دیارده‌ی سواڵ كردن و چاره‌سه‌ره‌كه‌ی

دیارده‌ی سواڵ كردن و چاره‌سه‌ره‌كه‌ی

] kurdish – كوردی – كردي [

پشتیوان سابیر عه‌زیز

2011 - 1432

﴿ ظاهرة التسول وعلاجها ﴾

« باللغة الكردية »

بشتيوان صابر عزيز

2011 - 1432

دیارده‌ی سواڵ كردن و چاره‌سه‌ره‌كه‌ی

ئاینی پیرۆزی ئیسلام هانی به‌خشین ده‌دات له‌ پێناو خوای گه‌وره‌، {مَنْ ذَا الَّذِي يُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا فَيُضَاعِفَهُ لَهُ وَلَهُ أَجْرٌ كَرِيمٌ} (الحديد :١١)

واته‌: کێ یه‌ ئه‌و که‌سه‌ی قه‌رز ده‌دات به‌خوا به‌ قه‌رزێکی چاك تا خواش چه‌ند به‌رامبه‌ر بیداته‌وه‌ وه‌ پاداشتی زۆر چاکی بۆ هه‌یه‌.(ته‌فسیری پوخته‌ی قورئان).

وه‌ به‌شێك له‌و به‌خشینه‌ دیاری كراوه‌ بۆ هه‌ژاران، خوای گه‌وره‌ ده‌فه‌رموێت:{إِنَّمَا الصَّدَقَاتُ لِلْفُقَرَاءِ وَالْمَسَاكِينِ} (التوبة :٦٠)

واته‌: به‌ڕاستی خێره‌کان ته‌نها بۆ بێ نه‌وایان و هه‌ژاران.(ته‌فسیری پوخته‌ی قورئان).

وه‌ ئاینی پیرۆزی ئیسلام هانی موسڵمان ده‌دات بۆ ئه‌وه‌ی كار بكات چاوی له‌ ده‌ستی خه‌ڵكی نه‌بێت، بۆ ئه‌وه‌ی عیزه‌تی نه‌فسی هه‌بێت.

به‌ڵام له‌ واقعی ئه‌مڕۆدا كه‌سانێك هه‌ن له‌ نێو كۆمه‌ڵگه‌دا له‌ ڕاستیدا هه‌ژار نین، به‌ڵكو سواڵ كردنیان كردوه‌ته‌ پیشه‌ وكاری ڕۆژانه‌یان بۆ ئه‌وه‌ی پاره‌ وپول كۆكه‌نه‌وه‌، وه تا ڕاده‌یه‌ك ده‌توانین بڵێین ئه‌م كاره‌ بووته‌ دیارده‌یه‌ك، بۆیه‌ پێم خۆشه‌ ده‌رباره‌ی ئه‌م بابه‌ته‌ بدوێم له‌ ڕوانگه‌ی ئاینی پیرۆزی ئیسلام وچاره‌سه‌ره‌كه‌شی دیاری بكه‌ین.

سواڵ كردن له‌ زمانی عه‌ره‌بیدا:

ووشه‌ی ( التَّسَؤُّلُ ) وه‌رگیراوه‌ له‌م‌ سێ پیته‌‌ ( س أ ل ) وه‌ پرسیاركردنیش بریتیه‌ له‌ پرسیاركردنی مرۆڤ.

وه‌ ووشه‌ی ( السُّؤلُ ) به‌ مانای‌ ئه‌و پێویستیه‌ی كه‌وا ده‌روون سووره‌ له‌سه‌ری دێت.

وه‌ ووشه‌ی ( السُّؤال ) به‌ مانای گه‌شتن به‌ زاناین دێت یان ئه‌وه‌ی بتگه‌یه‌نێته‌ زانین و،‌ گه‌شتن به‌ پاره‌و پوڵ یان ئه‌وه‌ی بتگه‌یه‌نێته‌ پاره‌و پوڵ.

وه‌ گه‌شتن به‌ زانین، وه‌ڵامه‌كه‌ی له‌سه‌ر زوبانه‌، وه‌ ده‌ست جێنیشینیه‌تی به‌ نوسین و ئیشاره‌ كردن، وه‌ گه‌شتن به‌ پاره‌و پوڵ ، وه‌ڵامه‌كه‌ی له‌سه‌ر ده‌سته‌، وه‌ زوبان جێنیشنیه‌تی به‌ به‌ڵێن یان به‌ ره‌ددكردنه‌وه‌ی. سه‌رچاوه‌ ( الصحاح 5/1723 ـ المفردات 249 ـ التاج 4/324 ).

سواڵ كردن له‌ شه‌رعدا:

ئه‌م ووشه‌یه‌ له‌ كتێبه‌ كۆنه‌كانی زاراوه‌دا نه‌هاتوه‌، به‌ڵام له‌ هه‌ندێ كتێبه‌ تازه‌كاندا هاتوه‌، له‌م باره‌یه‌وه‌ ئه‌حمه‌د به‌ده‌وی ده‌ڵێت: ووشه‌ی ( التسول ) به‌ مانای داواكردنی به‌خشینه ( صدقة )‌ له‌ تاكه‌كان له‌سه‌ر ڕێگاو بانه‌ گشتیه‌كان، وه‌ ووشه‌ی ( المتسول ) به‌و‌ كه‌سه‌ ده‌گوترێت كه‌وا ژیانی له‌سه‌ر سواڵ كردنه‌و، ده‌یكاتیه‌ پیشه‌ی ڕۆژانه‌ و ته‌نها سه‌رچاوه‌ی رزق ڕۆزی. سه‌رچاوه‌ ( معجم مصطلحات الرعاية والتنمية الاجتماعية 29 ).

حوكمی سواڵ كردن:

ئه‌بو حامد الغزالی ده‌ڵێت: سواڵكردن حه‌رامه‌ له‌ ئه‌سڵدا، وه‌ هه‌ندێ جار حه‌ڵاڵ ئه‌كرێت له‌به‌ر زه‌روره‌ت وپێویستیێكی زۆر نزیك له‌ زه‌روره‌ته‌وه‌، وه‌ كاتێك ده‌ڵێم له‌ بنچینه‌دا حه‌رامه‌ له‌به‌ر سێ شتی حه‌رام‌‌:

یه‌كه‌م: ده‌رخستنی ناڕه‌زایی له‌ خوای گه‌وره‌، چونكه‌ پرسیاركردن واته‌ ده‌رخستنی هه‌ژاری وباسكردنی نه‌بوونی نیعمه‌ته‌كانی خوای گه‌وره‌ له‌سه‌ری، وه‌ ئه‌مه‌ش مانای ڕاسته‌قینه‌ی ناڕه‌زاییه‌.

دووه‌م: سواڵ كردن زه‌لیل بوونی پرسیاركه‌ر و داواكه‌ر ده‌گه‌ێنێت بۆ غه‌یری خوای گه‌وره، وه‌ مرۆڤی باوه‌ڕدار نابێت خۆی زه‌لیل بكات بۆ غه‌یری خوا، به‌ڵكو به‌ پێچه‌وانه‌وه‌ ده‌بێت ته‌نها خۆی زه‌لیلی په‌روه‌ردگاره‌كه‌ی بكات، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی عیزه‌تی تێدایه‌ بۆی و ، مرۆڤه‌كانیش وه‌كو ئه‌و به‌نده‌ی خوای گه‌وره‌ن. بۆیه‌ پێویست ناكان داوایان لێ بكات خۆی زه‌لیل بكات ئیلا له‌ كاتی زه‌روره‌ت نه‌بێت، ئه‌ویش به‌ئه‌ندازه‌ی پێویستیه‌كه‌ی.

سێهه‌م: سوا‌ڵ كردن زۆر جار ده‌بێته‌ مایه‌ی ناڕه‌حه‌تی وئه‌زیتدانی پرسیارلێكراو. چونكه‌ ئه‌گه‌ر به‌خشین‌ بدات به‌ سواڵكه‌ره‌كه‌ ئه‌وه‌ ده‌ترسێت له‌ دڵه‌وه‌ نه‌بێت، به‌ڵكو له‌شه‌رمی سواڵكه‌ره‌كه‌یه‌، یان له‌به‌ر ڕوپاماییه‌ ( ریاء )، وه‌له‌م حاڵه‌ته‌دا ده‌بێته‌ مایه‌ی حرام بوون له‌سه‌ر كه‌سی وه‌رگر، وه‌ ئه‌گه‌ر به‌خشینه‌كه‌ش نه‌دات ئه‌وه‌ ناره‌حه‌ت ده‌بێت وخۆی له‌وكه‌سانه‌ حسیب ده‌كات كه‌وا ڕه‌زیل وپیسكه‌ن وهیچ نابه‌خشن.

وه‌ ئه‌م دوو حاڵه‌ته‌ ( پێدان ونه‌دان ) ده‌بنه‌ مایه‌ی ناڕه‌حه‌تی بۆ كه‌سی داوالێكراو، وه‌ هۆكه‌شی ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ سواڵكه‌ره‌كه‌، وه‌ حوكمی ئه‌زیدان و ناڕه‌حه‌تی كردنی كه‌سێت حه‌رامه‌ ئیلا له‌ حاڵه‌تی زه‌روره‌ت وناچاریدا نه‌بێت. سه‌رچاوه‌ ( إحياء علوم الدين 4/ 223 ).

ئه‌و ئایه‌تانه‌ی ده‌رباره‌ی سواڵ كردن هاتوه‌:

١-{لَيْسَ الْبِرَّ أَنْ تُوَلُّوا وُجُوهَكُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ وَلَٰكِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَالْمَلَائِكَةِ وَالْكِتَابِ وَالنَّبِيِّينَ وَآتَى الْمَالَ عَلَىٰ حُبِّهِ ذَوِي الْقُرْبَىٰ وَالْيَتَامَىٰ وَالْمَسَاكِينَ وَابْنَ السَّبِيلِ وَالسَّائِلِينَ وَفِي الرِّقَابِ وَأَقَامَ الصَّلَاةَ وَآتَى الزَّكَاةَ وَالْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذَا عَاهَدُوا ۖ وَالصَّابِرِينَ فِي الْبَأْسَاءِ وَالضَّرَّاءِ وَحِينَ الْبَأْسِ ۗ أُولَٰئِكَ الَّذِينَ صَدَقُوا ۖ وَأُولَٰئِكَ هُمُ الْمُتَّقُونَ} (البقرة :١٧٧).

واته‌:چاکه‌ ئه‌وه‌ نی یه‌ که‌ڕوو بکه‌نه‌ به‌ره‌و ڕۆژهه‌ڵات و ڕۆژئاوا به‌ڵکو چاکه‌ ئه‌وه‌یه‌ که‌ مرۆڤ بڕوای ببێ به‌خوا و ڕۆژی دوایی و فریشته‌کان و کتێبه‌کان و پێغه‌مبه‌ران و دارایی خۆی ببه‌خشێ له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی که‌خۆشی ده‌وێت به‌خزمان و هه‌تیوان و بێ نه‌وایان (هه‌ژاران) و ڕێبواران و سواڵکه‌ران و له‌ڕێ ی ئازاد کردنی کۆیله‌کاندا وه‌ نوێژی به‌چاکی کردبێت و زه‌کاتی دابێت و په‌یمان به‌جێ هێنه‌ران کاتێک که‌په‌یمانیان دابێت و خۆڕاگران له‌کاتی ته‌نگده‌ستی وه‌ نه‌خۆشی و له‌کاتی جه‌نگدا ئا ئه‌وانه‌ن که‌ڕاستیان کرد وه‌ هه‌رئه‌وانه‌ن پارێزکاران.(ته‌فسیری پوخته‌ی قورئان).

٢-{ وَأَمَّا السَّائِلَ فَلَا تَنْهَرْ} (الضحى :١٠)

واته‌: وه‌ هه‌ڵمه‌شاخێ به‌ پرسیارکه‌ر (هه‌ژارو سواڵکه‌ر) دا.(ته‌فسیری پوخته‌ی قورئان).

٣-{ لِلْفُقَرَاءِ الَّذِينَ أُحْصِرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ لَا يَسْتَطِيعُونَ ضَرْبًا فِي الْأَرْضِ يَحْسَبُهُمُ الْجَاهِلُ أَغْنِيَاءَ مِنَ التَّعَفُّفِ تَعْرِفُهُمْ بِسِيمَاهُمْ لَا يَسْأَلُونَ النَّاسَ إِلْحَافًا ۗ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ خَيْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِيمٌ} (البقرة :٢٧٣)

واته‌: ئه‌م خێره‌ بۆ ئه‌و هه‌ژارانه‌یه‌ که‌ ده‌ست و پێ به‌ستراون له‌ ڕێ ی خوادا ناتوانن (بۆ ڕۆزی په‌یدا کردن) بگه‌ڕێن به‌ زه‌وی دا نادانی بێ خه‌به‌ر وا هه‌ست ده‌کات ئه‌وان که‌ ده‌وڵه‌مه‌ندن به‌ هۆی بێ نیازیانه‌وه‌(سواڵ نه‌کردنیانه‌وه‌) تۆ(ئه‌ی موحه‌ممه‌د صلی الله‌ علیه‌ وسلم) ده‌یان ناسییت به‌ شێوه‌یاندا داوای هیچ له‌که‌س ناکه‌ن به‌زۆر(وه‌ک سواڵ که‌رانی تر) وه‌ ئه‌وه‌ی به‌ختی ده‌که‌ن له‌ ماڵ و سامان بێگومان خوا ئاگاداره‌ لێ ی .(ته‌فسیری پوخته‌ی قورئان).

٤-{ وَفِي أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ لِلسَّائِلِ وَالْمَحْرُومِ} (الذاريات :١٩)

واته‌: وه‌ ماڵ و دارایی یاندا بۆ (هه‌ژاری) داواکه‌رو داوانه‌که‌ر مافی خۆیان هه‌بوو.(ته‌فسیری پوخته‌ی قورئان).

٥-{ لِلسَّائِلِ وَالْمَحْرُومِ} (المعارج :٢٥)

واته‌: بۆ هه‌ژاری داواکه‌ر و بێ نه‌وای داوانه‌که‌ر.(ته‌فسیری پوخته‌ی قورئان).

ئه‌و فه‌رموودانه‌ی ده‌رباره‌ی زه‌مم كردنی سواڵكردن هاتوون:

١- عَنْ قَبِيصَةَ بْنِ مُخَارِقٍ الْهِلَالِيِّ (رضي الله عنه) قَالَ: تَحَمَّلْتُ حَمَالَةً، فَأَتَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله عليه وسلم) أَسْأَلُهُ فِيهَا، فَقَالَ: (أَقِمْ حَتَّى تَأْتِيَنَا الصَّدَقَةُ، فَنَأْمُرَ لَكَ بِهَا). ثُمَّ قَالَ: (يَا قَبِيصَةُ إِنَّ الْمَسْأَلَةَ لَا تَحِلُّ إِلَّا لِأَحَدِ ثَلَاثَةٍ: رَجُلٍ تَحَمَّلَ حَمَالَةً، فَحَلَّتْ لَهُ الْمَسْأَلَةُ حَتَّى يُصِيبَهَا ثُمَّ يُمْسِكُ. وَرَجُلٌ أَصَابَتْهُ جَائِحَةٌ اجْتَاحَتْ مَالَهُ، فَحَلَّتْ لَهُ الْمَسْأَلَةُ حَتَّى يُصِيبَ قِوَامًا مِنْ عَيْشٍ، أَوْ قَالَ: سِدَادًا مِنْ عَيْشٍ. وَرَجُلٌ أَصَابَتْهُ فَاقَةٌ حَتَّى يَقُومَ ثَلَاثَةٌ مِنْ ذَوِي الْحِجَا مِنْ قَوْمِهِ: لَقَدْ أَصَابَتْ فُلَانًا فَاقَةٌ، فَحَلَّتْ لَهُ الْمَسْأَلَةُ حَتَّى يُصِيبَ قِوَامًا مِنْ عَيْشٍ، أَوْ قَالَ: سِدَادًا مِنْ عَيْشٍ. فَمَا سِوَاهُنَّ مِنَ الْمَسْأَلَةِ يَا قَبِيصَةُ سُحْت يَأْكُلُهَا صَاحِبُهَا سُحْتًا).

واته‌: (قبیصه‌ی كوڕی مخارق ی هلالی) (خوای لێ ڕازی بێت) ده‌ڵێ: كۆڵێكم گرته‌ ئه‌ستۆی خۆم، ئینجا چووم بۆ خزمه‌تی پێغه‌مبه‌ر (صلی الله عليه وسلم) تا داوا له‌و بكه‌م، ئه‌ویش فه‌رموی: (چاوه‌ڕێ بكه‌ تا زه‌كاتمان بۆ دێت، فه‌رمان ده‌ده‌ین به‌شت بده‌ن) پاشان فه‌رموی: (ئه‌ی (قبیصه‌) داوا كردن بۆ سێ كه‌س دروسته‌: ئه‌و كه‌سه‌ی قه‌رزێكی گرتبێته‌ ئه‌ستۆ بۆ چاره‌سه‌ری كێشه‌ی نێوان خه‌ڵكی، ئه‌وه‌ بۆی هه‌یه‌ هه‌وڵی بۆ بدات تا په‌یدای ده‌كات، ئیتر واز بێنێ، هه‌روه‌ها كه‌سێك به‌ڵایه‌كی به‌سه‌ر بێت و سه‌روه‌ت و سامانی نه‌مێنێت، ئه‌ویش بۆی دروسته‌ هه‌تا پێویستی خۆی دابین ده‌كات. كه‌سێك كه‌هه‌ژاری و نه‌داری یه‌خه‌ی گرتبێت [ئه‌ویش بڕوای پێ ناكرێت] هه‌تا سێ كه‌س له‌كه‌سانی عاقڵ و شاره‌زای قه‌ومه‌كه‌ی شایه‌تی ده‌ده‌ن كه‌فڵانكه‌س توشی هه‌ژاری و نه‌داری بووه‌و دروسته‌ سواڵ بكات، ئه‌ویش تائه‌و كاته‌ی كه‌ژیانی باش ده‌بێت، ئیتر بێجگه‌ له‌وه‌ هه‌ر داواكارییه‌ك ئه‌ی (قبیصه‌) ماڵێكی حه‌رامه‌ هه‌ركه‌س به‌ده‌ستی بێنێت).

٢-عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ (رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَ): أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله عليه وسلم) قَالَ: (وَهُوَ عَلَى الْمِنْبَرِ، وَهُوَ يَذْكُرُ الصَّدَقَةَ وَالتَّعَفُّفَ عَنِ الْمَسْأَلَةِ: (الْيَدُ الْعُلْيَا خَيْرٌ مِنَ الْيَدِ السُّفْلَى، وَالْيَدُ الْعُلْيَا الْمُنْفِقَةُ وَالسُّفْلَى السَّائِلَةُ).

واته‌: (عبدالله‌ی كوڕی عمر) ده‌ڵێ: پێغه‌مبه‌ر (صلی الله عليه وسلم) له‌كاتێكدا له‌سه‌ر مینبه‌ر بوو، باسی خێر و دووری گرتن له‌ سواڵكردنی ده‌كرد و هانی [خه‌ڵكی] ده‌دابۆ دوره‌ په‌رێزی له‌سواڵكردن ده‌یفه‌رموو: (ده‌ستی سه‌ره‌وه‌ چاكتره‌ له‌ده‌ستی خواره‌وه‌، ده‌ستی سه‌ره‌وه‌ی به‌خشنده‌، ده‌ستی خواره‌وه‌ی داواكار).

٣-عن عَبْدِ اللَّهِ بن عمر (رضي الله عنه): أَنَّ النَّبِيَّ (صلی الله عليه وسلم) قَالَ: (لَا تَزَالُ الْمَسْأَلَةُ بِأَحَدِكُمْ حَتَّى يَلْقَى اللَّهَ وَلَيْسَ فِي وَجْهِهِ مُزْعَةُ لَحْمٍ).

واته‌:(عبدالله‌ی كوڕی عمر) (خوای لێ ڕازی بێت) ده‌ڵێ: پێغه‌مبه‌ر (صلی الله عليه وسلم) فه‌رموویه‌تی: (كه‌سانی واتان هه‌یه‌ ئه‌وه‌نده‌ سواڵ ده‌كات و داوا ده‌كات، كاتێ به‌خزمه‌ت خوای گه‌وره‌ ده‌گات ده‌م و چاوی تۆزقاڵێ گۆشتی پێوه‌ نییه‌).

جۆره‌كانی سواڵ كردن:

١-سواڵ كردنی ئاشكرا: بریتیه‌ له‌و كه‌سه‌ی ده‌ست پان ده‌كاته‌وه‌ له‌ خه‌ڵكی له‌ شوێنه‌ گشتیه‌كان ومزگه‌وته‌كان...

٢-سواڵ كردنی شاراوه‌: بریتیه‌ له‌و كه‌سه‌ی كه‌ له‌ پشت شتی تره‌وه‌ ئه‌و كاره‌ ئه‌نجام ده‌دات وه‌كو فرۆشتنی شتی خراپ وبێ نرخ یان شوشتنی شۆفێر...

٣-سواڵ كردنی وه‌رزی: بریته‌ له‌و كه‌سیه‌ی كه‌وا هه‌ندێ وه‌رزه‌كان استغلال ده‌كات بۆ كاره‌كه‌ی وه‌كو وه‌رزی حه‌ج ومانگی ڕه‌مه‌زان....

٤-سواڵ كردنی كتوپڕ: ئه‌م جۆره‌ سواڵكردنه‌ كاتیه‌، بۆ نمونه‌ حاڵه‌تی ده‌ركرنی ئه‌ندامی خێزان له‌ ماڵه‌وه‌ كه‌ هیچ پاره‌ی پێ نیه‌، یان ئه‌و كه‌سه‌ی پاره‌كه‌ی وون ده‌كات یان لێی ده‌دزرێت له‌ كاتی سه‌فه‌ردا.

٥-سواڵ كردنی به‌زۆر: وه‌كو زۆر كردن له‌ منداڵ وئافره‌ت له‌ لایه‌ن كه‌س كاریانه‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی سواڵ بكه‌ن به‌هه‌ر هۆیه‌ك بێت.

٦-سواڵ كردنی ئاره‌زوویی: ئه‌م جۆره‌ سواڵكردنه‌ به‌ كارده‌هێنرێت وه‌كو پیشه‌ بۆ كۆ كردنه‌وه‌ی سه‌روه‌ت وسامان.

له‌ زیانه‌كانی سواڵ كردن:

١-ده‌بێته‌ مایه‌ی زه‌لیل بوون له‌ دونیا وقیامه‌ت.

٢-ده‌بێته‌ مایه‌ی نه‌مانی به‌ره‌كه‌ت له‌ سه‌روه‌ت و ساماندا.

٣-ده‌بێته‌ مایه‌ی وه‌ڵام نه‌دانه‌وه‌ی دوعاكردن.

٤- به‌ڵگه‌یه‌ له‌سه‌ر دوا ئه‌نجامی خراپ.

٥-به‌ڵگه‌یه‌ له‌سه‌ر ده‌روون نزمی خاوه‌نه‌كه‌ی.

٦-ده‌بێته‌ مایه‌ی بڵاوبوونه‌وه‌ی دیارده‌یه‌كی ناشارستانی له‌ نێو كۆمه‌ڵگه‌.

٧-له‌كارخستنی توانا وووزه‌كان بۆ به‌ده‌ستهێنانی سه‌روه‌ت وسامان.

چاره‌سه‌ر كردنی ئه‌م دیارده‌یه‌:

چاره‌سه‌ر كردنی زانستی بۆ ئه‌م دیارده‌یه به‌ بۆچونی من‌ بریتیه‌ له‌:

یه‌كه‌م: په‌یدا كردنی كاری گونجاو بۆ هه‌موو كه‌سێكی بێ كار كه‌ توانای كاركردنی هه‌بێت، وه‌ ئه‌مه‌ش له‌ واجیباتی ده‌وڵه‌تی ئیسلامیه‌ به‌رامبه‌ر ڕۆڵه‌كانی.

دووه‌م: دابین كردنی ژیانێكی گونجاو بۆ هه‌موو كه‌سێك كه‌ ناتوانێت بژێوی ژیانی په‌یدا بكات یان ئه‌وه‌ی كه‌ ده‌ستی ده‌كه‌وێت به‌ڵام به‌شی نا‌كات.

سێهه‌م: دیاری كردنی ده‌زگایه‌ك بۆ یارمه‌تی دانی بێ نه‌وایان (هه‌ژاران) و سواڵکه‌ران.

چواره‌م:ووشیار كردنه‌وه‌ی كومه‌ڵگه ده‌رباره‌ی ئه‌م دیارده‌یه‌ له‌ ڕێگای ڕاگه‌یاندن ومزگه‌وته‌كانه‌وه‌.

پێنجه‌م: دانانی سزایه‌كی گونجاو بۆ ئه‌و كه‌سانه‌ی كه‌ سواڵكردنیان كردوه‌ته‌ پیشه‌ی ڕۆژانه‌یان ودێنه‌ شوێنه‌ گشتیه‌كان ونێو مزگه‌وته‌كان بۆ ئه‌وه‌ی پاره‌ وپول كۆكه‌نه‌وه‌. ‌‌

له‌ كۆتاییدا داواكارم له‌ خوای گه‌وره‌ هه‌موو لایه‌ك ده‌وڵه‌مه‌ند بكات به‌ فه‌زڵی خۆی و له‌سه‌ر ڕێگه‌ی ڕاستی جێگرمان بكات.

وصلى الله وسلم على نبينا محمد وعلى آله وصحبه أجمعين.