API
ئه‌حكامه‌كانی شتى دۆزراوه
پۆڵێنه‌كان
Full Description
ئه‌حكامه‌كانی شتى دۆزراوه
] kurdish – كوردی – كردي [
طارق حه‌سن هه‌مه‌وه‌ندی
پێداچونه‌وه‌ی: پشتیوان سابیر عه‌زیز
2014 - 1435
ئه‌حكامه‌كانی شتى دۆزراوه
هه‌ركه‌سێك ئه‌گه‌ر شتێكى وون بووى نرخ دارى هه‌ڵگرت ئه‌وه پێویسته له‌سه‌رى بزانێ ئه‌وه چىیه و له‌ناو چى دایه‌و ژماره‌یشى چه‌نده:
له‌به‌ر فه‌رمووده‌كه‌ى (اُبَیُّ بنُ كَعْب) (خواى لێ ڕازى بێت) كه‌وا فه‌رمووى : كیسه‌یه‌كم دۆزییه‌وه سه‌د (100) دینارى تێدا بوو ، جا هاتم بۆ خزمه‌ت پیغه‌مبه‌رى خوا (صلى) ئه‌ویش فه‌رمووى :- ساڵێك پێناسه‌ى بكه ، جا منیش ساڵێك پێناسه‌م كرد ، وكه‌سم نه‌بینیه‌وه ناونیشانى بدات ، پاشان هاتمه‌وه بۆ لاى ئه‌و یش فه‌رمووى : ساڵێك پێناسه‌ى بكه ، جا منیش پێناسه‌م كرد و كه‌سم نه‌بینیه‌وه ، پاشان سێیه‌م جا هاتمه‌وه بۆلاى فه‌رمووى: ((إحْفِظْ وِعَائَهَا وَعَدَدَهَا وَوِكَائَهَا ، فَإِنْ جَاءَ صَاحِبَهَا وَإِلَّا فَاسْتَمْتِع بِهَا)) واته : كیسه‌كه‌و ژماره‌ى و ئه‌و په‌ته‌ى پێى به‌ستراوه بزانه‌و له‌به‌رى بكه جائه‌گه‌ر خاوه‌نه‌كه‌ى هات ئه‌وه بیده‌ره‌وه ئه‌گینا ئه‌وه بۆ خۆت سوودى لێ وه‌ربگره . جا منیش سوودم لێ وه‌رگرت جا پاش ئه‌وه له (مكه)بینیمه‌وه . [رواة البخاري (5/رقم2426) ومسلم (3/1350/1723) وغيرهما]ا
پاشان دوو شایه‌تى دادپه‌روه‌ر بكاته شایه‌ت له‌سه‌رى
له‌به‌ر فه‌رمووده‌كه‌ى (عِيَاضُ بنُ حِمَار) (خواى لێ ڕازى بێت) كه‌وا پێغه‌مبه‌رى خوا (صلى) فه‌رمووى :((مَنْ وَجَدَ لُقْطَةً فَلْيَشْهَدْ ذَا عَدْلٍٍ أوْ ذَوَي عَدْلٍ . ثُمَّ لَايُغَيِّرْهُ وَلَايَكْتثمْ . فَإِنْ جَاءَ رَبَّهَا ، فَهُوَ أَحَقُّ بِهَا ، وَإِلَّا فَهُوَ مَالُ اللهِ يُؤْتِيْهِ مَنْ يَشَاءُ)) واته : هه‌ركه‌سێك وون بویه‌كى دۆزیه‌وه ئه‌وه با شایه‌تى داد په‌روه‌رى له‌سه‌ر بگرێت یان دووشایه‌تى دادپه‌روه‌ر، پاشان : نه‌یگۆڕێت و نه‌یشارێته‌وه ، جا ئه‌گه‌ر خاوه‌نه‌كه‌ى هات ، ئه‌وه مافدارتره پێى ، و ئه‌گه‌ر نه‌هات ئه‌وه ماڵى خوایه ده‌یداته هه‌ر كه‌سێك بیه‌وێت. [رواة ابو داود (2/رقم1709) وابن ماجة (2/837/2505) وهو صحيح برِوایة صحيح ابن ماجه (2032)].
ده‌توانێت پاش ساڵێك سوودى لێ وه‌ربگرێت
له‌به‌ر فه‌رمووده‌كه‌ى (زَیْدُ بنُ خَالِد الجُهَنِی) (خواى لێ ڕازى بێت) كه‌وا فه‌رمووى : پرسیار له‌پێغه‌مبه‌رى خوا (صلى) كرا له‌باره‌ى شتى دۆزراوه وه ، ئاڵتون بێت یان زیو ؟ ئه‌ویش فه‌رمووى : ((أَعْرِفْ وَكَاءهَا وَعَفَاصَهَا ثُمَّ عَرِّفَهَا سَنَةً فَإِنْ لَمْ تَعْرِفْ فَاسْتَنْفِقْهَا ، وَلْتَكُنْ وَدِيْعَةً عِنْدَكَ فَإِنْ جَاءَ طَالِبُهَا يَوْمَاً مِنَ الدَّهْرِ فَأَدِّهَا إِلِيْهِ)) واته : ئه‌و په‌ته‌ى كه‌پێى به‌ستراوه بیناسه وبزانه‌چۆنه له‌گه‌ڵ ئه‌و سه‌ر قه‌باغه‌ى كه‌ها به‌سه‌رێوه ، پاشان ساڵێك پێناسه‌ى بكه جا ئه‌گه‌ر ناونیشان نه‌درا ئه‌وه خه‌رجى بكه و باسپارده‌بێت لات ، جا هه‌رڕۆژێك له‌ڕۆژان خاوه‌نه‌كه‌ى هات ئه‌وه پێى بده‌ره‌وه .[رواة البخارى (5/2428) ومسلم (3/1349/1722) وغيرهما].
وه‌ئه‌گه‌ر شته دۆزراوه‌كه‌بێ نرخ بوو ده‌توانیت یه‌كسه‌ر سوودى لێ وه‌ربگریت
له‌به‌ر فه‌رمووده‌كه‌ى (أنَسُ بنُ مَالِك) (خواى لێ ڕازى بێت) كه‌وا پێغه‌مبه‌رى خوا (صلى) خورمایه‌كى دۆزییه‌وه ، جا فه‌رمووى :((لَوْلَا أَنْ تَكُوْنَ مِن الصَّدَقَةِ لَأَكَلْتُهَا)) واته : ئه‌گه‌ر له‌به‌ر ئه‌وه نه‌بێت له‌وانه‌یه ئه‌مه له مالًى زه‌كات بێت ئه‌وه ده‌مخوارد [رواة البخارى (5/رقم 2431) ومسلم (2/752/1071)].
وه‌دۆزراوه‌ى ئاژه‌ڵیش هه‌ڵده‌گیرێت مه‌گه‌ر ئاژه‌ڵێك بێت بتوانێت به‌رگرى له‌خۆى بكات
له‌به‌ر فه‌رمووده‌كه‌ى (زَیْدُ بنُ خَالِد الجُهَنِی) (خواى لێ ڕازى بێت) كه‌وا فه‌رمووى : .....وه‌پرسیارى لیً كرد له‌باره‌ى گوم بووى ووشتره‌وه ؟ ئه‌ویش فه‌رمووى: ((مَالَكَ وَلَهَا ؟ دَعْهَا فَإِنَّ مَعَهَا حَذَائَهَا وَسِقَائَهَا ، تَرِدُ المَاءَ وَتَأْكُلُ الشَّجَرَ ، حَتَّى يَجِدْهَا رَبُّهَا)) واته : تۆچیته به‌سه‌ریه‌وه ؟ وازى لێ بێنه پێڵاو كونه‌ى خۆى پێیه ده‌چێته سه‌ر ئاوو له‌داریش ده‌خوات ، تاخاوه‌نه‌كه‌ى ده‌یدۆزێته‌وه ، وه‌پرسیارى لێ كرد له‌باره‌ى مه‌ڕه‌وه ؟ ئه‌ویش فه‌رمووى : ((خُذْهَا. فَإِنَّمَا هِيَ لَكَ أَوْ لِاَخِيْكَ أَوْ لِلذِّئْبِ))واته : بیبه ، چونكه یابۆتۆیه وه‌یا بۆ براكه‌ته وه‌یا بۆ گورگه [رواة البخارى (5/رقم/2428) ومسلم (3/1349/1722) وغيرهما].
سه‌رچاوه : بوخته‌ی فيقهی شه‌ريعه‌ت، سايتي ئيسلام و سه‌رده‌م http://islamuserdem.net.
