حوكمی ياری دۆمينه

حوكمی ياری دۆمينه

] kurdish – كوردی – كردي [

ده‌سته‌ی به‌شی زمانی كوردی له‌ ماڵپه‌ڕی ئیسلام هاوس

پێداچونه‌وه‌ی: پشتیوان سابیر عه‌زیز

2012 - 1433

حكم لعبة الدومينو

« باللغة الكردية »

فريق قسم اللغة الكردية بموقع دار الإسلام

مراجعة: بشتيوان صابر عزيز

2012 - 1433

حوكمی ياری دۆمينه

ئه‌م پرسیاره‌ ئاڕاسته‌ی ماڵپه‌ری ئیسلام هاوس كراوه‌، ئه‌مه‌ش ده‌قه‌كه‌یه‌تی : حوكمی ياری دۆمينه چييه ؟ ئه‌گه‌ر ته‌نيا له كاتی بێ ئيشى بێت وه به‌بێ شه‌رت بێت؟

وه‌ڵام : سوپاس و ستایش بۆ خوای گه‌وره‌ وصه‌لات وسه‌لام له‌سه‌ر محمد الصطفی وئال وبه‌یت وهاوه‌ڵه‌ به‌رێزه‌كانی هه‌تا هه‌تایه‌ .

یاریكردن به‌ پولی دومینه‌ كه‌ له‌زمانی عه‌ربیدا به‌ (نردشیر) ناوهێنراوه‌ به‌و یاریه‌ کۆنه‌ ده‌وترێت كه‌ فارسه‌کانه‌ له‌كۆندا ده‌یانكرد .

(نرد) مه‌به‌ست پێی زاره‌، یان مه‌به‌ست پێی هه‌موو ئه‌و یاریانه‌یه‌ كه‌ خاڵی له‌سه‌ره‌، وه‌ك زار و پولی دۆمینه‌.. له‌باره‌ی حوكمه‌كه‌شیه‌وه‌ ئیمامی نه‌وه‌وی(ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت) له‌ شه‌رحی سه‌حیحی موسلیمدا فه‌رموویه‌تی : « قَالَ الْعُلَمَاء : النَّرْدَشِير هُوَ النَّرْد , وَهَذَا الْحَدِيث حُجَّة لِلشَّافِعِيِّ وَالْجُمْهُور فِي تَحْرِيم اللَّعِب بِالنَّرْدِ ... وَمَعْنَى ( صَبَغَ يَده فِي لَحْم الْخِنْزِير وَدَمه فِي حَال أَكْله مِنْهُمَا ) وَهُوَ تَشْبِيه لِتَحْرِيمِهِ بِتَحْرِيمِ أَكْلهمَا « واته‌ : ئیمامی شافیعی و جومهوری زانایان ئه‌م یارییه‌یان پێ حه‌رامه‌، فه‌رمووده‌ی « مَنْ لَعِبَ بِالنَّرْدَشِيرِ فَكَأَنَّمَا صَبَغَ يَدَهُ فِي لَحْمِ خِنْزِيرٍ وَدَمِه » [رواه‌ مسلم برقم 2260] به‌ڵگه‌یه‌ له‌سه‌ر حه‌رامی دۆمینه‌، واته ‌: ئه‌وه‌ی یاری بکات به‌ زار ودۆمینه‌ وه‌کو ئه‌وه‌یه‌ ده‌ستی بۆیه‌ کردبێ له‌ گۆشت و خوێنی به‌رازدا، مه‌به‌ست پێی وه‌کو حاڵی که‌سێکه‌ له‌ گۆشت و خوێنی به‌راز بخوات..

له‌فه‌رمووده‌یه‌كی تریشدا پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) فه‌رموویه‌تی : « مَنْ لَعِبَ بِالنَّرْدِ فَقَدْ عَصَى اللَّهَ وَرَسُولَهُ » ] بو داود (4938) وابن ماجه (3762) ئه‌م فه‌رمووده‌یه‌ شێخ ئه‌لبانی به‌فه‌رمووده‌یه‌كی سه‌حیحی داناوه‌] واته‌ : هه‌ركه‌س یاری به‌ زار (دۆمینه‌یش جۆریكه‌ له‌زار) بكات ئه‌وه‌ سه‌رپێچی خوا وپێغه‌مبه‌ره‌كه‌ی كردووه‌ .

ابن قودامه‌ی حه‌نبه‌لیش (ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت) له‌ كتێبه‌كه‌ی (المغني) دا ده‌ڵێت : « كل لعب فيه قمار , فهو محرم , أي لعب كان , وهو من الميسر الذي أمر الله تعالى باجتنابه , ومن تكرر منه ذلك ردت شهادته . وما خلا من القمار , وهو اللعب الذي لا عوض فيه من الجانبين , ولا من أحدهما , فمنه ما هو محرم , ومنه ما هو مباح ; فأما المحرم فاللعب بالنرد . وهذا قول أبي حنيفة , وأكثر أصحاب الشافعي » ] (المغني؛ ١٠/١٧١)] .

واته‌: هه‌موو یارییه‌ک قوماری تێدا بێت حه‌رامه‌، هه‌ر جۆرێک بێت له‌ یاری، ئه‌و قوماره‌یه‌ که‌ خوای گه‌وره‌ فه‌رمانی کردووه‌ به‌ دوور که‌وتنه‌وه‌ لێی، هه‌ر که‌سێکیش چه‌ندباره‌ی کرده‌وه‌‌ شه‌هاده‌تی لێ وه‌رناگیرێ، ئه‌وه‌ش خاڵییه‌ له‌ حه‌رام؛ ئه‌و یارییه‌ی هیچ پێدانێکی(پاره‌ بێت هه‌ر هه‌ر شتێک) تێدا نییه‌ له‌لایه‌ن دوو به‌شداربووه‌که‌وه‌ یان یه‌کێکیان، هه‌یانه‌ حه‌رامه‌ و هه‌یانه‌ ڕێپێدراوه‌، ئه‌وه‌ی حه‌رامه‌ وه‌کو یاریکردن به‌ دۆمینه‌(مه‌به‌بستی ئه‌وه‌یه‌ بۆ خۆشی و دوور له‌ قوماریش هه‌ر حه‌رامه‌)، ئه‌وه‌ش بۆچوونی ئه‌بووحه‌نیفه‌یه‌ له‌گه‌ڵ زۆربه‌ی شوێنکه‌وتووانی شافیعی مه‌زهه‌ب..

له‌ فه‌تواکانی لیژنه‌ی هه‌میشه‌یی بۆ لێكۆڵینه‌وه‌ و فه‌توادانی شانشینی عه‌ره‌بستانی سعودیه‌شدا هاتووه‌ : « لا يجوز اللعب بالنرد ولو كان بغير عوض ، خصوصا إذا شغل عن أداء الصلاة في وقتها ، فالواجب ترك ذلك ؛ لأنه من اللهو المحرم » [فتاوى اللجنة الدائمة" (15/210) ] واته‌: جائیز نییه‌ یاریکردن به‌ دۆمینه‌ ئه‌گه‌رچی به‌بێ قومار و پاره‌دانیش بێت، به‌ تایبه‌تی ئه‌گه‌ر ببێته‌ سه‌رقاڵی له‌ ئه‌نجامدانی نوێژ له‌ کاتی خۆیدا، ئه‌و کاته‌ واجبه‌ وازی لێ بهێنرێ چونکه‌ ده‌بێته‌ ڕابواردنێکی حه‌رام.

شێخ الاسلام ابن تیمیة (ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت) له‌باره‌ی یاریكردن به‌ (زار) ه‌وه‌ ووتویه‌تی : « وَمَذْهَبُ الْأَئِمَّةِ الْأَرْبَعَةِ أَنَّ اللَّعِبَ بِالنَّرْدِ حَرَامٌ وَإِنْ لَمْ يَكُنْ بِعِوَضِ » [ مجموع الفتاوی 32/242)] واته‌ : مه‌زهه‌بی هه‌ر چوار ئیمامه‌كه‌ (حه‌نه‌فی و مالیكی و شافعی و حه‌نبه‌لی) ئه‌وه‌یه‌ یاریكردن به‌ (زار) حه‌رامه‌ ئه‌گه‌ر له‌سه‌ر پاره‌ و شتیش نه‌بێت .

جابرای به‌رێزم ئه‌وه‌ی ئێمه‌ ده‌یبینین ئه‌وه‌یه‌ هیچ جیاوازیه‌ك نابینین له‌نێوان یاری به‌تاوڵه‌ یان به‌دۆمێنه‌، هه‌ردووكیان یه‌ك حوكمیان هه‌یه‌، وبه‌به‌ڵگه‌ی ئه‌و فه‌رمووده‌ سه‌حیحانه‌ له‌گه‌ڵ ڕای زانایان بۆمان ڕوون بوویه‌وه‌ كه‌ حه‌رامه‌، بۆیه‌ ده‌بێت موسڵمان كاتی زێڕینی خۆی له‌وه‌ها شتێكی بێ هووده‌ و بێ نرخدا به‌سه‌ر نه‌بات، به‌تایبه‌تی ئه‌و جۆره‌ یاریانه‌ ئه‌گه‌ر هه‌ركه‌سێك فێری بوو، خووی پێوه‌ ده‌گرێت وكاتێكی زۆری پێوه‌ ده‌كوژێت، وبه‌فه‌رمووده‌ی سه‌حیحیش ثابت بووه‌، كه‌ خوای گه‌وره‌ له‌ڕۆژی دواییدا پرسیار له‌به‌نده‌كانی ده‌كات له‌ته‌مه‌ن و ئه‌و كاتانه‌ی هه‌یبووه‌ له‌چیدا به‌سه‌ری بردووه‌، وه‌ك پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) فه‌رموویه‌تی : « لا تزول قدما ابن آدم يوم القيامة من عند ربه حتى يسأل عن خمس : عن عمره فيما أفناه ؟ وعن شبابه فيما أبلاه ؟ وماله من أين اكتسبه ؟ وفيما أنفقه ؟ وماذا عمل فيما علم » [أخرجه الترمذي وقال : هذا حديث حسن صحيح في كتاب صفة القيامة ، باب في القيامة رقم ( 2416- 2417 ) وصححه الشیخ محمد بن ناصر الدین الألباني السلسلة الصحيحة برقم 946] واته‌ : مرۆڤ لای په‌روه‌رده‌گاری له‌ڕۆژی دواییدا قاچی هه‌ڵناهێنێت هه‌تاوه‌كو پرسیاری پێنج شتی لێ ده‌كرێت : پرسیاری لێ ده‌كریت له‌باره‌ی ته‌مه‌نیه‌وه‌ له‌چیدا به‌سه‌ری بردوه‌، وه‌ گه‌نجیه‌تی له‌چیدا به‌فێرۆداوه‌، وه‌ له‌ماڵوسمانی له‌چیدا سه‌رفی كرد ؟ و چۆنیش په‌یدای كرد؟ وه‌ پرسیاری ئه‌وه‌یشی لێ ده‌كرێت ئایا ئه‌و عیلم وزانسته‌ی هه‌یبوو كاری پێكرد ؟

خوای گه‌وره‌ زانا وشاره‌زاتره‌ .