راهنمای حج وعمره درﭘرتو کتاب وسنت وآثار سلف

راهنمای حج وعمره

درﭘرتو

کتاب وسنت وآثار سلف

تهيه: دکترسـﻴد محمد سميعی رستاقی

بسم الله الرحمن الرحيم

الحمدلله وحده والصلاة والسلام علی من لا نبی بعده

چون بناي این راهنما بر اختصار است لذا از ذکر ﭘیشگفتار خوداری نموده وبه اصل مطلب می ﭘردازیم

میقات:

میقات بردو نوع است 1 – زمانی 2- مکانی

میقات زمانی : عبارت از ماههای حج , شوال , ذوالقعدة و ذوالحجة است

میقات مکانی : عبارت از جاهای مخصوصی است که از آنجا احرام به حج وعمره می بندند وآن ﭘنج جاست :

1- ذو الحلیفة یا (آبیار علی) میقات اهل مدینه وکسانیکه از راه مدینه به حج وعمره می آیند است

2- جحفه یا (رابغ) میقاتگاه اهل شام , مصر وسایرکسانیکه از مغرب می آیند است

3- قرن المنازل یا (قرن الثعالب) میقاتگاه اهالی نجد , حجاز , یمن وکسانیکه از آن طرف می آیند است

4- یلملم میقاتگاه اهالی یمن , فارس وکسانیکه از مشرق می آیند است

5- ذات عرق یا (ضریبه) میقاتگاه اهالی عراق وکسانیکه از آن سو به حج می آیند است

میقاتگاه اهل مکه خود مکه است

صورتهای انجام حج و عمره :

حج وعمره به سه صورت انجام می گیرد

1- تمتع : عبارت از احرام به عمره در ماههای حج سـﭘس احرام به حج در وقت آن (هشتم ذی الحجة) است إین صورت برای کسیکه قربانی همراهش نباشد بهتر است

2- قران : عبارت از احرام به عمره وحج باهمدیگرست

3- افراد : تنها احرام به حج است

تذکر: فرق میان قارن ومفرد دراین است که قارن بر آن قربانی است

کیفیت انجام عمره :

اساس عمره برچهار چیز است

1- احرام : عبارت از نیت دخول در عمره با صیغه (لبیک اللهم بعمرة) است

شخص معتمر از لباس مفصل و دوختـﮤ خود بیرون آمده ولباس احرام معمول که لنگ ﭙا ودوش است می ﭘوشد , سـﭘـس درحالت ایستاده وروی بطرف قبله باصدای بلند شروع به (لبیک اللهم لبیک لبیک لا شریک لک لبیک إن الحمد والنعمة لک والملک لا شریک لک) می کند وآن را تا انجام طواف ادامه می دهد , چنانچه بعلت ﭘیش آمدی احتمال قطع عمره اش می دهد صیغۀ (اللهم محلی حیث حبستنی) به آن بیفزاید , در اینصورت قربانی براونیست , ومی تواند درآينده حج ویاعمره نماید جز حج فرض که باید قضاکند

غسل زدن واستعمال بوی خوش قبل از احرام سنت است

زنان هر نوع لباسی جز لباس زینتی را می ﭘو شند و از ﭘوشیدن دست کش و نقاب صورت خو داری می نمایند , بهتر است که احرام بعد از نماز فرض ویا سنتی منعقد شود , خود احرام دارای نماز بخصوصی نیست , ﭙس از ورود به إحرام هفت چیز بر مردان و زنان محرم و دو چیز فقط بر مردان محرم حرام میشود

1) تراشیدن و کوتاه کردن موی سر و هر موی دیگر بدن

2) کوتاه کردن ناخن دست و ﭙا

3) استعمال بوی خوش

4) عقد ازدواج چه برای خود وچه برای دیگران

5) بوسه زدن ولمسی که شهوت بر انگیز باشد

6) آمیزش نمودن باهمسر خود

7) شکار کردن حیوانات بری و وحشی حلال گوشت مانند آهو و شکار کردن ﭙرنده

انجام این هفت چیز بر زنان ومردان محرم حرام آست , دو چیز دیکر از محرمات مختص به مردان است

1) ﭙوشیدن موی سر

2) ﭙوشیدن لباس مفصل و دوخته شده

سنت است که محرم جهت ورود به مکه غسل زند , و به مسجد الحرام که رسید ﭘا ی راستش راجلو وبا خواندن دعای «اللهم صل علی محمد وسلم , اللهم افتح لي ابواب رحمتک» وارد مسجد الحرام شود , به محض دیدن خانه کعبه دستش را بلند و دعای «اللهم أنت السلام , ومنک السلام , فحیینا ربنا بالسلام » خوانده و به طرف حجر الأسود رفته وطواف خودرا شروع کند

2- طواف : سـﭘس نیت طواف نموده وشروع به انجام آن می کند , در صورت امکان حجر الأسود را با دست راستش گرفته و می بوسد , وبرآن سجده می کند , چنانچه ممکن نبود لمس کرده ودستش را می بوسد و اگر باز هم ممکن نبود بسوی آن اشارة می کند , إین کار را در هر دور از طواف خود انجام می دهد , ســﭘس کعبه و حجر الأسود را از طرف چڀ خود قرار داده و از آنجاﺌیکه خط کشیده شده الله أکبر گویان طوافش را شروع می کند , به رکن یمانی که رسید فقط به آن دست می کشد و:«ربنا آتنا فی الدنیا حسنة وفی الآخرة حسنة وقنا عذاب النار» می گوید

طواف دارای دعای بخصوصی نیست , شخص در آن می تواند قرآن بخواند وهر دعای دیگر بکند

در طواف ستر عورت وطهارت شرط است , بنا بر این شخص عریان وزن حاﺌض جایز نیست طواف

نمایند , طواف هفت دور است وهر دوری از حجر الآسود شروع وبه آن ختم می شود

در طواف مراعات دوچیز سنت است :

1- اضطباع : عبارت از قرار دادن وسط لباس احرام زیر بغل راست وانداختن دو طرف آن برروی کتف چڀ , به گونه ای که کتف راست آشکار بماند است إین امر خاص به مردان می باشد

2- رمل : عبارت از سرعت رفتن در طواف با گامهای متقارب به همدیگر است , إین کار درسه دور اول از طواف خود انجام می دهد

سـﭘس در صورت امکان بسوی مقام ابراهیم رفته ودورکعت نمازرا نزد مقام ابراهیم به گونه ای که مقام میان خود وکعبه قرار داده , در رکعت اول سورة« کافرون » ودر رکعت دوم سورة «إخلاص» می خواند سـﭘس بطرف چاه زمزم رفته و از آن آب می نوشد , وبه حجر الاسود بر گشته وآنرامی بوسد

3- سعی در میان صفا ومروه : ﭘـس از طواف بسوی کوه صفا بالا رفته تاجا ﺌیکه کعبه را مشاهده روی بطرف آن دستش را بلند نموده و سه بار (الله أکبر) و (لا إله إلا الله وحده لا شریک له , له الملک وله الحمد , یحیی ویمیت وهو علی کل شی قدیر , لا إله إلا وحده لا شریک له , أنجز وعده , ونصر عبده , وهزم الأحزاب وحده) می گوید , سعی دارای دعای مخصوصی نیست , هر دعایـی که خواست در آن می کند , بهتر است که دعاهای وارده از ﭘیامبر و اصحاب بنماید , سـﭘس از صفا بسوی مروه سرازیر شده تا به ستون سبز رسیده از آنجا تاستون سبز بعدی سرعت رفته , سـﭘـس بصورت عادی تا کوه مروه بالا می رود , به مروه که رسید , روی بطرف قبله دستش را بلند و ما نند دعای صفا تکرار می نماید , سـﭘس از مروه بسوی صفا بالا رفته جای سرعت , سرعت گرفته وجای راه , راه می رود إین کار را هفت بار انجام می دهد , از صفا تا مروه یک بار و از مروه تا صفا یک بار محسوب , وسعی خود را به مروه ختم می کند

4- ترا شیدن ویا کوتاه کردن موی سر : سـﭘس موی سر خود را کوتاه می کند ویا می ترا شد , مرد در صورتیکه متمتع باشد کوتاه کردن برایش بهترست , در غیر إین صورت ترا شیدن بهترست , و زن موی سر خود را جمع نموده وبه آندازﮤ یک سر انگشت فقط کوتاه می کند , کوتاه کردن وترا شیدن چه در مرد وچه درزن باید همـﮤ سر را فراگیرد

باانجام این چهار موردی که ذکر شد شخص معتمر از عمره خود فارغ شده و همه چیز برأو حلال می شود بعد از این تا روز (ترویه) که روز هشتم ذی الحجة است منتظر , سـﭘس در قبل ازظهر إین روز احرام به حج بسته و شروع به اعمال حج می کن

کیفیت انجام مراسم حج :

کل مراسم حج در ﭘـنج ویا شش روز بصورت زیر انجام می شود

روز أول : روز أول حج , که روز هشتم ذی الحجة , و روز (ترویة) نامند حجاج قبل از ظهر إین روز از همان جای سکونت خود در مکه , احرام به حج بسته , وکل کاری راکه در احرام به عمره انجام داده , انجام می دهند , جزاینکه با صیغـۀ « لبیک حجا» بجای « لبیک عمرة » وارد حج می شوند , و تلبیـۀ خود را چنانکه در مبحث عمره گذشت تا روز رمی « جمرة عقبة» ادامه می دهند , و جهت احتمال بروز مانعی وقطع حج بهتر است که صیغۀ شرطیـۀ « محلی حیث حبستنی » به صیغـۀ حج خود بیفزایند , ﭘس از احرام به حج روانـۀ سر منی شده , و نماز ظهر وعصر , مغرب وعشاﺀ دو رکعت دو رکعت در وقت خود بصورت قصر در آنجا بجای می آورند , همچنین نماز صبح روز نهم را هم در منی می خوانند

حجاج اهل مکه همانند سایر حجاج در منی و عرفات ومزدلفة نماز خود را قصر می کونند

روز دوم : روز دوم که روز نهم ذی الحجة است , ﭘـس از طلوع آفتاب إین روز , حجاج از منی بطرف سر زمین عرفات حرکت می کنند , در راه خود در صورت امکان در جای بنام «نمره» تا قبل زوال خورشید منزل می گیرند , ترک اینجا اشکالی ندارد , زیرا که سنت است , ﭘـس از میل خورشید بطرف مغرب در محلی بنام «عرنه» که ﭘـیش از عرفات است فرود آمده و امام خطبه ای را به تناسب زمان ومکان ایراد می می کند , سـﭘس با یک اذان و دو اقامه نماز ظهر و عصر را دو رکعت دو رکعت در وقت ظهر «جمع تقدیم» می خوانند , چنانچه برای حاج اقامه نماز با امام میسر نبود خودش به تنهایی نماز می خواند , سـﭘس وارد سر زمین عرفات شده و بسوی «جبل الرحمة» می روند , همۀ سر زمین عرفات موقف است هر کجاکه به ایستند موقف عرفات است , در سر زمین عرفات روی بطرف قبله, دست به دعا ومشغول راز و نیاز وستایش می شوند , بهتر است که با دعاهای وارده از ﭘیامبر واصحاب دعا نمایند و بهترین دعا «لا إله إلا الله وحده لا شریک له له الملک وله الحمد وهو علی کل شیﺀ قدیر» است , تا غروب آفتاب در سر زمین عرفات مانده , ﭘـس از غروب آفتاب از آنجا روانـۀ «مزدلفه» شده , به مزدلفه که رسیده , اذان واقامه مغرب گفته و سه رکعت نماز مغرب ودو رکعت نماز عشاﺀ را بصورت جمع بجای می آورند

روز سوم : روز سوم حج , که روز دهم ذی الحجة , و روز عید قربان است حجاج بعد از نماز صبح در مزدلفه در صورت امکان به «مشعر الحرام» که کوهی در مزدلفه است رفته , ودر آنجا روی بطرف قبله به «الحمدلله والله آکبر ولا إله إلا الله وحده لا شریک له» ودعا می ﭙردازند , هوا که خوب روشن شد قبل از طلوع آفتاب این روز از مزدلفه با وقار و فروتنی و سکونت تلبیه گویان بسوی منی جهت رمی ستون بزرگ «جمرة عقبة» حرکت و به «بطن محسر» در منی که رسیده کمی شتابان , راه وسط را که بسوی «جمرة عقبة» می رود در ﭙـیش گرفته وجهت رمی به« جمرۀ عقبه» می روند

در إین روز حجاج ﭙـنج چیز انجام می دهند :

1- رمی ستون بزرگ «جمرة عقبة» که نزدیک به مکه و در منتهای منی وآخرین ستون است , هفت سنگ ریزه را که کمی از دانـﮥ نخود درشت تر از سر زمین منی چیده و به گونه ای که مکه از طرف چـﭗ ومنی از طرف راست خود قرار داده روی به جمره عقبه نموده و آن را رمی می کنند , وبا هر ﭙرتابی «الله أکبر» می گویند , در اینجا تلبیۀ حجاج ﭙایان می یابد , رمی جمره عقبه حتما باید بعد از طلوع خورشید روز دهم صورت گیرد , در صورتیکه رمی قبل از زوال خورشید مشکل, ومشقت بار باشد , جایز است که بعد از زوال وحتی تا ﭙاسی از شب چنانکه در حدیث «الراعی یرمی باللیل ویرعی بالنهار» وارد است رمی نمایند

2- سـﭙس حجاج در هر جاﺋـی از منی و مکه که بخواهند قربانی می کنند , وقت قربانی چهار روز است : روز عید وسه روز بعد از آن , چنانچه حاج قربانی نیافت سه روز در حج وهفت روز ﭙـس از باز گشت به محل خود روزه می گیرد , هفت نفر هم می توانند در یک شتر ویا گاو قربانی شریک شوند

3- سـﭙس حاج سرش را می تراشد و یا کوتاه می کند , برای مرد تراشیدن بهتر است , وزن همۀ موی سرش را جمع , وبه اندازه یک سرا انگشت کوتاه می کند وحق تراشیدن را ندارد , با انجام إین سه موردی که گذشت «تحلل اول» حاصل ,و همه چیز جز جماع نمودن برای حاج حلال می شود

4- سـﭙس حاج از منی به کعبه بر گشته و طواف «إفاضة» را که رکن حج است به همان گونه که در عمره گذشت انجام می دهد , و همچنین دو رکعت نماز سنت نزد مقام إبراهیم چنانکه در عمره ذکر شد, بجای می آورد

5- ســﭙس چنانکه در عمره گذشت سعی می کند , چون بصورت متمتع وارد حج شده دوبار سعی می کند سعی اول جهت عمره , وسعی دوم جهت حج است , بر خلاف قارن ومفرد در صورتیکه بعد از طواف قدوم سعی نموده دیگر سعی بر آنان نیست , در غیر اینصوت حتما باید سعی نمایند.

با طواف إفاضة وسعی «تحلل آخر» حاصل , ﭙس از إین همه چیز بر حاج حلال می شود

إین ﭙـنج مورد که گذشت بهتر است به ترتیب : اول رمی جمره عقبه : سـﭙس قربانی : سـﭙس تراشیدن و کوتاه کردن موی سر: سـﭙس طواف : سـﭙس سعی : انجام گیرد , مراعات ترتیب این موارد شرعا الزامی نیست

سـﭙس حجاج , در همین روز دهم ذی الحجة , بعد از طواف و سعی به منی برگشته و بقیۀ همین روز و سه روزه ایام تشریق جهت رمی جمار سه گانه , در منی می ماند , در صورت وجود عذر می تواند آنجا را ترک نماید و نخوابد

روز چهارم : روز چهارم , که روز یازدهم ذی الحجة است , حجاج بعد از میل آفتاب بطرف مغرب , ستونهای سه گانه , بابیست و یک سنگ ریزه , هر ستونی با هفت سنگ ریزه , بشت سر هم رمی می کنند , و باهر ﭙرتابی« الله أکبر» می گویند , بترتیب اول جمره اولی که نزدیک به مسجد خیف است رمی نموده , سـﭙس کمی بطرف راست آمده , روی بطرف قبله ایستاده ودست خودرا بلند ودعا می کنند سـﭙس بسوی ستون وسطی رفته ورمی کرده , کمی بطرف چـﭗ , روی به قبله ایستاده و دست خودرا را بلند ودعا می کنند , سـﭙس بسوی ستون بزرگ « جمرة عقبة» آمده و رمی نموده وبه جایگاه خود برمی گردند

روز ﭙنجم وششم : روز ﭙنجم وششم , که روز دواز دهم و سیز دهم ذی الحجة است همانند روز یازدهم ستون های سه گانه را رمی می کنند , چنانچه حاج بعد از رمی روز دواز دهم وقبل از غروب آفتاب آن روز از منی خارج و به مکه بازگردد دیگر رمی بر او نیست , اما اگر آفتاب روز دواز دهم غروب کرد و در منی باقی مانده بود , همانند روز گذشته , روز سیز دهم , هم در منی باقی مانده وستونهای سه گانه را رمی و به مکه می آید , ونماز ظهر را در مکه می خواند و از چاه زمزم آب می نوشد

فقهای اسلامی , و کالت در رمی جمار برای فرده ناتوان بعلت بیماری ویا کهولت سن و غیره جایز می دانند , وکیل اول بجای خود رمی نموده , سـﭙس بجای موکلش , همچنین وکیل می تواند هر ستونی اول بجای خود سـﭙس بجایه موکلش رمی نموده , سـﭙس به ستون بعدی می ﭙردازد , وکیل حتما باید دانا ومتدین باشد , تعیین وکیل بنیت موکل انجام میگیرد , همچنین حاج در صورت وجود عذر می تواند رمی دوروز را در یک روز جمع , و انجام دهد

ﭙـس از بازگشت حاج از منی به مکه تاهر وقتی که بخواهد می تواند در مکه باقی بماند

طواف وداع : حاج به هنگام خروج از مکه حتما باید طواف وداع همانند طواف قدوم وإفاضه انجام دهد سـﭙس خارج شود , چنانچه به جهت عذری بعد ازطواف وداع در مکه باقی ماند , حتما باید دوباره طواف کند

طواف وداع بر زن حاﺋض ونفساء لازم نیست , وبدون طواف نمودن از مکه خارج می شوند

حاج ﭙـس از طواف وداع ﭙای چـﭙ خود را جلو کرده و با خواندن دعای «اللهم صل علی محمد وسلم , اللهم أنی أسألک من فضلک» از مسجد الحرام خارج می شود

إین بود مختصر نامه ای از اعمال عمره وحج که تفصیل آن در کتاب «احکام حج وعمره در ﭙرتو کتاب وسنت وآثار سلف» إینجانب - إن شاء الله تعالی – خواهد آمد

در ﭙایان حج و عمره ای مبارک ومورد قبول خداوند برایتان آرزومندیم و السلام علیکم ورحمة الله

شارجه : 3/ذو الحجة/1429 موافق با :1/دیسمبر/2008

تهیه : دکتر سید محمد سمیعی رستاقی