ดิยะฮฺ สำหรับการทำร้ายร่างกายที่ไม่ถึงชีวิต

ดิยะฮฺ (สินไหมชดเชย) สำหรับการทำร้ายร่างกายที่ไม่ถึงขั้นเสียชีวิต

﴿الدية فيما دون النفس﴾

الشيخ محمد بن إبراهيم التويجري

ترجمة: شكري نور

مراجعة: عصران إبراهيم

มุหัมมัด บิน อิบรอฮีม อัตตุวัยญิรีย์

แปลโดย : สุกรี นูร จงรักสัตย์

ผู้ตรวจทาน : อัสรัน นิยมเดชา

ด้วยพระนามของอัลลอฮฺ ผู้ทรงเมตตา ปรานียิ่งเสมอ

ดิยะฮฺ (สินไหมชดเชย) สำหรับการทำร้ายร่างกายที่ไม่ถึงขั้นเสียชีวิต

·       ในกรณีที่มีการทำร้ายร่างกายไม่ถึงขั้นเสียชีวิตโดยเจตนาและไตร่ตรองไว้ก่อน ผู้กระทำจะต้องรับโทษกิศอศ(การลงโทษตามรูปแบบและลักษณะการทำร้ายนั้นๆ) แต่หากเป็นการกระทำที่ไม่เจตนาก็ไม่ต้องรับโทษกิศอศแต่จะต้องจ่ายดิยะฮฺแทน

ประเภทของดิยะฮฺสำหรับการทำร้ายร่างกายไม่ถึงชีวิต

ดิยะฮฺของอวัยวะร่างกายหรือบาดแผลที่ถูกทำร้าย แบ่งออกเป็นสามประเภท คือ

ประเภทที่หนึ่ง ดิยะฮฺของอวัยวะหรือการเสียประโยชน์การใช้งานของอวัยวะดังกล่าว

มีดังนี้

1. จะต้องจ่ายดิยะฮฺเต็มอัตรา (คือ อูฐหนึ่งร้อยตัวหรือทองคำหนึ่งพันดีนาร์-ผู้แปล) สำหรับการทำร้ายอวัยวะที่มีส่วนเดียวในร่างกาย เช่น การทำร้ายจมูก ลิ้น อวัยวะเพศ คาง ตลอดจนการทำให้หูหนวก ตาบอด ไม่สามารถพูดได้ เสียสติ ผิวหนัง หรือหลังพิการ เป็นต้น

2. จะต้องจ่ายดิยยะฮฺครึ่งอัตราสำหรับการทำร้ายอวัยวะที่มีสองส่วนในร่างกาย เช่น ตา ฝีปาก ลูกอัณฑะ มือ เท้า หนวดเครา ก้น แคมอวัยวะเพศสตรี หรือหน้าอก เป็นต้น ซึ่งการทำร้ายอวัยวะดังกล่าวหนึ่งข้างจะต้องจ่ายครึ่งอัตราและหากทำร้ายทั้งสองข้างก็จะต้องจ่ายเต็มอัตรา

ถ้าทำให้เสียประโยชน์หนึ่งข้าง จะต้องจ่ายครึ่งอัตรา และถ้าเสียประโยชน์ทั้งสองข้าง จะต้องจ่ายเต็มอัตรา ส่วนการทำร้ายดวงตาที่พิการแต่สามารถใช้การได้ก็จำเป็นต้องจ่ายเต็มอัตราเช่นเดียวกัน

3. อวัยวะของร่างกายที่มีสี่ส่วน เช่น ขนตา แต่ละส่วนจะต้องจ่ายดิยะฮฺหนึ่งส่วนสี่ และหากสูญเสียทั้งหมดก็จะต้องจ่ายเต็มอัตรา

 4. อวัยวะในร่างกายที่มีสิบส่วน เช่น นิ้วมือ หรือนิ้วเท้า จะต้องจ่ายดิยะฮฺหนึ่งส่วนสิบต่อการสูญเสียหนึ่งส่วนและหากสูญเสียทั้งหมดก็จะต้องจ่ายเต็มอัตรา ส่วนในกรณีที่สูญเสียปลายนิ้วจะต้องจ่ายหนึ่งส่วนสามของดิยะฮฺนิ้ว แต่สำหรับปลายนิ้วโป้งจะต้องจ่ายครึ่งดิยะฮฺ แต่ถ้าทำให้นิ้วหนึ่งนิ้วใดเสียประโยชน์การใช้งาน ก็ต้องจ่ายหนึ่งส่วนสิบของดิยะฮฺ และถ้าทำให้นิ้วทั้งหมดเสียประโยชน์การใช้งานไป จะต้องจ่ายดิยะฮฺเต็มอัตรา

5. ฟันของมนุษย์มีทั้งหมด 32 ซี่ ซึ่งการทำให้สูญเสียแต่ละซี่นั้นจะต้องจ่ายดิยะฮฺเป็นอูฐห้าตัว

·       วาญิบจะต้องจ่ายดิยะฮฺเต็มอัตราต่อการทำให้สูญเสียซึ่งประเภทใดประเภทหนึ่งของขนตามร่างกายทั้งสี่ประเภท คือ เส้นผม ขนเครา ขนจอน และขนบริเวณตา โดยคิ้วแต่ละข้างจะต้องจ่ายครึ่งดิยะฮฺ ส่วนขนตาและละจุดนั้นจะต้องจ่ายหนึ่งส่วนสี่ของดิยะฮฺ

·       ส่วนในกรณีของมือที่เป็นอัมพฤติ ดวงตาที่มองไม่เห็น หรือฟันที่ดำ ดิยะฮฺของอวัยวะแต่ละส่วนนี้คือหนึ่งส่วนสามของดิยะฮฺอวัยวะส่วนนั้น

ประเภทที่สอง ดิยะฮฺของบาดแผลที่ใบหน้า (ชัจญะฮฺ) หรือบาดแผลทั่วไป (ญุรูหฺ)

ชัจญะฮฺ คือ ชื่อเรียกเฉพาะสำหรับบาดแผลที่ศีรษะและใบหน้า ซึ่งมีบาดแผลสิบประเภทด้วยกัน โดยห้าประเภทในจำนวนดังกล่าวต้องวินิจฉัยค่าดิยะฮฺ และอีกห้าประเภทมีกำหนดไว้แล้วตามบัญญัติดิยะฮฺ ซึ่งห้าประเภทที่ต้องวินิจฉัยค่าดิยะฮฺนั้นมีดังนี้

1. อัล-หาริเศาะฮฺ คือ บาดแผลที่บาดผิวหนังแต่ไม่มีเลือดไหล

2. อัล-บาซิละฮฺ คือ บาดแผลที่มีเลือดไหลเพียงเล็กน้อย

3. อัล-บาฎิอะฮฺ คือ บาดแผลที่ขีดข่วนผิวเนื้อ

4. อัล-มุตะลาหิมะฮฺ คือ บาดแผลที่ฉีกขาดลึกลงไปในเนื้อ

5. อัล-สัมห๊าก คือ บาดแผลที่มีรอยฉีกขาดเหวอะหวะแต่ไม่ลึกถึงกระดูก

บาดแผลห้าประเภทข้างต้นนี้ไม่มีอัตราดิยะฮฺกำหนดไว้อย่างชัดเจน หากต้องใช้การวินิจฉัยและประเมินค่าซึ่งวิธีการวินิจฉัยและประเมินค่าก็คือ ให้ประเมินว่าหากผู้เสียหายเป็นทาสที่ไม่ได้โดนทำร้ายร่างกายเขาจะมีค่าตัวเท่าไร จากนั้นให้ประเมินว่าถ้าหากทาสคนนั้นมีบาดแผลจากการถูกทำร้ายร่างกายและรักษาหายแล้ว ราคาค่าตัวเขาจะเหลือเท่าไร ส่วนต่างราคาค่าตัวเป็นเท่าไรก็ให้คิดเทียบสัดส่วนกับอัตราดิยะฮฺ จะได้ค่าชดเชยที่เขาพึงได้รับ

ทั้งนี้ ให้อยู่ในการพิจารณาของผู้พิพากษา โดยพิจารณาถึงการได้รับความอัปลักษณ์ การได้รับความเสียหายและการได้รับความเจ็บปวดเป็นสำคัญ

บาดแผลห้าประเภทตามบทบัญญัติ

1.      อัล-มูฎิหะฮฺ คือ บาดแผลที่ฉีกขาดถึงกระดูกและมองเห็นกระดูกอย่างชัดเจน ซึ่งอัตราดิยะฮฺในกรณีนี้ คืออูฐห้าตัว

2.      อัล-ฮาชิมะฮฺ คือ บาดแผลที่ทำให้กระดูกแตกหัก ซึ่งอัตราดิยะฮฺในกรณีนี้คือ อูฐสิบตัว

3.      อัล-มุนักกิละฮฺ คือบาดแผลที่ทำให้กระดูกแตกหักและหลุดออกมา มีอัตราดิยะฮฺเป็นอูฐสิบห้าตัว

4.      อัล-มะมูมะฮฺ คือบาดแผลที่ฉีกขาดถึงเปลือกหุ้มกะโหลก ซึ่งค่าดิยะฮฺของมันคือหนึ่งส่วนสามจากอัตราเต็ม

5.      อัล-ดามิเฆาะฮฺ คือบาดแผลที่กะเทาะเปลือกหุ้มกะโหลก ซึ่งค่าดิยะฮฺของมันคือหนึ่งส่วนสามจากอัตราเต็มเช่นกัน

สำหรับบาดแผลในส่วนอื่น ๆ ของร่างกายนั้น หากฉีกขาดลึกถึงภายใน ดิยะฮฺของมันคือหนึ่งส่วนสามจากอัตราเต็ม แต่หากไม่ลึกถึงภายใน ดิยะฮฺของมันขึ้นอยู่กับการวินิจฉัย

·       อัล-ญาอิฟะฮฺ คือบาดแผลที่ลึกถึงส่วนในของท้อง หลัง หน้าอก ลำคอ หรือส่วนที่คล้ายคลึงกันกับสิ่งเหล่านี้ ซึ่งดิยะฮฺของมันคือหนึ่งส่วนสามจากอัตราเต็ม

ประเภทที่สาม ดิยะฮฺของกระดูกที่แตกหัก

จะต้องจ่ายดิยะฮฺในกรณีที่ทำให้กระดูกแตกหัก ดังอัตราต่อไปนี้

·       กระดูกซี่โครง เมื่อแตกหักแล้วฟื้นตามเดิมจะต้องจ่ายอูฐหนึ่งตัว

·       กระดูกไหปลาร้าหนึ่งข้าง เมื่อแตกหักแล้วหายเป็นปกติจะต้องจ่ายอูฐหนึ่งตัว หากแตกหักสองข้างก็จะจ่ายจ่ายอูฐสองตัว

·       แขน ไหล่ ขาอ่อน หรือแข้ง เมื่อแตกหักแล้วหายเป็นปกติจะต้องจ่ายอูฐสองตัว

·       หากกระดูกต่าง ๆ ข้างต้นไม่หายเป็นปกติ ค่าดิยะฮฺจะขึ้นอยู่กับการวินิจฉัย

·       ส่วนกรณีกระดูกสันหลังนั้นหากแตกหักและไม่หายเป็นปกติก็จะต้องจ่ายดิยะฮฺเต็มอัตราเช่นกัน

·       ส่วนกระดูกอื่น ๆ นอกจากที่กล่าวมานี้จะไม่มีอัตราดิยะฮฺที่แน่นอน แต่ขึ้นอยู่กับการวินิจฉัย

·       หากผู้เสียหายขอให้ผู้กระทำผิดชดใช้ค่ารักษาพยาบาลแทนค่าดิยะฮฺ เช่นนี้ไม่อนุญาตให้ผู้กระทำผิดทำตามคำขอดังกล่าว ที่จำเป็นสำหรับเขาคือชดใช้ตามอัตราดิยะฮฺที่ศาสนาบัญญัติไว้ ไม่ว่าจะมากหรือน้อย ดังนั้นผู้เสียหายจึงต้องพอใจและยอมรับบัญญัติของอัลลอฮฺและเราะสูลของพระองค์

ทั้งนี้ บัญญัติต่างๆ เกี่ยวกับดิยะฮฺที่ได้กล่าวมานี้ ได้อ้างจากคำรายงานของอบู บักรฺ บิน มุหัมมัด บิน อัมรฺ บิน หัซมฺ ที่อ้างอิงจากปู่ผ่านคำบอกเล่าของพ่อของเขาว่า ท่านนบีมุหัมมัด -ศ็อลลัลลอฮุ อะลัยฮิ วะสัลลัม- ได้ส่งหนังสือแก่ชาวเมืองเยเมนที่มีเนื้อหาเกี่ยวกับสิ่งที่เป็นบทบังคับ (อัล-ฟะรออิฎ) สิ่งที่เป็นบทสนับสนุนและส่งเสริม (อัส-สุนัน) และอัตราค่าดิยะฮฺ ซึ่งระบุว่า

«... وَأَنَّ فِي النَّفْسِ الدِّيَةَ مِائَةً مِنَ الإبِلِ، وَفِي الأَنْفِ إذَا أُوْعِبَ جَدْعُهُ الدِّيَةُ، وَفِي اللِّسَانِ الدِّيَةُ، وَفِي الشَّفَتَيْنِ الدِّيَةُ، وَفِي البَيْضَتَيْنِ الدِّيَةُ، وِفِي الذَّكَرِ الدِّيَةُ، وَفِي الصُّلْبِ الدِّيَةُ، وَفِي العَيْنَيْنِ الدِّيَةُ، وَفِي الرِّجْلِ الوَاحِدَةِ نِصْفُ الدِّيَةِ، وَفِي المَأْمُومَةِ ثُلُثُ الدِّيَةِ، وَفِي الجَائِفَةِ ثُلُثُ الدِّيَةِ، وَفِي المُنَقِّلَةِ خَـمْسَ عَشْرَةَ مِنَ الإبِلِ.

وَفِي كُلِّ أَصْبُـعٍ مِنْ أَصَابِـعِ اليَدِ وَالرِّجْلِ عَشْرٌ مِنَ الإبِلِ، وَفِي السِّنِّ خَـمْسٌ مِنَ الإبِلِ، وَفِي المُوْضِحَةِ خَـمْسٌ مِنَ الإبِلِ، وَأَنَّ الرَّجُلَ يُـقْتَلُ بِالمَرْأَةِ، وَعَلَى أَهْلِ الذَّهبِ أَلْفُ دِينَارٍ». أخرجه النسائي والدارمي

ความว่า "ในการทำให้ผู้อื่นเสียชีวิตโดยไม่เจตนานั้นจะต้องจ่ายดิยะฮฺเป็นอูฐหนึ่งร้อยตัว การทำให้จมูกเสียหายจนอัปลักษณ์จะต้องจ่ายดิยะฮฺ (เต็มอัตรา) การทำให้ลิ้นเสียหายจะต้องจ่ายดิยะฮฺ (เต็มอัตรา) การทำริมฝีปากทั้งสองข้างเสียหายจะต้องจ่ายดิยะฮฺ (เต็มอัตรา)การทำให้อัณฑะทั้งสองข้างเสียหายจะต้องจ่ายดิยะฮฺ (เต็มอัตรา) การทำให้อวัยวะเพศชายเสียหายจะต้องจ่ายดิยะฮฺ (เต็มอัตรา) การทำให้กระดูกสันหลังเสียหายจะต้องจ่ายดิยะฮฺ (เต็มอัตรา) การทำให้ดวงตาทั้งสองข้างเสียหายจะต้องจ่ายดิยะฮฺ (เต็มอัตรา) การทำให้ขาข้างหนึ่งเสียหายจะต้องจ่ายดิยะฮฺครึ่งอัตรา การทำให้เปลือกกะโหลกฉีกขาดจะต้องจ่ายหนึ่งส่วนสามของดิยะฮฺ การทำให้เกิดบาดแผลทะลุถึงในท้องจะต้องจ่ายหนึ่งส่วนสามของดิยะฮฺ การทำให้กระดูกแตกหักและหลุดออกมาจะต้องจ่ายอูฐสิบห้าตัว

การทำให้นิ้วมือหรือนิ้วเท้าแตกหักจะต้องจ่ายอูฐสิบตัวต่อหนึ่งนิ้ว การทำให้เกิดบาดแผลฉีกขาดจนมองเห็นกระดูกจะต้องจ่ายอูฐห้าตัว ผู้ชายจะต้องถูกประหารชีวิตเพราะฆ่าผู้หญิง และค่าของดิยะฮฺสำหรับผู้ที่ใช้ทองคำเป็นหลักคือหนึ่งพันดีนาร์ (เศาะฮีหฺ รายงานโดย อัน-นะสาอีย์ หมายเลข 4853 และอัด-ดาริมีย์ หมายเลข 2277 ดู อิรวาอุลเฆาะลีล หมายเลข 2212 และนัศบุรรอยะฮฺ หมายเลข 2/342)

อัตราดิยะฮฺของผู้หญิง

ดิยะฮฺของผู้หญิงเมื่อถูกฆ่าโดยไม่เจตนาคือครึ่งหนึ่งของดิยะฮฺผู้ชาย เช่นเดียวกันกับดิยะฮฺของอวัยวะ หรือบาดแผลต่าง ๆ ของนางจะมีจำนวนเป็นครึ่งหนึ่งของดิยะฮฺและบาดแผลของผู้ชาย ดังที่มีหลักฐานอ้างอิงจากคำรายงานของชุร็อยหฺว่า

عن شريح قال: أَتَانِي عُرْوَةُ البَارِقِيُّ مِنْ عِنْدِ عُمَـرَ أَنَّ جِرَاحَاتِ الرِّجَالِ وَالنِّسَاءِ تَسْتَوِي فِي السِّنِّ وَالمُوْضِحَةِ، وَمَا فَوْقَ ذَلِكَ فَدِيَةُ المَرْأَةِ عَلَى النِّصْفِ مِنْ دِيَةِ الرَّجُلِ. أخرجه ابن أبي شيبة

ความว่า อุรวะฮฺ อัล-บาริกียฺ ซึ่งเป็นตัวแทนจากท่านอุมัรได้มาบอกฉันว่าดิยะฮฺของบาดแผลผู้ชายและผู้หญิงนั้นเสมอเท่ากันในกรณีการแตกหักของฟันและบาดแผลที่มองเห็นกระดูก  ส่วนที่เกินไปกว่านั้น ดิยะฮฺผู้หญิงจะเป็นครึ่งหนึ่งของดิยะฮฺผู้ชาย (เศาะฮีหฺ รายงานโดย อิบนุ อบี ชัยบะฮฺ ในหนังสือ อัล-มุศ็อนนัฟ หมายเลข 27487 ดู อิรวาอุลเฆาะลีล หมายเลข 2250)