อัล-อะเศาะบะฮฺ ทายาทผู้รับมรดกส่วนที่เหลือ

ทายาทผู้รับมรดกส่วนที่เหลือ (อัล-อะเศาะบะฮฺ)

] ไทย – Thai – تايلاندي [

มุหัมมัด บิน อิบรอฮีม บิน อับดุลลอฮฺ อัต-ตุวัยญิรีย์

แปลโดย : ยูซุฟ อบูบักรฺ

ตรวจทานโดย : ซุฟอัม อุษมาน

ที่มา : หนังสือ มุคตะศ็อร อัล-ฟิกฮฺ อัล-อิสลามีย์

2011 – 1432

﴿العصبة﴾

« باللغة التايلاندية »

محمد بن إبراهيم بن عبدالله التويجري

ترجمة: يوسف أبوبكر

مراجعة: صافي عثمان

المصدر: كتاب مختصر الفقه الإسلامي

2011 – 1432

ด้วยพระนามของอัลลอฮฺ ผู้ทรงเมตตา ปรานียิ่งเสมอ

2. ทายาทผู้รับมรดกส่วนที่เหลือ (อัล-อะเศาะบะฮฺ)

ทายาทผู้รับมรดกส่วนที่เหลือ (อัล-อะเศาะบะฮฺ) หมายถึง ผู้ที่รับมรดกโดยไม่มีปริมาณกำหนด

ส่วนที่เหลือ แบ่งออกเป็น 2 ประเภท

1. ผู้รับส่วนที่เหลืออันเนื่องมาจากเชื้อสาย

2. ผู้รับส่วนที่เหลืออันเนื่องมาจากสาเหตุ

1. ผู้รับส่วนที่เหลืออันเนื่องมาจากเชื้อสาย แบ่งออกได้เป็น 3 ประเภท ดังต่อไปนี้

1.1 ผู้รับมรดกส่วนที่เหลือโดยตนเอง ประกอบด้วย ทายาทเพศชายทั้งหมดที่มีสิทธิในมรดกนอกจากสามีและพี่น้องชายร่วมแม่ กลุ่มพวกเขาประกอบด้วย

1. ลูกชาย

2. หลานชายและทายาทชายที่ลำดับรองลงไป

3. พ่อ

4. ปู่และทายาทชายที่ลำดับสูงขึ้นไป

5. พี่น้องชายร่วมพ่อแม่

6. พี่น้องชายร่วมพ่อ

7. ลูกชายของพี่น้องชายร่วมพ่อแม่และทายาทชายที่ลำดับรองลงไป

8. ลูกชายของพี่น้องชายร่วมพ่อและทายาทชายที่ลำดับรองลงไป

9. ลุงและอา(พี่น้องชายของพ่อผู้ตาย)ร่วมพ่อแม่กับพ่อผู้ตาย

10. ลุงและอาร่วมพ่อกับพ่อผู้ตาย

11. ลูกชายของลุงและอาร่วมพ่อแม่กับพ่อผู้ตายและทายาทชายที่ลำดับรองลงไป

12. ลูกชายของลุงและอาร่วมพ่อกับพ่อผู้ตายและทายาทชายที่ลำดับรองลงไป

13. นายทาส (ผู้ปลดปล่อยทาส)

กรณีที่มีอยู่เพียงคนเดียวจากบรรดาทายาททั้งหมดเขาจะได้รับทรัพย์สินทั้งหมด เมื่อเขาอยู่ร่วมกับบรรดาผู้ที่รับตามอัตราส่วนที่ถูกกำหนดเขาจะได้รับจากส่วนที่เหลือ หากอัตราส่วนที่ถูกกำหนดถูกจัดแบ่งไปหมด สิทธิของเขาก็จะหมดไป

ทิศทางหรือฝั่งของการรับมรดกส่วนที่เหลือบางกลุ่มจะใกล้ชิดมากกว่าอีกบางกลุ่ม กล่าวคือพวกเขามีห้าจำพวกโดยเรียงตามลำดับดังต่อไปนี้

1. การเป็นลูก

2. การเป็นพ่อ

3. การเป็นพี่น้องและบรรดาลูกๆ ของพวกเขา

4. การเป็นลุงอาและบรรดาลูกๆ ของพวกเขา

5. การเป็นนายทาส

เมื่อผู้รับส่วนที่เหลือรวมกันสองคนหรือมากกว่านั้น กรณีเช่นนี้พวกเขามีหลายสภาพด้วยกัน

สภาพที่หนึ่ง มีความเท่าเทียมกันในแง่ของทิศทางหรือฝั่งที่มีการสืบมรดก(อัล-ญิฮะฮฺ) ระดับชั้น(อัด-ดะเราะญะฮฺ) และความเข้มข้นทางสายเลือด (อัล-กูวะฮฺ) เช่น ลูกชายสองคน พี่ชายสองคน หรือลุงสองคน ในกรณีนี้ทั้งสองคนจะได้รับทรัพย์สินร่วมกันอย่างเท่าเทียม

สภาพที่สอง มีความเท่าเทียมกันในด้านทิศทางหรือฝั่งที่มีการสืบมรดก(อัล-ญิฮะฮฺ) และระดับชั้น(อัด-ดะเราะญะฮฺ) แต่แตกต่างกันในด้านความเข้มข้น เช่น หากอยู่ร่วมกันระหว่างลุงร่วมพ่อแม่กับลุงร่วมพ่อ กรณีนี้จะพิจารณาด้านความเข้มข้นทางสายเลือดก่อน ดังนั้นลุงร่วมพ่อแม่จะได้รับมรดกโดยที่ลุงร่วมพ่อจะไม่ได้รับแต่อย่างใด

สภาพที่สาม มีความเท่าเทียมกันในด้านฝั่งที่มีการสืบมรดก แต่แตกต่างกันในระดับชั้น เช่น หากอยู่ร่วมกันระหว่างลูกชายกับหลานชาย กรณีนี้จะพิจารณาจากระดับก่อน ดังนั้นทรัพย์สินจะเป็นของลูกชาย

สภาพที่สี่ มีความแตกต่างกันในด้านฝั่งที่สืบมรดก ซึ่งในกรณีนี้จะพิจารณาให้กับผู้ที่มีฝั่งการสืบมรดกที่ใกล้ชิดกว่าถึงแม้ว่าระดับชั้นจะห่างมากกว่าผู้ที่รับมรดกจากฝั่งที่สืบมรดกห่างกว่าแต่มีระดับใกล้กว่าก็ตาม ดังนั้น หลานชายจะได้รับก่อนพ่อ และลูกชายของพี่น้องชายร่วมพ่อจะได้รับก่อนพี่น้องชายร่วมพ่อแม่

ผู้ชายสี่จำพวกที่เป็นมูลเหตุให้พี่น้องหญิงของพวกเขาต้องได้รับมรดกแบบอะเศาะบะฮฺ แทนการรับมรดกตามอัตราส่วนที่ถูกกำหนด ซึ่งสำหรับผู้ชายจะได้รับเท่ากับส่วนได้ของผู้หญิงสองคน พวกเขาประกอบด้วย

1. ลูกชาย (นั่นคือ เมื่อลูกสาวอยู่กับลูกชาย แทนที่ลูกสาวจะรับมรดกแบบอัตราส่วน เธอจะต้องรับมรดกแบบอะเศาะบะฮฺพร้อมกับลูกชายแทน)

2. หลานชายและทายาทชายที่ลำดับรองลงไป

3. พี่น้องชายร่วมพ่อแม่

4. พี่น้องชายร่วมพ่อ

ส่วนผู้รับส่วนที่เหลือระดับอื่นๆ ทายาทผู้ชายเท่านั้นที่จะได้รับมรดก ส่วนผู้หญิงจะไม่ได้รับ พวกเขาประกอบด้วย บรรดาลูกๆ ของพี่น้องชาย และบรรดาลุงและอาพร้อมบรรดาลูกๆ ชายของพวกเขา

1.2 ผู้รับมรดกแบบส่วนที่เหลือเพราะผู้อื่น

บุคคลกลุ่มนี้พวกนางมีอยู่ 4 จำพวก ประกอบด้วย

1. ลูกสาวคนเดียวหรือหลายคนขึ้นไปรับร่วมกับลูกชายคนเดียวหรือหลายคนขึ้นไป

2. หลานสาวคนเดียวหรือหลายคนขึ้นไปรับร่วมกับหลานชายคนเดียวหรือหลายคนขึ้นไป

3. พี่น้องสาวร่วมพ่อแม่ของผู้ตายคนเดียวหรือหลายคนขึ้นไปรับร่วมกับพี่น้องชายร่วมพ่อแม่ของผู้ตายคนเดียวหรือหลายคนขึ้นไป

4. พี่น้องสาวร่วมพ่อกับผู้ตายคนเดียวหรือหลายคนขึ้นไปรับร่วมกับพี่น้องชายร่วมพ่อกับผู้ตายคนเดียวหรือหลายคนขึ้นไป

ดังนั้นพวกเขาจะได้รับมรดกโดยแบ่งเป็นสำหรับผู้ชายจะได้รับเท่ากับส่วนได้ของผู้หญิงสองคน และสำหรับพวกเขาจะรับเฉพาะจากส่วนเหลือของอัตราส่วนที่ถูกกำหนด หากอัตราส่วนที่ถูกกำหนดถูกจัดแบ่งไปทั้งหมด สิทธิของพวกเขาก็จะหมดไป

1. อัลลอฮฺตะอะลาตรัสว่า

﴿ يُوصِيكُمُ ٱللَّهُ فِيٓ أَوۡلَٰدِكُمۡۖ لِلذَّكَرِ مِثۡلُ حَظِّ ٱلۡأُنثَيَيۡنِۚ ﴾ [النساء: ١١]

ความหมาย “อัลลอฮฺได้ทรงสั่งเสียพวกเจ้าไว้ต่อบรรดาลูกๆ ของพวกเจ้าว่า สำหรับผู้ชายนั้นจะได้รับเท่ากับส่วนได้ของผู้หญิงสองคน” (อัน-นิสาอ์ / 11)

2. อัลลอฮฺตะอะลาตรัสว่า

﴿ وَإِن كَانُوٓاْ إِخۡوَةٗ رِّجَالٗا وَنِسَآءٗ فَلِلذَّكَرِ مِثۡلُ حَظِّ ٱلۡأُنثَيَيۡنِۗ يُبَيِّنُ ٱللَّهُ لَكُمۡ أَن تَضِلُّواْۗ وَٱللَّهُ بِكُلِّ شَيۡءٍ عَلِيمُۢ ١٧٦ ﴾ [النساء: ١٧٦]

ความหมาย “แต่ถ้าพวกเขาเป็นพี่น้องหลายคนทั้งชายและหญิง สำหรับชายจะได้รับเท่ากับส่วนได้ของหญิงสองคน ที่อัลลอฮฺทรงแจกแจงแก่พวกเจ้านั้น เนื่องจากเกรงว่าพวกเจ้าจะหลงผิด และอัลลอฮฺนั้นทรงรอบรู้ในทุกสิ่งทุกอย่าง” (อัน-นิสาอ์ / 176)

1.3 ผู้รับมรดกส่วนที่เหลือร่วมกับผู้อื่น

บุคคลกลุ่มนี้มีอยู่ 2 จำพวก ประกอบด้วย

1. พี่น้องสาวร่วมพ่อแม่คนเดียวหรือมากกว่านั้นรับร่วมกับลูกสาวคนเดียวหรือมากกว่านั้น หรือรับร่วมกับหลานสาวคนเดียวหรือมากกว่านั้น หรือรับร่วมกับทั้งสองคนพร้อมกัน

2. พี่น้องสาวร่วมพ่อคนเดียวหรือมากกว่านั้นรับร่วมกับลูกสาวคนเดียวหรือมากกว่านั้น หรือรับร่วมกับหลานสาวคนเดียวหรือมากกว่านั้น หรือรับร่วมกับทั้งสองคนพร้อมกัน

ดังนั้น พี่น้องสาวร่วมพ่อแม่ตั้งแต่หนึ่งคนขึ้นไปจะรับมรดกร่วมกับบรรดาลูกสาวหรือหลานสาวและทายาทหญิงที่ลำดับรองลงไป เช่นเดียวกับพี่น้องสาวร่วมพ่อตั้งแต่หนึ่งคนขึ้นไปก็จะรับมรดกร่วมกับบรรดาลูกสาวหรือหลานสาวและทายาทหญิงที่ลำดับรองลงไป ซึ่งพวกนางจะรับมรดกจากส่วนเหลือของอัตราส่วนที่ถูกกำหนด หากอัตราส่วนที่ถูกกำหนดถูกจัดแบ่งไปทั้งหมด สิทธิของพวกนางก็จะหมดไป

การพี่น้องสาวร่วมพ่อแม่ได้รับมรดกส่วนที่เหลือร่วมกับผู้อื่น นางก็อยู่ในฐานะเหมือนพี่น้องชายร่วมพ่อแม่ที่สามารถกันสิทธิพี่น้องร่วมพ่อไม่ว่าจะเป็นผู้ชายหรือผู้หญิง และบรรดาทายาทคนอื่นที่มีสิทธิรับส่วนที่เหลือไม่ให้พวกเขาได้รับมรดกตามไปด้วย

เช่นเดียวกับการที่พี่น้องสาวร่วมพ่อได้รับมรดกส่วนที่เหลือร่วมกับผู้อื่น นางก็มีฐานะดั่งพี่น้องชายร่วมพ่อที่สามารถกันสิทธิบรรดาลูกๆ ของพี่น้อง และบรรดาผู้ที่รับส่วนที่เหลือหลังจากนั้นไม่ให้พวกเขาได้รับมรดกตามไปด้วย

2. ผู้รับมรดกส่วนที่เหลืออันเนื่องมาจากสาเหตุ

ประกอบด้วย นายทาส(ผู้ปล่อยทาสให้เป็นไท)ทั้งที่เป็นผู้ชายหรือผู้หญิง และทายาทของนายทาสที่สามารถรับมรดกแบบส่วนที่เหลือโดยตัวของพวกเขาเอง (ตามข้อ 1.1 ข้างต้น)

عن ابن عباس رضي الله عنهما قال: قال رسول الله صلى الله عليه وسلم : «أَلْـحِقُوا الفَرَائِضَ بِأَهْلِـهَا فَمَا بَقِيَ فَهُوَ لأَوْلَى رَجُلٍ ذَكَرٍ». متفق عليه

ความหมาย จากอิบนุ อับบาส เราะฏิยัลลอฮุอันฮุมา กล่าวว่า ท่านเราะสูลุลลอฮฺ ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะสัลลัม กล่าวว่า “จงแบ่งอัตราส่วนที่ถูกกำหนดให้ถึงเจ้าของผู้มีสิทธิ์ ดังนั้น ส่วนที่คงเหลือจงให้แก่ผู้ชายที่มีความใกล้ชิดมากที่สุด” (บันทึกโดยอัล-บุคอรียฺ หมายเลขหะดีษ 6732 และมุสลิม หมายเลขหะดีษ 1615)