تێگه‌یشتن له‌ تكا كردن

تێگه‌یشتن له‌ تكا كردن

] kurdish – كوردی – كردي [

سعيد بن علي بن وهف القحطاني

وه‌رگێڕانی: شاخوان جواد أحمد

پێداچونه‌وه‌ی: پشتیوان سابیر عه‌زیز

2013 - 1434

مفهوم الشفاعة

« باللغة الكردية »

سعيد بن علي بن وهف القحطاني

ترجمة: شاخوان جواد أحمد

مراجعة: بشتيوان صابر عزيز

2013 - 1434

تێگه‌یشتن له‌ تكا كردن

يه‌كه‌م: تێگه‌يشتن له‌ ووشه‌ى (الشّفاعة) له‌ زمانه‌وانيدا: يُقال شفع الشيء: ضمَّ مثله إليه، فجعل الوتر شفعًا القاموس المحيط، باب العين، فصل الشين ص947، والنهاية في غريب الحديث، 2/485، والمعجم الوسيط 1/487.. ئه‌وترێت شفع الشيء : واتا : هاوشێوه‌ى دايه‌ پاڵى و له‌ تاكێتيه‌وه‌ كردى به‌ جوت .

وه‌(الشّفاعة) له‌ زاراوه‌ى شه‌رعدا: واتا: ئه‌وه‌يه‌ كه‌سێك بكرێته‌ ناوه‌ندو تكاكار به‌ ئومێدى سود پێ گه‌ياندن و لابردنى ناخۆشى و ناڕه‌حه‌تى و زيان ( شرح لمعة الأعتقاد للشيخ محمد صالح العثيمين ، ص 80) .

له‌ دانايى و لێزانى بانگه‌واز كردنى ئه‌و كه‌سانه‌ى كه‌ دڵى خۆيان په‌يوه‌ست كردووه‌ به‌ غه‌يرى خواى په‌روه‌ردگاره‌وه‌ و داواى شه‌فاعه‌تيان لێ ئه‌كه‌ن ئه‌وه‌يه‌ بۆيان ڕوون بكرێته‌وه‌ كه‌ شه‌فاعه‌ت كردن ته‌نها موڵكى خواى تاكو ته‌نهايه‌: ﴿ قُلْ لِلَّهِ الشَّفَاعَةُ جَمِيعًا لَهُ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ ثُمَّ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ ﴾ [الزمر: ٤٤] واتا: ئه‌ى پێغه‌مبه‌ر (صلی الله‌ علیه‌ وسلم) بڵێ شه‌فاعه‌ت هه‌مووى هى خواى په‌روه‌ردگاره‌، موڵك وسامانى ئاسمانه‌كان و زه‌وى هى خۆيه‌تى، پاشان له‌ قيامه‌تدا گه‌ڕانه‌وه‌تان بۆ لاى خواى په‌روه‌ردگاره‌ و لێپرسينه‌وه‌تان له‌ گه‌ڵدا ده‌كات له‌سه‌ر كرده‌وه‌كانتان .

دووه‌م: وه‌ڵامى ئه‌و كه‌سانه‌ى كه‌ دڵى خۆيان په‌يوه‌ست كردووه‌ به‌ غه‌يرى خواى په‌روه‌ردگاره‌وه‌ و داواى شه‌فاعه‌تيان لێ ئه‌كه‌ن به‌ چه‌ند ووته‌يه‌كى لێزانانه‌ ئه‌درێته‌وه‌ :

1. دروست كراو (المخلوق) وه‌كو خواى په‌روه‌ردگار نييه‌، هه‌ركه‌سێك بڵێت: پێغه‌مبه‌ران و(عليهم الصلاة والسلام) پياو چاكان و فريشته‌كان لاى خواى په‌روه‌ردگار ڕێزو پله‌و پايه‌ى به‌رزيان هه‌يه‌ شه‌فاعه‌تمان بۆ ده‌كه‌ن لاى خواى گه‌وره‌ هه‌ر وه‌ك چۆن كه‌سێك بيه‌وێت بچێته‌ لاى سه‌رۆك و ده‌سه‌ڵاتداران ده‌بێت له‌ ڕێگه‌ى ناوداران وجێگره‌كان و وه‌زيره‌كانه‌وه‌ بێت و ئه‌وان بكه‌نه‌ ناوه‌ند تا كاره‌كانيان بۆ جێ به‌جێ بكرێت؟ ئێمه‌ش داوا له‌ پياوچاكان و خاوه‌ن ڕێزو پله‌و پايه‌ به‌رزه‌كان ئه‌كه‌ين تا تكامان بۆ بكه‌ن لاى خواى په‌روه‌ردگار، به‌ڕاستى ئه‌م ووته‌يه‌ به‌تاڵ ترين و پوچه‌ڵا ترين ووته‌يه‌، له‌ به‌ر ئه‌وه‌ى خواى گه‌وره‌و خاوه‌ن ده‌سه‌ڵات و گه‌وره‌ى هه‌موو پاشاكانى لێك چواندووه‌ به‌ ده‌سه‌ڵاتداره‌كان كه‌ پێويستيان به‌ ده‌م سپى و جێگرو وه‌زير ده‌بێت بۆ ته‌واو كردنى موڵك و به‌ڕێوه‌برنى كاره‌كانيان و جێ به‌ جێ كردنى هێزو ده‌سه‌ڵاتيان چونكه‌ به‌ بێ ئه‌وان كاره‌كانيان ناڕوات . بۆيه‌ ناوه‌ند و واسته‌ له‌ نێوان سه‌رۆك وده‌سه‌ڵاتدار و خه‌ڵكيدا له‌يه‌كێك له‌م سێ ڕووه‌وه‌يه‌:

يه‌كه‌م: يان ئه‌وه‌تا ئه‌و ناوه‌ند و واستانه‌يان بۆ ئه‌وه‌يه‌ تا حاڵى ئه‌و كه‌سانه‌يان پێ ڕابگه‌يه‌نن كه‌ نايانناسن .

دووه‌م: يان ئه‌وه‌تا ئه‌و سه‌رۆك وپاشا و ده‌سه‌ڵاتدارانه‌ بێ هێزو بێ ده‌سه‌ڵاتن له‌ به‌ڕێوه‌ بردنى ژێر ده‌سته‌كانياندا بۆيه‌ له‌به‌ر بێ هێزى و بێ ده‌سه‌ڵاتييان ئه‌بێ هه‌ر يارمه‌تيده‌رو جێگريان هه‌بێت .

سێ يه‌م: يان ئه‌وه‌تا ئه‌و سه‌رۆك وپاشا و ده‌سه‌ڵاتدارانه‌ نايانه‌وێت يارمه‌تى ژێر ده‌سته‌كانيان بده‌ن وچاكه‌يان له‌ گه‌ڵدا بكه‌ن، به‌ڵام كاتێك تكاكارێك قسه‌يان له‌ گه‌ڵدا بكات و ئامۆژگاريان بكات تا يارمه‌تى ژێر ده‌سته‌كانيان بده‌ن، ئه‌وانيش دڵيان نه‌رم ببێت و هه‌ستيان بجوڵێت و پێويستيه‌كانيان بۆ جێ به‌ جێ بكات . خواى په‌روه‌ردگار وه‌ كو هيچ يه‌كێك له‌به‌نده‌ بێ هێزه‌كانى نييه‌، گه‌وره‌و به‌رزو بڵنده‌ هيچى لێ شاراوه‌ نييه‌، بێ پێويسته‌ له‌ هه‌موو دروست كراوه‌كانى ، زياتر به‌ سۆزو به‌به‌زه‌ييه‌ له‌ دايكێك به‌رامبه‌ر به‌ منداڵى خۆى ، وه‌ڕوون و ئاشكرايه‌ كه‌ تكاكاران لاى سه‌رۆك وپاشا و ده‌سه‌ڵاتدارانى دونيا جارى واهه‌يه‌ خۆيان وه‌كوسه‌رۆك وپاشا و ده‌سه‌ڵاتداران موڵك و ده‌سه‌ڵاتى سه‌ربه‌خۆيان هه‌يه‌، وه‌ جارى وا هه‌يه‌ شه‌ريكن له‌ گه‌ڵياندا، وه‌ جارى وا هه‌يه‌ تكاكاران يارمه‌تيده‌رو جێگريانن، بۆيه‌ كاتێك سه‌رۆك وپاشا و ده‌سه‌ڵاتداران تكاى تكاكاران قه‌بوڵ ئه‌كه‌ن له‌به‌ر يه‌كێك له‌م سێ هۆكاره‌يه‌:

1 جارى وا هه‌يه‌ پێويستيان به‌و ناوه‌ندو تكاكارانه‌ ئه‌بێت .

2- وه‌ جارى واهه‌يه‌ له‌ ترساندا تكاى تكاكاران قه‌بوڵ ده‌كه‌ن .

3- وه‌ جارى وا هه‌يه‌ له‌ به‌ر پاداشتى چاكه‌يانه‌ .

بۆيه‌ تكاى تكاكاران هه‌ندێكيان له‌ لاى هه‌ندێكيان له‌م جۆرانه‌يه‌ ، هيچ كه‌س تكاى كه‌س وه‌رناگرێت و قه‌بوڵى ناكات يان ئومێدێكى پێيه‌تى يان له‌ ترساندايه‌ ( ئه‌مه‌ له‌ نێوان به‌نده‌كاندايه‌)، به‌ڵام خواى په‌روه‌ردگار نه‌ئومێدى به‌ هيچ كه‌سێكه‌ و نه‌له‌ هيچ كه‌سێكيش ئه‌ترسێ و نه‌ پێويستى به‌ هيچ كه‌سێكيشه‌( فتاوى ابن تيمية 1/126-129)، بۆيه‌ خواى په‌روه‌ردگار هه‌موو جۆره‌ دڵ په‌يوه‌ست بوونێكى به‌ غه‌يرى خۆى بنبڕكردووه‌ و ناشياوى و نادروستێتى ڕوون كردۆته‌وه‌، هه‌روه‌ك فه‌رمويه‌تى: ﴿ قُلِ ادْعُوا الَّذِينَ زَعَمْتُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ لَا يَمْلِكُونَ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ فِي السَّمَاوَاتِ وَلَا فِي الْأَرْضِ وَمَا لَهُمْ فِيهِمَا مِنْ شِرْكٍ وَمَا لَهُ مِنْهُمْ مِنْ ظَهِيرٍ وَلَا تَنْفَعُ الشَّفَاعَةُ عِنْدَهُ إِلَّا لِمَنْ أَذِنَ لَهُ حَتَّى إِذَا فُزِّعَ عَنْ قُلُوبِهِمْ قَالُوا مَاذَا قَالَ رَبُّكُمْ قَالُوا الْحَقَّ وَهُوَ الْعَلِيُّ الْكَبِيرُ ﴾ [سبأ: 22-23] واتا: ئه‌ى پێغه‌مبه‌ر (صلی الله‌ علیه‌ وسلم) به‌ هاوه‌ڵ بڕيارده‌ران بڵێ: بپاڕێنه‌وه‌ و هاوار بكه‌ن بۆ ئه‌و په‌رستراوانه‌ى كه‌ جگه‌ له‌ خواى په‌روه‌ردگار ئومێدتان پێيانه‌ كه‌ سودو قازانجتان پێ بگه‌يه‌نن و زيانتان لێ دوور بخه‌نه‌وه‌، ئاگاداربن ئه‌و په‌رستراوانه‌ (جگه‌ له‌ خواى په‌روه‌ردگار) به‌ ئه‌ندازه‌ى ده‌نكه‌ گه‌رديله‌ك موڵك و ده‌سه‌ڵاتى سه‌ربه‌خۆيان نييه‌ نه‌له‌ ئاسمانه‌كان و نه‌له‌ زه‌ويدا، وه‌نه‌به‌ شه‌ريكايه‌تيش موڵك و ده‌سه‌ڵاتيان هه‌يه‌ له‌ ئاسمانه‌كان و زه‌ويدا، وه‌ خواى په‌روه‌ردگار ئه‌و په‌رستراوانه‌ى نه‌كردۆته‌ يارمه‌تيده‌رى خۆى تا يارمه‌تى بده‌ن و كاره‌كانى بۆ به‌ڕێوه‌به‌رن، وه‌ تكاكردن و شه‌فاعه‌ت كردنى هيچ كه‌سێك سودى نييه‌ لاى خواى په‌روه‌ردگار مه‌گه‌ر خواى په‌روه‌ردگار خۆى ڕێگه‌ به‌ كه‌سانێك بدات تا شه‌فاعه‌ت بكه‌ن، ﴿حَتَّى إِذَا فُزِّعَ عَنْ قُلُوبِهِمْ قَالُوا مَاذَا قَالَ رَبُّكُمْ قَالُوا الْحَقَّ وَهُوَ الْعَلِيُّ الْكَبِيرُ ﴾ بۆ ڕوون بونه‌وه‌ى ته‌فسيرى ئه‌م ئايه‌ته‌ بڕوانه‌ ( تفسير القرآن العظيم، للإمام ابن كثير"رحمه الله تعالى "3/707، يان هه‌ر ته‌فسـيرێـكى تـر). ئه‌م ئايه‌ته‌ پيرۆزه‌ هه‌موو ئه‌و ده‌رگايانه‌ى به‌سه‌ر ڕووى هاوه‌ڵ بڕيارده‌راندا داخستووه‌ كه‌ لێيه‌وه‌ توشى هاوه‌ڵ بڕياردان بوونه‌ بۆ خواى په‌روه‌ردگار به‌ جوانترين داخستن و ڕێگرى لێ كردن ، كه‌سێك كاتێك دڵى په‌يوه‌ست ده‌كات به‌ په‌رستراوێكه‌وه‌ و ئومێدى سودو قازانجى پێى هه‌بێت: ئه‌بێت ئه‌و په‌رستراوه‌ خاوه‌نى هه‌موو هۆكارێكى سود گه‌ياندن بێت به‌و كه‌سه‌ى كه‌ ده‌يپه‌رستێت، يان ئه‌بێت شه‌ريكى خاوه‌ن موڵكه‌كان بێت ، يان ئه‌بێت پشت و وه‌زيرو يارمه‌تيده‌رى ئه‌و په‌رستراوه‌ بێت، يان ئه‌بێت خاوه‌نى پله‌و پايه‌و ڕێز بێت تا تكا بكات لاى (خواى په‌روه‌ردگار)، وه‌ ئه‌گه‌ر ئه‌م چوار كاره‌ له‌ هيچ ڕويه‌كه‌وه‌ نه‌بوون (له‌و په‌رستراوانه‌دا) ئه‌وكاته‌ هۆكارى شيرك بڕياردان نامێنـێت و بن بڕ ئه‌بێت:( التفسير القيم، لابن القيم ص408).