API
چاره‌سه‌ری ئه‌و ژنه‌ی سه‌رپێچی پیاوه‌كه‌ی ده‌كات
پۆڵێنه‌كان
- مافه هاوسهریهكان << ماره بڕین وژنهێنان << خێزان << فیقه
Full Description
چاره‌سه‌ری ئه‌و ژنه‌ی سه‌رپێچی پیاوه‌كه‌ی ده‌كات
] kurdish – كوردی – كردي [
شێخ محمد جميل زينو
وەرگێڕانی: ئومێد عمر چرۆستانی
پێداچونه‌وه‌ی: پشتیوان سابیر عه‌زیز
2014 - 1435
علاج المرأة العاصية لزوجها
« باللغة الكردية »
محمد بن جميل زينو
المصدر: كتاب تكريم المرأة في الإسلام
ترجمة: أوميد عمر علي
مراجعة: بشتيوان صابر عزيز
2014 - 1435
چاره‌سه‌ری ئه‌و ژنه‌ی سه‌رپێچی پیاوه‌كه‌ی ده‌كات
سوپاس بۆ خوای گه‌وره ومیهره‌بان، وه درود و صه‌ڵات وسه‌لام له‌سه‌ر محمد المصطفی وئال وبه‌یت ویار ویاوه‌رانی هه‌تا هه‌تایه
خوای گه‌وره له قورئانی پیرۆزدا چه‌ند چاره‌سه‌ریه‌كی یه‌ك له‌دوای یه‌كی به شێوه‌ی پله‌به‌ندی بۆ ئه‌م مه‌سئه‌له‌یه داناوه كه به ووردی ده‌یخه‌ینه به‌رده‌ست ئێوه‌ی به‌رێز :
چاره‌سه‌ری یه‌كه‌م: خوای گه‌وره فه‌رموویه‌ت :{وَاللَّاتِي تَخَافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ} [ النساء: 34 ] واتا : ئه‌و ژنانه‌ی ئێوه له‌سه‌رپێچی و مل نه‌دانیان ده‌ترسن، سه‌ره‌تا ئامۆژگاریان بكه‌ن ( به له‌خوا ترسان ) .
مه‌به‌ست له (المرأة الناشزة) ئه‌و ئافره‌ته‌یه كه سه‌رپێچی پیاوه‌كه‌ی ده‌كات و خۆی به‌سه‌ردا هه‌ڵده‌بڕێت و گوێ به فه‌رمانه‌كانی نادات، وڕووبه‌ڕووی ده‌بێته‌وه، وڕقی لێیه‌تی، جا هه‌ركاتێك ئافره‌ت ئه‌م نیشانانه‌ی تێدا ده‌ركه‌وت، پیاو ده‌بێت به‌جوانی ئامۆژگاری خێزانه‌كه‌ی بكات وبیترسێنێت به سزای خوای گه‌وره له‌و سه‌رپێچیانه‌ی ده‌یكات، چونكه خوای گه‌وره واجبی كردووه له‌سه‌ر ئافره‌تان كه گوێڕایه‌ڵی پیاوه‌كانیان بن، و حه‌رامیشی كردووه كه سه‌رپێچیان بكه‌ن، له‌به‌ر ئه‌و فه‌زڵ و چاكه‌یه‌ی كه پیاوان هه‌یانه به‌سه‌ر ئافره‌تانه‌وه، پێغه‌مبه‌ری خوایش ( صلی الله علیه وسلم ) فه‌رموویه‌تی : « لو كنت آمرًا أحدًا أن يسجد لأحدٍ لأمرت المرأة أن تسجد لزوجها » [ صحيح رواه الترمذي ] واتا : ئه‌گه‌ر فه‌رمانم بكردایه به كه‌سێك سوژده ببات بۆ كه‌سێكی تر ئه‌وا فه‌رمانم ده‌كرد كه ئافره‌ت سوژده‌ی ببردایه بۆ پیاوه‌كه‌ی ) ئه‌مه‌ش ئه‌وه ده‌گه‌یه‌نێت كه ده‌بێت ڕێزێكی بێ پایان هه‌بێت له نێوان پیاو وژندا .
گومانی تێدا نییه له هه‌مان كاتدا ئافره‌تانیش خاوه‌نی فه‌زڵن وچاكه‌ی زۆریان هه‌یه به‌سه‌ر پیاوانه به‌ڵام لێره‌دا ئێمه ته‌نها باسی ئه‌و هه‌نگاوانه ده‌كه‌ین كه پیاوان ده‌بێت بیگرنه به‌ر بۆ ڕاستكردنه‌وه‌ی ئافره‌تان له‌كاتی بوونی سه‌رپێچیدا .
هه‌روه‌ها پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) فه‌رموویه‌تی : « إذا دعا الرجل امرأته إلى فراشه فأبت عليه، لعنتها الملائكة حتى تصبح » [ رواه البخاري ] واتا : ئه‌گه‌ر هاتوو پیاو خێزانی بانگرد بۆ سه‌ر جێگاكه‌ی بۆ سه‌رجێی كردن و ئه‌و سه‌رپێچی كرد، فریشته‌كان تاوه‌كو سپێده‌ی به‌یانی نه‌فرینی لێ ده‌كه‌ن .
هه‌روه‌ها فه‌رموویه‌تی : « إذا باتت المرأة هاجرة فراش زوجها لعنتها الملائكة حتى تصبح » [ رواه مسلم ] واتا : ئه‌گه‌ر ئافره‌ت جێگای نووستنی پیاوه‌كه‌ی به‌جێهێشت، فریشته‌كان تاوه‌كو سپێده‌ی به‌یان نه‌فرینی لێ ده‌كه‌ن ( چونكه ئه‌گه‌ر ئافره‌ت ئه‌م سه‌رپێچیه‌ی كرد دوور نییه پیاوه‌كه‌ی بكه‌وێته تاوانێكی گه‌وره‌ی وه‌ك داوێن پیسی و زیناوه .
چاره‌سه‌ری دووه‌م : خوای گه‌وره فه‌رموویه‌تی : {وَاهْجُرُوهُنَّ فِي الْمَضَاجِعِ} عه‌بدوڵڵای كوڕی عه‌باس ( خوایان لێ ڕازی بێت ) له ته‌فسیری ئه‌م ئایه‌ته‌دا فه‌رموویه‌تی : مه‌به‌ست ئه‌وه‌یه كه له‌گه‌ڵیدا نه‌خه‌وێت و سه‌رجێی له‌گه‌ڵدا نه‌كات و پشتی تێ بكات و قسه‌ی له‌گه‌ڵدا نه‌كات .
چاره‌سه‌ری سێهه‌م : خوای گه‌وره ده‌فه‌رموێت : {وَاضْرِبُوهُنَّ} واتا : ئه‌گه‌ر به ئامۆژگاری و به قسه له‌گه‌ڵ نه‌كردن و دوور كه‌وتنه‌وه لێی سوودی نه‌بوو، ئه‌مجا به لێدانێكی سووك لێیان بده‌ن تاوه‌كو هه‌ست بكات كه پیاوه‌كه‌ی زۆر نیگه‌ران وتوڕه لێی، حه‌سه‌نی به‌صری ( ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت ) له‌م باره‌یه‌وه ووتویه‌تی : ( يعني غير مؤثر ) واتا لێدانێكی وابێت كه كاریگه‌ری نه‌بێت له‌سه‌ر جه‌سته ولاشه‌ی و ئاسه‌واری خراپ به‌جێ نه‌هێڵێت .
زانایانیش ووتویانه : ( هو ألا يكسر فيها عضوًا، ولا يؤثر فيها شيئًا ) واتا : لێدانێك بێت كه شكاندنی ئه‌ندامێكی لاشه‌ی لێ نه‌كه‌وێته‌وه، و كاریگه‌ری خراپ به‌جێ نه‌ێڵێت .
ده‌بێت ئه‌وه‌ش بڵێین پیاو كاتێك له دوای ئه‌و دوو هه‌نگاوه‌ی پێشووتره‌وه كه سوودی نه‌بوو، وه وویستی له خێزانی بدات، نابێت له ده‌موچاو ڕوخساری بدات، چونكه پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) فه‌رموویه‌تی : -
أ) « إذا ضرب أحدكــم فليجتنب الوجـــه، فـإن الله خـلق آدم على صـورته » [ رواه أحمد وصححه الألباني في الصحيحة ] واتا : ئه‌گه‌ر هه‌ركه‌سێك له ئێوه وا پێویستی ده‌كرد له‌كه‌سێكی ( منداڵی یان خێزانی ) بدا تبا له ڕووخسار و ده‌موچاوی نه‌دات، چونكه خوای گه‌وره ئاده‌می له‌سه‌ر شێوه‌ی خۆی دروستكردووه .
ب) « إذا قاتل أحدكم أخاه فليجتنب الوجه » [ رواه مسلم ] واتا : ئه‌گه‌ر یه‌كێك له ئێوه شه‌ڕی كرد با ده‌ست له ڕووخسار و ده‌موچاو بپارێزێت .
ج) « إذا ضرب أحدكم فليجتنب الوجه، ولا تقل قبح الله وجهك، ووجه مَن أشبه وجهك، فإن الله خلق آدم على صورته » [ حسن رواه أحمد ] واتا : ئه‌گه‌ر یه‌كێك له ئێوه له كه‌سێكی تری دا، با ده‌ست له ڕووخسار و ده‌موچاو بپارێزێت، وه با كه‌س له ئێوه نه‌ڵێت خوا ڕووت ڕه‌ش بكات یان خوا ڕووت ناشیرین بكات، یان ڕووخساری ئه‌و كه‌سه‌ش وه‌ك ڕوخساری تۆ وایه، چونكه خوای گه‌وره ئاده‌می له‌سه‌ر شێوه‌ی خۆی دروستكردووه ( شێوه‌ی خۆی مه‌به‌ست شێوه‌ی ئاده‌مه ) .
چاره‌سه‌ری چواره‌م : خوای گه‌وره فه‌رموویه‌تی:{فَإِنْ أَطَعْنَكُمْ فَلَا تَبْغُوا عَلَيْهِنَّ سَبِيلًا} واتا : ئه‌گه‌ر هاتوو ئافره‌ت گوێڕایه‌ڵی پیاوه‌كه‌ی بوو له‌سه‌رجه‌م ئه‌و داواكاریانه‌ی كه خوای گه‌وره حه‌ڵاڵی كردووه، ئیتر پیاو نابێت به‌هیچ شێوه‌یه‌ك له خێزانه‌كه‌ی بدات، یان دوور بكه‌وێته‌وه لێی و قسه‌ی له‌گه‌ڵدا نه‌كات .
چاره‌سه‌ری پێنجه‌م : پاش ئه‌وه خوای گه‌وره فه‌رموویه‌تی : {إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلِيًّا كَبِيرًا}: خوای گه‌وره زۆر به‌رز وبڵند و گه‌وره وبه‌ده‌سه‌ڵاته، مه‌به‌ست لێی ئه‌وه‌یه خوای گه‌وره هه‌ڕه‌شه له پیاوان ده‌كات، ئه‌گه‌ر به‌بێ هۆكارێكی شه‌رعی كه باسكران بۆیان نییه كه زوڵم وسته‌م له ئافره‌تان بكه‌ن، چونكه خوای گه‌وره زۆر به‌رز وبڵند به‌سه‌ریانه‌وه، وه تۆڵه ده‌سێنێته‌وه له‌و كه‌سانه‌ی كه زوڵم وسته‌م ده‌كه‌ن و له‌سنووری په‌روه‌ردگار ده‌رده‌چن .
چاره‌سه‌ری شه‌شه‌م : دانانی لیژنه‌یه‌ك بۆ ئاشته‌وای كردن، یان بۆ جیابوونه‌وه، خوای گه‌وره فه‌رموویه‌تی : {وَإِنْ خِفْتُمْ شِقَاقَ بَيْنِهِمَا فَابْعَثُوا حَكَمًا مِنْ أَهْلِهِ وَحَكَمًا مِنْ أَهْلِهَا إِنْ يُرِيدَا إِصْلَاحًا يُوَفِّقِ اللَّهُ بَيْنَهُمَا إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلِيمًا خَبِيرًا} [ النساء: 35 ] واتا : هه‌ندێک جار ناکۆکی نێوان ژن و پیاو ده‌گاته ئاستێك که ژنه‌که لای قازی شکات له مێرده‌که‌ی ده‌کات، یاخود داوای ته‌ڵاقی لێ ده‌کات، یاخود مێرده‌که هێنده بێزار ده‌بێت که بچێته لای قازی بۆ ئه‌وه‌ی ژنه‌که‌ی ته‌ڵاق بدات. جا خودای گه‌وره له‌م باره‌یه‌وه به قازیه‌کان و ده‌م ڕاستانی نزیك و خزمی ژن و مێرده‌که ده‌فه‌رموێت: ئه‌گه‌ر هه‌ستتان کرد به ناخۆشی و ناکۆکیه‌ك له نێوان ژن و مێردێکدا، پێش ئه‌وه‌ی ناکۆکیه‌که ته‌واو په‌ره بسێنێ و توند ببێت و بگاته ڕاده‌ی ته‌ڵاق، ئێوه دوو که‌س بکه‌نه حه‌که‌م، با یه‌کێك له‌و دوو حه‌که‌مه له که‌سوکاری ژنه‌که بێت و ئه‌وی تریشیان له که‌سوکاری مێرده‌که بێت.. تاوه‌کو ئه‌و حه‌که‌مانه بکه‌ونه نێوان ژن و مێرده ناکۆکه‌که‌و بزانن هۆی ناکۆکیه‌که‌یان چی یه؟! وه هه‌وڵبده‌ن بۆ لابردنی، ئینجا ئامۆژگاری دڵسۆزانه‌ی هه‌ردوو لایان بکه‌ن. جا ئه‌گه‌ر حه‌که‌مه‌کان هه‌وڵێکی چاك بده‌ن و به جیددی بیانه‌وێت ژن و مێرده‌که ئاشت بکه‌نه‌وه‌و ڕێکیان بخه‌نه‌وه‌و، ژن و مێرده‌که‌یش خۆیان ڕێککه‌وتنیان بوێت، ئه‌وه خودا ڕێکیان ده‌خاته‌وه‌و یارمه‌تیان ده‌دات و، ڕێگای پێکهاتنه‌وه‌یان بۆ ئاسان ده‌کات و ده‌ستیان ده‌گه‌یه‌نێته‌وه به یه‌کتری. به‌ڵام ئه‌گه‌ر حه‌که‌مه‌کان بۆیان ده‌رکه‌وت که هه‌وڵدانه‌کانیان بێ سووده‌و گه‌یشتنه ئه‌و قه‌ناعه‌ته‌ی که جیابوونه‌وه‌ی ئه‌و ژن و مێرده باشتره، ئه‌و کاته ده‌توانن بڕیاری جیابوونه‌وه‌یان بده‌ن، هه‌رچه‌نده ژنه‌که یان مێرده‌که جیابوونه‌وه‌یان نه‌وێت. هه‌روه‌ها پێویسته قازیش ئه‌م بڕیاری جیابوونه‌وه‌یان بۆ جێبه‌جێ بکات. وه‌ك ڕای هه‌ندێك له خاوه‌ن مه‌زهه‌به‌کان له‌سه‌ر ئه‌وه‌یه.
دوای ئه‌وه‌ی كه خوای گه‌وره باسی حاڵه‌تی سه‌رپێچی ژنی كرد به‌رامبه‌ر به پیاوه‌كه‌ی وچۆنیه‌تی چاره‌سه‌كردنی پێش ئه‌وه‌ی كار بگاته جیابوونه‌وه‌ی نێوانیان، ئه‌مجا ئه‌گه‌ر هه‌ر چاره‌سه‌ر نه‌كرا ئه‌وا لیژنه‌یه‌ك له خزم وكه‌سوكاری هه‌ردوولا ده‌ستنیشان بكرێت بۆ چاره‌سه‌كردن وڕێكخستنه‌وه‌یان، چونكه ئه‌گه‌ر ئه‌و پیاو وژنه نیه‌تی ئیصلاح و چاكسازیان هه‌بێت له‌نێوان خۆیاندا، خوای گه‌وره یه‌كیان ده‌خاته‌وه و شیرازه‌ی خێزان و مناڵه‌كانیان پێك ده‌هێنێته‌وه، وه خوای گه‌وره‌ش زۆر زانا و كارزانه .
ئه‌مجا ده‌بێت ئه‌و لیژنه‌یه‌ش كه پێك دێت له‌نێوانیاندا سه‌یری حاڵو گوزه‌رانی هه‌ردوولایان بكه‌ن، تا بۆیان ده‌كرێت هه‌وڵ بده‌ن ڕێكیان بخنه‌وه و پێكیان بهێینه‌وه، ئه‌گه‌ر زانرا ئه‌م ژن وپیاوه ڕێك ناخرێنه‌وه و ژیان و گوزه‌ران له‌نێوانیاندا ئه‌سته‌م و ناڕه‌حه‌ته، ئه‌و كاته به شێوه‌یه‌كی جوان و به‌و شێوه‌یه‌ی خوای گه‌وره پێی خۆشه لێكیان جودا بكه‌نه‌وه .
ئه‌بێت ئه‌وه‌ش بزانین ئاینی پیرۆزی ئیسلام هانی موسڵمانان ده‌دات تاده‌كرێت ده‌ست بگرن به شیرازه‌ی خێزانه‌وه و نه‌هێڵێرێت تێك بچێت، چونكه مناڵه‌كانیان سه‌رگه‌ردان ده‌بن و بێ به‌ش ده‌بن له سۆز و خۆشه‌ویستی دایكیان، و دایكیشیان بێ به‌ش ده‌بێت له خۆشه‌ویستی مناڵه‌كانی، بۆیه ده‌بینین سه‌ره‌تا باسی چاكسازی و چاكردنه‌وه‌ی نێوانیانی كردووه بۆیه ده‌بینین فه‌رموویه‌تی : {إِنْ يُرِيدَا إِصْلَاحًا يُوَفِّقِ اللَّهُ بَيْنَهُمَا} ئه‌گه‌ر ئه‌و لیژنه‌یه‌ی كه پێكهاتووه له خزمانی هه‌ردولا، یان ئه‌و ژن وپیاوه خۆیان مه‌به‌ستیان ئه‌وه بوو نێوانی خۆیان چاك بكه‌نه‌وه وپه‌شیمان ببنه‌وه له‌وه‌ی ڕوویداوه له‌نێوانیاندا، خوای گه‌وره‌ش زۆر به ڕه‌حم و میهره‌بانه یه‌كسان ده‌خاته‌وه و موه‌فیان ده‌كات .
خوای گه‌وره هه‌موولایه‌ك سه‌ربه‌رز و سه‌رفراز بكات، وئاژاوه وگێره وكێشه دووربخاته‌وه له خێزانه‌كانمان .
سه‌رچاوه : كتێبی ( تكریم المرأة فی الإسلام ) له نوسینی : محمد جمیل زینو، لاپه‌ڕه: 16.
بڵاوكردنه‌وه‌ی: سایتی الكتیبات الاسلامیة www.ktibat.com
چاپكردنی: دار القاسم – شاری ریاز – وڵاتی سعودیه.
