سه‌رگیانی هاوه‌ڵ و شوینكه‌وتوانی هه‌تا ڕۆژی دوایی .

خوای گه‌وره‌ ومیهره‌بان له‌سوره‌تی الفرقان دا دیمه‌نێك له‌و دیمه‌نانه‌مان بۆ باس ده‌كات كه‌ پێغه‌مبه‌ری خودا ( صلی الله علیه وسلم ) سكاڵای خۆی لای په‌روه‌ردگار ده‌كات له‌ده‌ست گه‌ل وهۆزه‌كه‌ی كه‌به‌چ شێوه‌ك وازیان له‌ ئاین وبه‌رنامه‌كه‌ی هێنا وشوێن گومڕایی وسه‌ر لێشێوایی كه‌وتن كه‌ ده‌فه‌رموێت : ( وَقَالَ الرَّسُولُ يَا رَبِّ إِنَّ قَوْمِي اتَّخَذُوا هَذَا الْقُرْآَنَ مَهْجُورًا ) واته‌ : پێغه‌مبه‌ر – صلی الله علیه وسلم – ده‌فه‌رموێت : ئه‌ی په‌روه‌ردگارم! بێگومان - وه‌ك خۆت ئاگاداریی- قه‌وم و هۆزه‌كه‌م وازیان له‌م قورئانه‌ هێناو پشتگوێیان خست و به‌دوایا نه‌چوون و لێی دوور كه‌وتنه‌وه‌!!

زانايان ده‌ڵێن : خوای گه‌وره‌ ئه‌م ئایه‌ته‌ی پاش ئه‌وه‌ دابه‌زاند كه‌ قوره‌یش وبتپه‌رستانی مه‌ككه‌ كه‌ باوه‌ڕیان به‌پێغه‌مبه‌ری خودا نه‌هێنا وگاڵته‌یان پێكرد وبه‌ساحیر وجادووگه‌ر وشاعیر ودرۆزن ناویان ده‌برد بۆئه‌وه‌ی خه‌ڵكی لێ دووربخه‌نه‌وه‌، هه‌ر بۆیه‌ پێغه‌مبه‌ری خودا زۆر ناڕه‌حه‌ت بوو به‌م هه‌ڵوێسته‌ی گه‌ل و هۆزه‌كه‌ی، خودای گه‌وره‌ش بۆ ئه‌وه‌ی دڵی پێغه‌مبه‌ره‌ خۆشه‌ویسته‌كه‌ی بداته‌وه ئه‌م ئایه‌ته‌ی تری به‌دوای ئایه‌تی پێشوودا دابه‌زاند كه‌ ده‌فه‌رموێت : ( وَكَذَلِكَ جَعَلْنَا لِكُلِّ نَبِيٍّ عَدُوًّا مِنَ الْمُجْرِمِينَ وَكَفَى بِرَبِّكَ هَادِيًا وَنَصِيرًا ‌) هه‌ر به‌و شێوه‌یه‌ی كه‌ تۆ دوژمنایه‌تی ده‌كرێیت له‌لایه‌ن ئه‌و كه‌سانه‌ی كه‌ باوه‌ڕت پێ ناهێنن له‌گه‌ل وهۆزه‌كه‌ت وبه‌ره‌نگارت ده‌بنه‌وه‌ هه‌ر به‌و شێوه‌یه‌ پێغه‌مبه‌رانی تری پێش تۆ دوژمن وبه‌رهه‌ڵستكاریان هه‌بووه‌ ودژایه‌تی كراون، دوژمنه‌كانی تۆ ئه‌گه‌ر ئه‌بو جه‌هل وئومه‌یه‌ی كوڕی خه‌له‌ف وئه‌بو له‌هه‌ب بووبن، ئه‌وا دوژمنی باوكی پێغه‌مبه‌ران حه‌زره‌تی ئیبراهیم ( علیه السلام ) نه‌مردو وباوكیشی بووه،‌ هه‌روه‌ك چۆن دوژمنی موسی فیرعه‌ونی سه‌رسه‌خت و قارون بووه‌ . بۆیه‌ نابێت ئه‌ی پێغه‌مبه‌ری خودا ناڕه‌حه‌ت ببیت چونكه‌ ئه‌وه‌ سوننه‌تی ئه‌م ئاینه‌ پیرۆزه‌یه‌ كه‌ده‌بێت بزانیت ڕیگاكه‌ی به‌دڕك و داڵ وناڕه‌حه‌تی چێنراوه‌، هه‌موو ئه‌مانه‌ دڵدانه‌وه‌یه‌كی زۆر گرنگ بوون بۆ پێغه‌مبه‌ری خودا – صلی الله علیه وسلم – وشوێن كه‌وتوانی كه‌ زیاتر دامه‌زراویان بكات له‌سه‌ر به‌رده‌وامی بانگه‌وازه‌كه‌یان .

به‌ڵی خۆشه‌ویستان ئه‌م ئایه‌تانه‌ی ته‌فسیرمان كردن تابیه‌ت نین به‌و سه‌رده‌م وزه‌مه‌نه‌ی كه پێغه‌مبه‌ر – صلی الله علیه وسلم – به‌ڵكو وه‌ك زانایانی أصول الفقه ده‌ڵێن : ( العبرة بعموم اللفظ لا بخصوص السبب ) واته‌ : په‌ند ‌له‌ده‌قه‌كاندا به‌گشتگیریانه‌یه‌‌ نه‌ك به‌تایبه‌تمه‌ندی ئه‌و هۆكارانه‌ی كه‌ بۆیان دابه‌زیووه‌ یان بۆیان ووتراوه‌ .

هه‌ر بۆیه‌ واز هێنان وپشتكردن له‌قورئانی پیرۆز ته‌نها كاری گه‌ل وهۆزه‌كه‌ی پێغه‌مبه‌ر– صلی الله علیه وسلم –  نه‌بووه وه‌ به‌ته‌نهاش سكاڵا و شه‌كوا ناكات له‌وان به‌ڵكو هه‌تا ڕۆژی دوایی هه‌ر كه‌س وهه‌ر گه‌ل وهۆزیك پشت له‌قورئانی پیرۆز بكه‌ن ونه‌یكه‌ن ‌به‌رنامه‌ وكاری ژیانیان به‌ر ئه‌و سـكاڵایه‌ی محمــد المصطفی ده‌كــه‌ون، وه‌ك ابن القیم ( ڕه‌حمه‌تی خوای لی بێت ) له‌كتێبی ( الفوائد ) لاپه‌ڕه‌ ( 104 - 105 ) له‌م باره‌یه‌وه‌ ده‌ڵیت : هجر القرآن أنواع:

- أحدها: هجر سماعه والإيمان به والإصغاء إليه.

- الثاني: هجر العمل به والوقوف عند حلاله وحرامه، وإن قرأه وآمن به.

- الثالث: هجر الحكم به والتحاكم إليه في أصول الدين وفروعه.

- الرابع: هجر تدبره وتفهمه ومعرفة ما أراد المتكلِّم به منه سبحانه وتعالى.

- الخامس: هجر الاستشفاء والتداوي به من جميع أمراض القلوب وأدوائها، وكل هذا داخل في قوله تعالى: ( وَقَالَ الرَّسُولُ يَا رَبِّ إِنَّ قَوْمِي اتَّخَذُواْ هَذَا الْقُرْآنَ مَهْجُورًا )، وإن كان بعض الهجر أهون من بعض .

 ‌واته‌ : وازهێنان و ( هجر ) كردنی قورئانی پیرۆز چه‌ند جۆرێكه‌ :

یه‌كه‌م : وازهێنان له‌گوێگرتن وباوه‌ڕ پێ بوونی .

خوێندنی قورئانی پیرۆز وگوێگرتن له‌ماناكانی یه‌كێكه‌ له‌هۆكارانه‌ی سه‌رفرازی وبه‌ده‌ستهێنانی خێر وپاداشتێكی زۆر له‌هه‌مان كاتدا هه‌روه‌ك چۆن لاشه‌ وجه‌سته‌ پێویستی به‌ خۆراك هه‌یه‌ به‌هه‌مان شێوه‌ ڕۆحیش پێویستی به‌خۆراك هه‌یه‌ خۆراكی ڕۆحیش لای باوه‌ڕداران بریتیه‌ له‌گه‌ڵ بوونی قورئان وذیكر وبیركردنه‌وه‌ له‌مانا ونهێنیه‌كانی، خوای گه‌وره‌ش فه‌رمان ده‌كات هه‌ركاتێك قورئانی پیرۆز خوێندرا گوێی بۆ بگیرێت و به‌ووردیه‌وه‌ بیر له‌ماناكانی بكرێته‌وه‌ وه‌ك فه‌رموویه‌تی : ( وَإِذَا قُرِئَ الْقُرْآَنُ فَاسْتَمِعُوا لَهُ وَأَنْصِتُوا لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ ) { الأعراف : 204 } وه‌ هه‌ر كه‌ ئه‌م قورئانه‌ ده‌خوێندرێ زۆر به‌وردیی- ئێوه‌ ئه‌ی ئیمانداران - گوێی بده‌نێ وكڕو بێده‌نگ بن و هه‌راو هوریا مه‌كه‌ن، سا به‌ڵكو خوا له‌به‌ر ڕێزلێنان و قاییلبوون به‌گه‌وره‌یی و ڕێزداریی قورئان، به‌زه‌یی پێتانا بێته‌وه‌ .

دووه‌م : وازهێنان له‌ كارپێكردنی وهه‌ڵوێسته‌كردن له‌سه‌ر حه‌ڵاڵ وحه‌رامكراوه‌كانی، هه‌رچه‌ند بیشخوێنێته‌وه‌ وباوه‌ڕیشی پێی بێت .

كه‌واته‌ باوه‌ر بوون ته‌نها ووته‌ و بانگه‌شه‌ نیه‌ به‌ڵكو باوه‌ڕ بوون به‌وه‌ی قورئانی پیرۆز ده‌ستوری ژیانمان بێت پێویسته‌ ئه‌وه‌ش خوای گه‌وره‌ به‌حه‌ڵاڵی داناوه‌ به‌حه‌ڵاڵی بزانین وله‌و شته‌ حه‌ڵاڵكراوانه‌یش بخۆین كه‌ زاتی هه‌ق ته‌عالای په‌روه‌ردگار له‌قورئانی پیرۆز و پێغه‌مبه‌ره‌كه‌ی له‌سوننه‌ته‌كانیدا ڕۆشنیان كردوه‌ته‌وه‌، وه‌ دووریش بكه‌وینه‌وه‌ له‌وه‌ی كه‌ ئه‌وان به‌حه‌رام و قه‌ده‌غه‌كراویان داناوه‌ هه‌ر بۆیه‌ ده‌بینین كه‌ په‌روه‌ردگار سه‌رزه‌نشتی ئه‌وانه‌ ده‌كات كه‌ به‌ئاره‌زوی خۆیان شته‌كان حه‌ڵاڵ و حه‌رام ده‌كه‌ن، وه‌ك فه‌رموویه‌تی : (وَلَا تَقُولُوا لِمَا تَصِفُ أَلْسِنَتُكُمُ الْكَذِبَ هَذَا حَلَالٌ وَهَذَا حَرَامٌ لِتَفْتَرُوا عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ إِنَّ الَّذِينَ يَفْتَرُونَ عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ لَا يُفْلِحُونَ ) { النحل 116 } نه‌که‌ن به‌قاڵه‌ی ده‌م و زمانتان بڵێن ئه‌مه‌ حه‌ڵاڵه‌و ئه‌مه‌ حه‌رامه‌، بۆ ئه‌وه‌ی درۆ به‌ناوی خواو ئاینی خواوه‌ هه‌ڵبه‌ستن، (دیاری کردنی حه‌ڵاڵ و حه‌رام به‌ده‌ست ئێوه‌ نیه‌، چونکه ‌) به‌ڕاستی ئه‌وانه‌ی درۆ بۆ خواو ئاینی خوا هه‌ڵده‌به‌ستن سه‌رفرازو سه‌رکه‌وتوو نابن .

سێهه‌م : وازهێنان له‌حوكم پێكردن وحوكم بردنه‌وه‌ بۆلای له‌بنه‌ما ولق وپۆپه‌كانی ئاینی پیرۆزی ئیسلامدا .

له‌ باره‌ی واجب بوونی حوكم به‌و شه‌ریعه‌ت وبه‌رنامه‌یه‌ی كه‌ محمد المصطفی هێناویه‌تی‌ خوای گه‌وره‌ فه‌رموویه‌تی : (فَلَا وَرَبِّكَ لَا يُؤْمِنُونَ حَتَّى يُحَكِّمُوكَ فِيمَا شَجَرَ بَيْنَهُمْ ثُمَّ لَا يَجِدُوا فِي أَنْفُسِهِمْ حَرَجًا مِمَّا قَضَيْتَ وَيُسَلِّمُوا تَسْلِيمًا ) { النساء : 65 } نه‌خێر، سوێند به‌په‌روه‌ردگارت باوه‌ڕ ناهێنن هه‌تا له‌هه‌موو کێشه‌یه‌کدا که‌ڕووده‌دا له‌نێوانیاندا تۆ نه‌که‌ن به‌دادوه‌رو گوێڕایه‌ڵی تۆ نه‌که‌ن، دوای ئه‌وه‌ش نابێت له‌ دڵ وده‌روونیاندا هیچ ناڕه‌زاییه‌ک دروست ببێت به‌رامبه‌ر ئه‌وه‌ی که‌دادوه‌ریت له‌سه‌ر کردووه‌ وده‌بێت به‌ته‌واویی ته‌سلیم بن و ڕازیی بن.

چواره‌م : وازهێنان له‌بیرلێكردنه‌وه‌ وتێگه‌یشتن وئه‌و مانایه‌ی كه‌ خوای گه‌وره‌ وپاك وبێگه‌رد مه‌به‌ستیه‌تی .

خوای گه‌وره‌ له‌م باره‌یه‌وه‌ فه‌رموویه‌تی : ( أفلا یَتَدَبرونَ القُرآنَ أم عَلى قُلوبٍ أقفَالُها )     { محمد: 24 } ‏ئه‌وه‌ بۆ بیر له‌مانا و واتا گه‌وره‌كانی قورئانی پیرۆز ناكه‌نه‌وه‌، یان ئه‌وه‌تانێ كه‌ دڵه‌كانیان قوفڵی ڵیدراوه‌ .

پێنجه‌م : وازهێنان له‌داواكردنی شیفا وچاره‌سه‌ركردن به‌قورئانی پیرۆز بۆ سه‌رجه‌م نه‌خۆشیه‌كانی دڵ وده‌رمانه‌كانی .

خوای گه‌وره‌ له‌قورئانی پیرۆزدا باسی ئه‌وه‌ی بۆ كردووین كه‌ كه‌لام و قورئانه‌كه‌ی شیفان بۆ نه‌خۆشی مرۆڤه‌كان وه‌ك فه‌رموویه‌تی : (وننزل من القرآن ما هو شفاء ورحمة للمؤمنين ) { الإسراء : 82 } ئێمه‌ له‌ قورئان ئایه‌ت وسووره‌تانێك داده‌به‌زێنین، که‌ ببێته‌ هۆی شیفاو چاره‌سه‌ر بۆ نه‌خۆشیه‌ ده‌روونی و جه‌سته‌ییه‌کان هه‌روه‌ها ڕه‌حمه‌ت ومیهره‌بانیش، بۆ ئیمانداران .

 هه‌موو ئه‌مانه‌ ده‌چنه‌ چوارچێوه‌ی ته‌فسیری ئه‌و ئایه‌ته‌ پیرۆزه‌ی كه‌ خوای گه‌وره‌ فه‌رموویه‌تی : (وَقَالَ الرَّسُولُ يَا رَبِّ إِنَّ قَوْمِي اتَّخَذُواْ هَذَا الْقُرْآنَ مَهْجُورًا ) ئه‌گه‌ر چی هه‌ندێك وازهێنانیان ئاسان وسووك ترن له‌هه‌ندێكی تریان .

له‌خوای گه‌وره‌ ده‌پاڕێینه‌وه‌ به‌و كه‌س وگه‌ل وهۆزانه‌مان بگێڕێت كه‌كار به‌قورئانی پیرۆز ده‌كه‌ن و واز له‌ فه‌رمانه‌كانی ناهێنن ودوور ده‌كه‌ونه‌وه‌ له‌قه‌ده‌غه‌كراوه‌كانی وبه‌دوورمان بگرێت له‌و كه‌س وگه‌ل وهۆزانه‌ی  كه‌پێغه‌مبه‌ری خودا – صلی الله علیه وسلم – سكاڵایان له‌سه‌ر ده‌كات لای خوای گه‌وره‌ ( ئامین یارب العالمین ) .

والسلام علیكم ورحمة الله وبركاته .