ڕای ڕاست و دروست له‌سه‌ر ژیانی پێغه‌مبه‌ران

ڕای ڕاست و دروست له‌سه‌ر ژیانی پێغه‌مبه‌ران

] kurdish – كوردی – كردي [

حاجی ئومید چرۆستانی

پێداچونه‌وه‌ی: پشتیوان سابیر عه‌زیز

2013 - 1434

القول الراجح والصحیح فی حیاة الأنبياء والرسل

« باللغة الكردية »

أوميد عمر علي

مراجعة: بشتيوان صابر عزيز

2013 - 1434

ڕای ڕاست و دروست له‌سه‌ر ژیانی پێغه‌مبه‌ران

سوپاس بۆ خوای گه‌وره‌ ومیهره‌بان، وه‌ درود و صه‌ڵات وسه‌لام له‌سه‌ر محمد المصطفی وئال وبه‌یت ویار ویاوه‌رانی هه‌تا هه‌تایه...‌

ده‌قه‌كانی قورئان وسوننه‌ت به‌ڵگه‌ن له‌سه‌ر مردن و وه‌فاتی گشت پێغه‌مبه‌ران (سه‌لامی خوایان لی بێت) جگه‌ عیسی نه‌بێت (سه‌لامی خوای له‌سه‌ر بێت) كه‌ به‌ده‌قی قورئان وسوننه‌ت باسی ئه‌وه‌ كراوه‌ كه‌ نه‌مردووه‌ و جارێك ناشمرێت به‌ڵكو خــوای گه‌وره‌ به‌ زیندووی به‌رزی كردوه‌ته‌وه‌، وه‌ك له‌مه‌ودوا باسی لێوه‌ ده‌كه‌ین .

ئه‌و به‌ڵگانه‌یش كه‌باس له‌مردنی پێغه‌مبه‌ران ده‌كه‌ن، خوای گه‌وره‌ فه‌رموویه‌تی : { أَمْ كُنْتُمْ شُهَدَاءَ إِذْ حَضَرَ يَعْقُوبَ الْمَوْتُ } [ البقرة : 133 ] واته‌ : ئاخۆ ئێوه‌ (ئه‌ی جوله‌كه‌ وگاوره‌كان) له‌سه‌ره‌مه‌رگی یه‌عقووبدا، ئاماده‌ بوون تابزانن له‌وكاته‌دا چی گوت به‌كوڕه‌كانی؟ وه‌ فه‌رموویه‌تی : { وَلَقَدْ جَاءَكُمْ يُوسُفُ مِنْ قَبْلُ بِالْبَيِّنَاتِ فَمَا زِلْتُمْ فِي شَكٍّ مِمَّا جَاءَكُمْ بِهِ حَتَّىٰ إِذَا هَلَكَ قُلْتُمْ لَنْ يَبْعَثَ اللَّهُ مِنْ بَعْدِهِ رَسُولًا } [ غافر : 34 ] واته‌ : سوێند به‌خوا به‌ڕاستی کاتی خۆی یوسف به‌ڵگه‌ و نیشانه‌ی زۆری بۆ هێنان تا ڕێبازی خواناسی بگرنه‌به‌ر، که‌چی به‌رده‌وام له‌ گوماندا بوون، به‌رامبه‌ر ئه‌و به‌رنامه‌و ئاینه‌ی که‌ بۆی هێنابوون، هه‌تا ئه‌و کاته‌ی وه‌فاتی کرد، ئه‌وسا وتتان: ئیتر ته‌واو هه‌رگیز خوا دوای ئه‌م پێغه‌مبه‌ری تر نانێرێت، وه‌ خوای گه‌وره‌ له‌باره‌ی وه‌فاتی سولیمانه‌وه‌ ده‌فه‌رموێت : { فَلَمَّا قَضَيْنَا عَلَيْهِ الْمَوْتَ مَا دَلَّهُمْ عَلَىٰ مَوْتِهِ إِلَّا دَابَّةُ الْأَرْضِ تَأْكُلُ مِنْسَأَتَهُ} [ سورة سبأ آية : 14 ] واته‌ : ئه‌مجا پاش ئه‌و هه‌موو ده‌سه‌ڵاته‌ كاتێ بڕیاری مردنمان بۆ داو مراندمان، هیچ شتێك جنۆكه‌ی ئاگادار نه‌كرد به‌مردنی (سوله‌یمان) مۆرانه‌ نه‌بێت كه‌ دارده‌سته‌كه‌ی ده‌خوارد ، خوای گه‌وره‌ له‌گه‌ڵ پێغه‌مبه‌ر (صلی الله‌ علیه‌ وسلم) ده‌دوێت وده‌فه‌رموێت پێی : { إِنَّكَ مَيِّتٌ وَإِنَّهُمْ مَيِّتُونَ } [سورة الزمر آية : 30 ] واته‌ : ئه‌ی موحه‌ممه‌د (صلی الله‌ علیه‌ وسلم) به‌ڕاستی تۆ ده‌مری و ئه‌وانیش ده‌مرن .

هه‌ندێك له‌ ڕاڤه‌كارانی قورئانی پیرۆز ده‌ڵێن : خوای گه‌وره‌ مردنی پێغه‌مبه‌ری (صلی الله‌ علیه‌ وسلم) ڕاگه‌یاند، له‌هه‌مانكاتدا مردنی هه‌موو خه‌ڵكی به‌گشتی و هاوه‌ڵه‌كانیشی ڕاگه‌یاند، ئه‌مه‌ش ئاگاداركردنه‌وه‌یه‌ك بوو بۆ هاوه‌ڵه‌ به‌رێزه‌كان كه‌ پێغه‌مبه‌ر (صلی الله‌ علیه‌ وسلم) ده‌مرێت .

هه‌روه‌ها خوای گه‌وره‌ هه‌واڵی داوه‌ به‌مردنی هه‌موو كه‌سێك وفه‌رموویه‌تی : {كُلُّ نَفْسٍ ذَائِقَةُ الْمَوْتِ } [سورة آل عمران آية : 185 ] واته‌ : هه‌موو كه‌سێك بێ جیاوازیی تامی مردن ده‌چێژێت .

ئه‌م ئایه‌تانه‌ هه‌موو به‌ڵگه‌ن له‌سه‌ر وه‌فاتكردنی پێغه‌مبه‌ران، وه‌ ئه‌وانیش وه‌ك هه‌موو كه‌سێكی دیكه‌ ده‌مرن وده‌بێت مردن بچێژن، جگه‌ له‌ عیسی نه‌بێت (سه‌لامی خوای لێ بێت) كه‌ خوای گه‌وره‌ به‌رزی كردوه‌توه‌ بۆ لای خۆی، وه‌ك فه‌رموویه‌تی : { إِذْ قَالَ اللَّهُ يَا عِيسَىٰ إِنِّي مُتَوَفِّيكَ وَرَافِعُكَ إِلَيَّ وَمُطَهِّرُكَ مِنَ الَّذِينَ كَفَرُوا } [سورة آل عمران آية : 55 ] واته‌ : ئه‌ی عیسا! به‌راستیی من ده‌تبه‌مه‌وه‌ بۆلای خۆم و، هه‌تا رۆژێ ئه‌تگه‌یه‌نمه‌ كاتی دیارییكراوی ئاسایی بۆ ژیانت ده‌مێنی و، ئه‌وسا ئه‌تمرێنم، واته‌: ئێستا به‌ر له‌هاتنی كۆتایی ژیانت ناهێڵم ئه‌وانه‌ بتكوژن و بمریت، وه‌ سه‌رت ده‌خه‌م بۆ ئاسمان بۆلای خۆم، وه له‌به‌دكاری ئه‌وانه‌ كه‌باوه‌ڕیان نه‌هێناوه‌ پاكت ده‌كه‌مه‌وه‌، واته‌: ڕزگارت ده‌بێ و ناهێڵم زیانت پێبگه‌یه‌نن .

ئه‌م ئایه‌ته‌ به‌ڵگه‌یه‌ له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی كه‌ خوای گه‌وره‌ عیسی ی به‌رزكردوه‌ته‌وه‌ به‌لاشه‌ وبه‌ڕۆحه‌وه‌ بۆلای خۆی بۆ ئاسمان، وه‌ ئه‌و نه‌مردووه‌، وه‌ ئه‌و وه‌فاته‌یشی كه‌ له‌ئایه‌ته‌كه‌دا باسكراوه‌ كه‌ فه‌رموویه‌تی : { مُتَوَفِّيكَ } له‌ته‌فسیره‌كه‌یدا هاتووه‌ كه‌مه‌به‌ست پێی به‌رزكردنه‌وه‌یه‌ بۆلای خۆی، ئه‌مه‌ش ڕای ابن جریر الطبري یه‌، وه‌ زۆربه‌ی موه‌فه‌سرینیش ڕایان وایه‌ ئه‌و وه‌فاته‌ی كه‌له‌ ئایه‌ته‌كه‌دا هاتووه‌، مه‌به‌ست پێی خه‌وه‌، به‌به‌ڵگه‌ی ئه‌وه‌ی خوای گه‌وره‌ له‌چه‌ند جێگای تردا خه‌وی به‌ وه‌فات ناوبردووه‌، وه‌ك فه‌رموویه‌تی : { وَهُوَ ٱلَّذِي يَتَوَفَّىٰكُم بِالَّليلِ وَيَعلَمُ مَا جَرَحتُم بِٱلنَّهَارِ ثُمَّ يَبعَثُكُم فِيهِ } [سورة الانعام : 60 ] واته‌ : خوا ئه‌و خوایه‌یه‌ كه‌ به‌شه‌و ده‌تانخه‌وێنێت، لێره‌دا ووشه‌ی { مُتَوَفِّيكَ } به‌مانای خه‌ولێكه‌وتن هاتووه‌ .

به‌مه‌ش سه‌لما كه‌ عیسی (سه‌لامی خوای لێ بێت) ئێستا زیندووه‌ له‌ئاسمانه‌ ونه‌مردووه‌، له‌هه‌مان كاتدا خوای گه‌وره‌ باسی ئه‌وه‌مان بۆ ده‌كات پێش هاتنی قیامه‌ت خوای گه‌وره‌ ئه‌ویش ده‌مرێنێت، وه‌ك فه‌رموویه‌تی : { وَإِنْ مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ إِلَّا لَيُؤْمِنَنَّ بِهِ قَبْلَ مَوْتِهِ وَيَوْمَ الْقِيَامَةِ يَكُونُ عَلَيْهِمْ شَهِيدًا } [سورة النساء آية : 159 ] واته‌ : كاتێ عیسا له‌ئاسمان دێته‌ خوارێ، گشت خاوه‌ن كتێبه‌كان به‌ر له‌مه‌رگی عیسا بڕوای پێدێنن، وه‌ له‌ڕۆژی دواییشدا ده‌بێت به‌شاهید به‌سه‌ریانه‌وه‌ .ئه‌م مردنه‌ی له‌م ئایه‌ته‌دا باسكراوه‌، مه‌به‌ست لێی مردنی عیسی یه‌ (سه‌لامی خوای لێ بێت) له‌كۆتایی زه‌ماندا، دوای ئه‌وه‌ی له‌ئاسمانه‌وه‌ دێته‌ خوار وخاچ ده‌شكێنێت وبه‌راز ده‌كوژێت وجزیه‌ و سه‌رانه‌ داده‌نێت، هه‌روه‌ك له‌م باره‌یه‌وه‌ فه‌رمووده‌گه‌لێك له‌ هه‌ردوو صه‌حیحی بوخاری وموسلیم و غه‌یری ئه‌وانیشدا هاتووه، كه‌‌هه‌موویان به‌ڵگه‌ن له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی كه‌ عیسی له‌كۆتای زه‌ماندا له‌ ئاسمانه‌وه‌ دێته‌ خواره‌وه‌ .

وه‌ ده‌وترێت گوایه‌ له‌ناو پێغه‌مبه‌راندا ئیدریسیش نه‌مردبێت، چونكه‌ هه‌ندێك له‌زانایان باسی ئه‌وه‌یان كردووه‌ كه‌ نه‌مردووه‌ به‌ڵكو خوای گه‌وره‌ به‌رزی كرده‌وه‌ته‌وه‌ بۆلای خۆی وه‌ك چۆن عیسی یشی به‌رزكردوه‌ته‌وه‌ (سه‌لامی خوایان لێ بێت) بۆ ئه‌م مه‌سئه‌له‌یه‌ش به‌ڵگه‌ به‌م ئایه‌ته‌ ده‌هێننه‌وه‌ كه‌ خوای گه‌وره‌ ده‌فه‌رموێت : { وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ إِدْرِيسَ إِنَّهُ كَانَ صِدِّيقًا نَبِيًّا * وَرَفَعْنَاهُ مَكَانًا عَلِيًّا} [سورة مريم آية : 56 ، 57 ] واته‌ : وه‌ باسی ئیدریس بکه‌ له‌ قورئاندا بێگومان پێغه‌مبه‌رێكی ڕاستگۆ بوو * ناومان به‌رزكرده‌وه‌ له‌ناو خه‌ڵكیدا وپله‌وپایه‌شی له‌ناو نزیكانی خوادا .

موجاهدی له‌ته‌فسیری ئه‌م ئایه‌تانه‌دا ده‌ڵێت : ئیدریس پێغه‌مبه‌ر نه‌مردووه‌ وبه‌رزكراوه‌ته‌وه‌ هه‌روه‌ك عیسی چۆن به‌رزكرایه‌وه‌ ، عبد الله ی كوڕی عه‌بایش ده‌ڵێت : به‌رزكرایه‌وه‌ بۆ ئاسمان وله‌وێ مرد، هه‌ندێكی تر ده‌ڵێن : به‌رزركاوه‌ته‌وه‌ بۆ ئاسمانی چواره‌و ئیتر خوای گه‌وره‌ زاناوشاره‌زاتره‌، لێره‌دا مه‌به‌ست له‌و جیاوازیه‌یه‌ كه‌ كه‌وتوه‌ته‌ ناێوان زانایان له‌باره‌ی مردنی ئیدریسه‌وه‌، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ده‌بێت دڵنیا بین له‌وه‌ی ئه‌گه‌ر نه‌شمردبێت ئه‌وه‌ ده‌بێت هه‌ر بمرێت، چونكه‌ ئایه‌ته‌كه‌ گشتگیره‌ و حوكم به‌سه‌ر هه‌موو كه‌سێكدا ده‌دات، وه‌ك فه‌رموویه‌تی : {كُلُّ نَفْسٍ ذَائِقَةُ الْمَوْتِ } [ سورة آل عمران آية : 185 ] واته‌ : هه‌موو كه‌سێك بێ جیاوازیی تامی مردن ده‌چێژێت .

جگه‌ له‌ عیسی و ئیدریس (سه‌لامی خوایان لێ بێت) هیچ كه‌سێك له‌وزانایانه‌ی كه‌ڕاكانیان جێگای قبوڵه‌ لای ئوممه‌تی ئیسلام نه‌یانووتوه‌ كه‌ هیچ پێغه‌مبه‌رێكی تر له‌ژیاندا ماوه‌ و نه‌مردووه‌، چونكه‌ هه‌موو ئه‌و ده‌قانه‌ی پێشتر باسمانكردن به‌ڵگه‌ن له‌سه‌ر مردنی پێغه‌مبه‌ران، به‌ڵام ئه‌وه‌ی له‌هه‌ندێك له‌ده‌قه‌كاندا هاتووه‌ كه‌مێك ئیشكالی دروستكردووه‌ لای هه‌ندێك له‌خه‌ڵكی، وه‌ك ئه‌و فه‌رمووده‌ی له‌باسی به‌رزبوونه‌وه‌ی پێغه‌مبه‌ردا (صلی الله‌ علیه‌ وسلم) بۆ ئاسمان ئاماژه‌مان پێدان، كه‌ له‌و به‌رزبوونه‌وه‌یه‌دا هه‌ندێك له‌پێغه‌مبه‌رانی بینیوه‌ وقسه‌ی له‌گه‌ڵدا كردوون، ئه‌و فه‌رمووده‌یه‌ی بوخاری وموسلیم له‌ ئه‌نه‌سه‌وه‌ (خوای لێ ڕازی بێت) گێڕاویانه‌ته‌وه‌، كه‌ تێیدا هاتووه‌، « ثم عرج بنا إلى السماء فاستفتح جبريل فقيل: من أنت ؟ قال جبريل. قيل: ومن معك ؟ قال: محمد. قيل: وقد بعث إليـه.. قال: قد بعث إليه، ففتح لنا. فإذا أنا بآدم، فرحب بي ودعا لي بخير، ثم عرج بنا إلى السماء الثانية فاستفتح جبريل عليه السلام فقيل: من أنـت ؟ قـال جبريل. قيل: ومن معك ؟ قال: محمد. قيل: وقد بعث إليه. قال: قد بعـث إليه، ففتح لنا. فإذا أنا بابني الخالة عيسى ابن مريم ويحيى بن زكريا صلـوات الله عليهما. فرحبا بي ودعوا لي بخير » [البخاري بدء الخلق (3035) ، مسلم الإيمان (162) ، النسائي الصلاة (448) ، أحمد (3/149) ] واته‌ : ئه‌مجا به‌رزكراینه‌وه‌ بۆ ئاسمان، جوبره‌ئیل داوای كرد بكرێته‌وه‌، ووترا : تۆ كێیت ؟ فه‌رمووی : جوبره‌ئیلم، ووترا : ئه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ تۆیه‌ كێیه‌ ؟ فه‌رمووی : محمده‌، ووترا : ئایا وه‌حی بۆ ڕه‌وانه‌كرا ؟ فه‌رمووی : به‌ڵێ وه‌حی بۆ ڕه‌وانه‌كرا، ئه‌مجا بۆیان كردینه‌وه‌، گه‌شتم به‌ ئاده‌م پێشوازی لێكردم ونزای خێری بۆكردم، ئه‌مجا به‌رزكراینه‌وه‌ بۆ ئاسمانی دووه‌م، جوبره‌ئسل دوای كرد بكرێته‌وه‌، ووترا : تۆ كێیت ؟ فه‌رمووی : جوبره‌ئیلم، ووترا : ئه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ تۆیه‌ كێیه‌ ؟ فه‌رمووی : محمده‌، ووترا : ئایا وه‌حی بۆ ڕه‌وانه‌كرا ؟ فه‌رمووی : به‌ڵێ وه‌حی بۆ ڕه‌وانه‌كرا، ئه‌مجا بۆیان كردینه‌وه‌، گه‌شتم به‌هه‌ردوو كوڕی پوره‌كه‌ عیسای كوڕی مه‌ریم ویه‌حیای كوڕی زه‌كه‌ریا (صه‌ڵات وسه‌لامی خوایان لێ بێت) به‌خێرهاتنیان كردم و نزای خێریان بۆ كردم.

تا كۆتای فه‌رمووده‌كه‌ كه‌ باسی بینینی یوسف ده‌كات له‌ئاسمانی سێهه‌م كه‌ خوای گه‌وره‌ نیوه‌ی جوانی دونیای پێداوه‌، ئه‌مجا باسی بینینی ئیدریس ده‌كات له‌ئاسمانی چواه‌م، و هارون له‌ئاسمانی پێنجه‌م، وموسی له‌ئاسمانی شه‌شه‌م، وئیبراهیم له‌ئاسمانی حه‌وته‌م كه‌ پاڵی دابوو به‌ (بیت المعمور) ـه‌ وه‌، هه‌موویان پێشوازیان لێكرد و نزای خێریان بۆ كرد .

هه‌وره‌ها وه‌ك ئه‌وه‌ش له‌فه‌رمووده‌یه‌كی عبد الله ی كوڕی عه‌باسدا هاتووه‌، وبوخاری وموسلیم ڕیوایه‌تیان كردووه‌، كه‌ پێغه‌مبه‌ر (صلی الله‌ علیه‌ وسلم) فه‌رموویه‌تی : « رأيت ليلة أسري بي موسى رجلا آدم طوالا كأنه مـن رجال شنوءة، ورأيت عيسى رجلا مربوعا مربـوع الخلـق إلى الحمـرة والبياض سبط الرأس » [ صحيح البخاري برقم (3239) ، ومسلم برقم (165) ] واته‌ : ئه‌و شه‌وه‌ی كه‌ شه‌و ڕه‌ویان پێكردم موسام بینی پیاوێكی ئه‌سمه‌ری باڵابه‌رز بووه‌، وه‌ك پیاوانی قه‌بیله‌ی شنوءة كه‌ پیاوه‌كانیان باڵابه‌رز وكه‌ڵه‌گه‌تن، وه‌ عیسام بینی پیاوێكی چوار شانه‌ی لاشه‌ مام ناوه‌ند بوو نه‌زۆر درێژ بوو نه‌كورتیش بوو نه‌ زۆر قه‌ڵه‌و بوو نه‌ لاوازیش، ڕه‌نگی سوور وسپی بوو، قژی به‌ردابوویه‌وه‌ .

هه‌ندێك له‌خه‌ڵكی له‌م فه‌رموودانه‌ وهاوشێوه‌ی ئه‌م فه‌رموودانه‌ وا تێگه‌یشتوون كه پێغه‌مبه‌ران نه‌مردوون، به‌ڵگه‌ش به‌م فه‌رموودانه‌ دێننه‌وه‌ كه‌ ئاماژه‌مان پێدا، به‌ڵام هه‌ق وڕاستی ئه‌وه‌یه‌ كه‌ پێغه‌مبه‌ران هه‌ر هه‌موویان مردوون ئه‌وانه‌یان نه‌بێت كه‌ له‌ده‌قه‌كانی قورئان وسوننه‌تدا هاتوون، وه‌ك عیسی (سه‌لامی خوای لێ بێت) یان وه‌ك ئیدریس پیغه‌مبه‌ر كه‌ هه‌ندێك له‌زانایان وای بۆ ده‌چن، به‌ڵام غه‌یری ئه‌م دوو پێغه‌مبه‌ره‌ هه‌موو ده‌قه‌كان به‌ڵگه‌ی ته‌واون له‌سه‌ر مردنیان وهیچ گومانێكیش نییه‌ له‌م مه‌سئه‌له‌یه‌دا، وه‌ك پێشتر به‌ڵگه‌كانمان خسته‌ڕوو، به‌ڵام به‌نسبه‌ت ئه‌وه‌ی له‌م فه‌رموودانه‌دا هاتوون، كه‌ پێغه‌مبه‌ر (صلی الله‌ علیه‌ وسلم) له‌ شه‌وی به‌رزبوونه‌وه‌كه‌یدا بۆ ئاسمان پێغه‌مبه‌رانی بینیوه‌ هه‌ر هه‌موویان هه‌ق وڕاستن وهیچ دژیه‌كی وپێچه‌وانه‌یه‌كیش نابینرێت له‌نێوان ئه‌و ده‌قانه‌ی كه‌ باس له‌مردنیان ده‌كه‌ن له‌گه‌ڵ ئه‌و فه‌رموودانه‌ی كه‌ باسی له‌بینینیان ده‌كات له‌و شه‌وه‌دا، چونكه‌ ئه‌وه‌ی پێغه‌مبه‌ر (صلی الله‌ علیه‌ وسلم) له‌و شه‌وه‌دا بینیویه‌تی ڕۆحی پێغه‌مبه‌ره‌كان بووه‌ كه‌ له‌سه‌ر شێوه‌ی لاشه‌كانیان بینیونی، به‌ڵام لاشه‌كانی خۆیان له‌ناو گۆڕه‌كانیاندایه‌، ئه‌وانه‌یان نه‌بێت كه‌ ده‌قه‌كانی قورئان وسوننه‌ت باس له‌به‌رزكردنه‌وه‌یان ده‌كه‌ن وه‌ك عیسی، ئه‌مه‌ش ڕای پێشه‌وایانی لێكۆڵه‌ره‌وه‌ی ئه‌هلی سوننه‌ته‌ له‌م مه‌سئه‌له‌یه‌دا .

یه‌كێك له‌ پێشه‌وا زۆر زاناكان له‌ لێكۆڵینه‌وه‌ی ئه‌م مه‌سئه‌له‌دا ده‌ڵێت : " له‌شه‌وی به‌رزبوونه‌وه‌دا كه‌ پێغه‌مبه‌ر (صلی الله‌ علیه‌ وسلم) پێغه‌مبه‌رانی بینیوه‌، كاتێك ئاده‌می بینیوه‌ له‌ ئاسمانی دونیا، ویه‌حیا و عیسی له‌ ئاسمانی دووه‌م، ویوسف له‌ئاسمانی سێهه‌م، وئیدریس له‌چواره‌م، وهاورن له‌ پێنجه‌م، وموسی له‌شه‌شه‌م، وئیبراهیم له‌حه‌وته‌م، ئه‌مه‌ بینینی ڕۆحه‌كانیان بووه‌ كه‌ هاتونه‌ته‌ سه‌ر وێنه‌ی لاشه‌كانیان، هه‌ندێك له‌خه‌ڵكی ئه‌ڵێن : پێده‌چێت هه‌مان ئه‌و لاشانه‌ بووبێت كه‌ له‌ گۆڕه‌كانیاندا به‌خاك سپێرراوون، ئه‌مه هیچ نییه‌، به‌ڵام عیسی به‌ ڕۆح ولاشه‌كه‌یه‌وه‌ به‌رزكراوه‌ته‌وه‌ بۆ ئاسمان، به‌هه‌مان شێوه‌ ده‌وترێت بۆ ئیدریسیش، به‌ڵام ئیبراهیم و موسی وغه‌یری ئه‌وانیش له‌گۆڕه‌كانیاندا به‌خاك سپێرراون وشاراونه‌ته‌وه‌ .

لێره‌دا ده‌بێت باسی مه‌سئه‌له‌یه‌كی تریش بكه‌ین، ئه‌ویش ئه‌وه‌یه‌ هه‌روه‌ك چۆن خوای گه‌وره‌ ڕێزی له‌پێغه‌مبه‌ران ناوه‌ ڕۆحه‌كانیانی به‌رزكردوه‌ته‌وه‌ بۆ ئاسمان وشاد وبه‌هره‌مه‌ندن به‌ نیعمه‌تی خوای په‌روه‌ردگار، به‌هه‌ما شێوه‌ حه‌رامیشی كردووه‌ له‌سه‌ر خاك كه‌ لاشه‌یان بخوات وبیانڕزێنێت، هه‌روه‌ك له‌فه‌رمووده‌یه‌كدا كه‌ ئه‌وسی كوڕی ئه‌وس (خوای لێ ڕازی بێت) ڕیوایه‌تی كردووه‌ كه‌ پێغه‌مبه‌ر (صلی الله‌ علیه‌ وسلم) فه‌رموویه‌تی : « إن من أفضل أيامكـم يوم الجمعـة، فأكثروا علي من الصلاة فيه، فإن صلاتكم معروضة علي " فقـالوا: يـا رسول الله، وكيف تعرض صلاتنا عليك وقد أرمت ؟ قال: يقول: بليـت، قال: " إن الله ﷻ‬ حرم على الأرض أجساد الأنبياء » [ رواه أحمد في المسند : 4 / 8 وأبو داود في السنن 1 / 443 برقم (1047) والدارمي في السنن 1 / 307 برقم (1580) ، وقال الإمام النووي إسناده صحيح ] واته‌ : باشترین ڕۆژه‌كانتان ڕۆژی هه‌ینیه‌، له‌و ڕۆژه‌دا زۆر صه‌ڵاواتم له‌سه‌ر بده‌ن، چونكه‌ صه‌ڵاواته‌كانتانم بۆ نیشان ده‌درێت، ووتیان : ئه‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا چۆن صه‌ڵاواته‌كانمان پیشانت ده‌ردێت له‌كاتێكدا تۆ له‌ناو خاكدا ڕزیوویت؟ فه‌رمووی : ئه‌وترێت كه‌ڕزیویت، ئه‌مجا فه‌رمووی : خوای گه‌وره‌ حه‌رامی كردووه‌ له‌سه‌ر زه‌وی كه‌ لاشه‌ی پێغه‌مبه‌ران برزێنێت .

به‌مه‌ش ئه‌وه‌ی هه‌ق بوو له‌م مه‌سئه‌له‌ گرنگه‌دا ڕوون بوویه‌وه‌، كه‌ پێویست ده‌كات له‌سه‌ر مرۆڤی موسڵمان باوه‌ڕی پێی بێت، خوای گه‌وره‌ش زاناتره‌ .