×
گومان له‌وه‌دا نیه‌ كه‌مینه‌ موسڵمانه‌كان له‌ هه‌موو شوێنێكدا پێویستیان به‌ هاوكارى مادى و مه‌عنه‌وى هه‌یه‌ له‌دروستكردنى بیناى مزگه‌وت و قوتابخانه‌و..، جگه‌ له‌مانه‌ش پێویستیان به‌ هه‌موو ئه‌و شتانه‌ی دیكه‌ش هه‌یه‌ كه‌ له‌ كاروبارى ئیسلامیدا ده‌ست باریان ده‌گرێت، له‌م ڕوانگه‌وه‌ له‌سه‌ر هه‌موو موسڵمانێك پێویسته‌ به‌پێى تواناى خۆى یارمه‌تییان بدات و، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا پێویسته‌ بانگخوازیان بۆ ڕه‌وانه‌ بكرێت به‌ ئامانجى ئه‌وه‌ى عه‌قیده‌یه‌كى ڕاست و دروست و زمانى عه‌ره‌بییان فێربكرێت؟ چونكه‌ زۆرینه‌یان له‌ كاروباره‌ ئاینیه‌كانیان ناشاره‌زان.

 كه‌مینه‌ ئیسلامیه‌كان و باردۆخ وهیوا وئاواتیان

 الأقليات الإسلامية ظروفها وآمالها

< كوردی -كردي - kurdish >

شێخ عبدالعزيز بن عبدالله بن باز

الشيخ عبدالعزيز بن عبدالله بن باز

—™

وه‌رگێڕانی: كاروان ڕه‌شید محی الدین

پێداچونه‌وه‌ی: پشتیوان سابیر عزیز

الترجمة: كاروان رشيد محي الدين

المراجعة: بشتيوان صابر عزيز

كه‌مینه‌ ئیسلامیه‌كان و باردۆخ وهیوا وئاواتیان([1])

الحمد لله رب العالمين، والصلاة والسلام على نبينا محمد الصادق الامين، وعلى آله وصحبه أجمعين..وبعد:

خواى طةورة ثيَغةمبةرانى خؤى ناردوة بةئامانجى بانطهيَشتى خةلَكى بوَ يةكتاثةرستى و، بةدلَسؤزى ئةنجامدانى بةندايةتى بوَ زاتى خؤيى و، رِؤشنكردنةوةى ئةو شةريعةتةى كة رِةزامةندى دةربرِيوة تا دةستورو ياساى مرؤظةكان بيَت و، مرؤظ و ثةرييةكانيشى لةو ثيَناوةدا دروست كردوة، هةروةك دةفةرموويَت: ﭽ وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِﭼ [الذاريات: ٥٦] ([2]). هةروةها دةفةرموويَت: ﭽ وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِي كُلِّ أُمَّةٍ رَّسُولًا أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَاجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ..ﭼ [النحل: ٣٦].([3])

وة ثةروةردطار هةوالَمان دةداتىَ بةوةى سزاى هيض طةليَك نادات مةطةر ثاش رِةوانةكردنى ثيَغةمبةرى موذدةدةرو ترسيَنةر بؤيان و دةفةرموويَت:

ﭽ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ قَدْ جَاءَكُمْ رَسُولُنَا يُبَيِّنُ لَكُمْ عَلَىٰ فَتْرَةٍ مِنَ الرُّسُلِ أَنْ تَقُولُوا مَا جَاءَنَا مِنْ بَشِيرٍ وَلَا نَذِيرٍ ۖ فَقَدْ جَاءَكُمْ بَشِيرٌ وَنَذِيرٌ ۗ وَاللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌﭼ [المائدة: ١٩]. واتة:{ئةى نامةدارةكان بيَطومان نيَردراوةكةمان هات بؤ ناوتان، كة "بةرنامةى خوا" رِوون دةكاتةوة بؤتان ثاش ماوةيةك لة ناردنى ثيَغةمبةران لةبةرئةوةى نةلَيَن نةهات بؤ لامان هيض موذدةدةرو ترسيَنةريَك، ئةوةتا بيَطومان موذدةدةرو ترسيَنةرتان بؤ هاتووة.}

هةروةها دةفةرموويَت: ﭽ وَمَا كُنَّا مُعَذِّبِينَ حَتَّىٰ نَبْعَثَ رَسُولًاﭼ [الإسراء: ١٥]. واتة: { ئيَمة هةرطيز سزاى"بةندةكان"نادةين، هةتا ثيَغةمبةريان بوَ نةنيَرين.} خواى طةورة ثيَغةمبةريشى d دواى ماوةيةك لة ناردنى ثيَغةمبةران رِةوانة كرد، ئةو كاتيَك هات كة زةوى ثرِي بوو لة ستةم و ضةوساندنةوة، ئةو لة كاتيَكدا هات سةرثيَضى كردنى خواى ثةروةردطار زالَ ببو بةسةر فةرمانبةردارى ثةروةردطاردا، خوا ئةوى وةك طةيةنةرى ثةيامةكةيى و موذدةدةرو ترسيَنةر رِةوانة كرد بؤ لاى مرؤظ و ثةرى و، عةجةم و عةرةب و، ثةيامةكةى ثةروةردطارى ثيَ طةياندن و، هةق و رِاستى بؤ رِون كردنةوةو بؤ شويَنكةوتنى بانطهيَشتى دةكردن، لةو ثيَناوةدا وةظدو نويَنةرو نامةى تايبةتى خوَى رِةوانةى طةورةو سةرؤك و ثاشاكان دةكردو بانطهيَشتى دةكردن و داواى موسلَمان بونى ليَ دةكردن، ئةمة لةو ثيَناوةدا بوو هةتا بةلَطة بةدةست ئةو كةسانةوة نةميَنيَت كة ئينكارى و سةرثيَضى دةكةن: ﭽ قُلْ يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنِّي رَسُولُ اللَّهِ إِلَيْكُمْ جَمِيعًا الَّذِي لَهُ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ ۖ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ يُحْيِي وَيُمِيتُ ۖ فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ النَّبِيِّ الْأُمِّيِّ الَّذِي يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَكَلِمَاتِهِ وَاتَّبِعُوهُ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَﭼ [الأعراف: ١٥٨].([4]).

خواى طةورة شةريعةت و بةرنامةكةى ثيَغةمبةرى خواى d كردوةتة كوَتا ثةيام و بةرنامةى ئاسمانى بؤ طرؤهى مرؤظايةتى، ضونكة ئةم شةريعةت و بةرنامةية ثةياميَكى كاملَ و تةواو و طشتطيرو طونجاوة لةطةلَ ذيانى دونيايى و دوارِؤذى خةلَكيدا، ثيَغةمبةرى خؤشةويست d بؤ هةموو ضاكةيةك خةلَكى بانط كردوةو لة شةرِو خراثةش هؤشدارى داونةتىَ، وةك دةفةرموويَت: {تركتم على المحجة البيضاء ليلها كنهارها لا يزيغ عنها إلا هالك}([5]). واتة: بؤم بةجيَهيَشتون ئةم ئاينة لةسةر شتيَكى زؤر سثى، شةوى وةك رِؤذةو كةس ليَى لانادات، مةطةر خؤى تياضون هةلَبذيَريَت.هةروةها لة فةرموودةيةكى ديكةدا دةفةرموويَت: {ما بعث الله من نبي إلا كان حقا عليه أن يدل أمته على خير ما يعلمه لهم، وينذرهم شر ما يعلمه لهم}([6]). واتة: خواى طةورة هيض ثيَغةمبةريَك رِةوانة ناكات، مةطةر لةسةرى واجب دةكات كة رِيَنمونى طةلةكةى بكات لةسةر ضاكة ئةوةى كة بة نيطا ثيَى طةيةنراوةو، لةشةرِو خراثةش ئاطاداريان دةكاتةوة، هةر بةهؤى نيطاى خواوة.

هةروةها لة فةرمودةيةكى ديكةدا دةفةرموويَت: {تركت فيكم أمرين لن تضلوا أبدا ما تمسكتم بهما: كتاب الله وسنتي}([7]). واتة: دوو شتم بؤ بةجيَ هيَشتون ئةطةر دةستيان ثيَوة بطرن، هيض كات طومرِا نابن، ئةوانيش: قورئان و فةرمودةو سوننةتةكانمن. لة قورئانى ثيرؤزدا ثةروةردطار فةرمانى ثيَكردوين خةلَكى بانط بكةين بوَ لاى ئاينةكةى، ئةو ئاينةى ثةروةردطار لة كةسى قبولَ ناكات جطة لةو بكاتة بةرنامةى ذيانى، وةك دةفةرموويَت: ﭽ ادْعُ إِلَىٰ سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ ۖ وَجَادِلْهُمْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ ۚ إِنَّ رَبَّكَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنْ ضَلَّ عَنْ سَبِيلِهِ ۖ وَهُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِينَﭼ [النحل: ١٢٥].([8]). . هةروةها دةفةرموويَت: ﭽ إِنَّ الدِّينَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلَامُﭼ [آل عمران: ١٩]. ([9]) .

لة شويَنيَكى ديكةشدا: ﭽ وَمَن يَبْتَغِ غَيْرَ الْإِسْلَامِ دِينًا فَلَن يُقْبَلَ مِنْهُ وَهُوَ فِي الْآخِرَةِ مِنَ الْخَاسِرِينَﭼ [آل عمران: ٨٥]. واتة: {هةركةسيَك دواى ئاينيَكى تر بكةويَت جطة لة ئاينى ئيسلام، ئةوة ليَى وةرناطيريَت و لة رِؤذى دوايي دا لة زةرةرمةندانة.} وة لة سوننةتى ثيَغةمبةرى خواشدا d زوَر ثيَداطرى لةسةر دةعوةو بانطةواز كراوةو، ئةو ئةركانةش رِؤشنكراونةتةوة كة لةسةر موسلَمانة بةرامبةر ئاينى خوا جيَبةجيَيان بكات و، ئةمة بةهةمان شيَوازيشة بوَ هةموو خةلَكى و، ئةمانةتيَكى طرنطةو طةياندنى بة ثلةى يةكةم دةكةويَتة ئةستؤى ئةهلى عيلم و ناشتوانن طةردنى خؤيان لة بةرامبةر مافى برا موسلَمانةكانيان جطة لةوانيش ئازاد بكةن، تةنها بةرِؤشنكردنةوةى ئاينى خواو ئامؤذطارى كردنيان نةبيَت، ثيَغةمبةرى خوا d لةم بارةوة دةفةرموويَت: {المؤمن للمؤمن كالبنيان يشد بعضه بعضا}([10]) وشبك بين أصابعه. هةروةها دةفةرموويَت: {مثل المؤمنين في توادهم وتراحمهم وتعاطفهم كمثل الجسد إذا اشتكى منه عضو تداعى له سائر الجسد بالسهر والحمى}([11]).

لة فةرمودةيةكى ديكةشدا دةفةرموويَت: {من دل على خير فله مثل أجر فاعله}([12]). واتة: هةركةسيَك يةكيَك بؤ كارى ضاكة رِيَنمايي بكات، ئةوة هاوشيَوةى ئةوةى ضاكةكةى ئةنجامداوة ثاداشت بؤ رِيَنيشاندةرةكةش هةية. لة سةحيحى بوخارى و موسليمدا هاتووة: كاتيَك ثيَغةمبةرى خؤشةويست d ئيمام عةلى رِةوانةى لاى جولةكةكانى خةيبةر كرد بة ئامانجى رِؤشنكردنةوةى هةق و بانط كردنيان بؤ ئيسلام ثيَي فةرموو: {فوالله لأن يهدي الله بك رجلا واحدا خير لك من حمر النعم}([13]). موسلَمانان لةهةر سةردةم و كاتيَكدابن لةسةريان ثيَويستة ئامؤذطارى يةكترى بكةن و، هاوكارى يةكدى لةسةر ضاكةو تةقوا بكةن و ئامؤَذطارى يةكتريش لةسةر ثةيوةست بةهةق و ئارامطري بكةن و، دةعوةو بانطةوازى غةيرى خوَيان بكةن بةرةو ئاينى ئيسلام، خواى ثةروةردطار دةفةرموويَت: ﭽ وَالْعَصْرِ. إِنَّ الإِنسَانَ لَفِي خُسْرٍ. إِلاَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَتَوَاصَوْا بِالْحَقِّ وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ ﭼ [العصر: ١ – ٣].([14]). هةروةها دةفةرموويَت:ﭽوَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ..ﭼ[المائدة:2].([15]).وة ثيَغةمبةر d لةفةرمودةيةكدا دةفةرموويَت: {الدين النصيحة، الدين النصيحة، الدين النصيحة}، قالوا: لمن يا رسول الله؟ قال: {لله ولكتابه ولرسوله ولأئمة المسلمين و عامتهم}([16]).

لةسةر موسلَمان ثيَويستة طوىَ رِايةلَى فةرمانةكانى خواو ثيَغةمبةر d بيَت و، ئامؤذطارى بةندةكان بكات؟ ضونكة لةمةدا سةرفرازى دونياو دوارِؤذ هةيةو، عيزةت و شكؤى موسلَمانان بةمة نةبيَت بةرجةستة نابيَت، هةروةك بةم شيَوةية وشةى خوا بةرزو بلَند دةبيَت و موسلَمانانيش بةسةر بيَباوةرِاندا سةردةخات تةنانةت ئةطةر ذمارةى دوذمنانيش زؤر بيَت و هاوكارى يةكتريش بكةن، وةك ثةروةردطار دةفةرموويَت: ﭽ وَإِنَّ جُندَنَا لَهُمُ الْغَالِبُونَﭼ [الصافات: ١٧٣]. واتة: {ئاشكراية هةر سةربازانى ئيَمة سةردةكةون.} هةروةها دةفةرموويَت: ﭽوَلِلَّهِ الْعِزَّةُ وَلِرَسُولِهِ وَلِلْمُؤْمِنِينَﭼ [المنافقون: ٨]. واتة: {رِيَزو طةورةيى تةنها بؤ خواو بؤ ثيَغةمبةرى خواو d باوةرِدارانةو} بيَطومان طويَمان لىَ بووةو بة هةوالَيش بارودؤخى موسلَمانانمان بينيوة لةو كؤمةلَطايانةى زؤرينةى دانيشتوانةكةى ناموسلَمانن، ئةوةى كة بةسةرياندا ديَت لة زالَبونى دوذمنان بةسةريانداو تةسككردنةوةى ئازادييةكانيان لة ضؤنيةتى جيَبةجيَكردنى دروشمة ئاينيةكانيانداو، هةولَدانى دوذمنان بوَ دورخستنةوةيان لة ئيسلام ئيدى بة زوَر بيَت يان بةرِيَطاى ديكة، داوا لة خواى ثةروةردطار دةكةم ئةوان و سةرجةمى موسلَمانان دامةزراو بكات لةسةر ئيسلام و، لة مةكرى دوذمنان ثاريَزراويان بكات. طومانى تيَدا نية ئةوان لة يةك لة سةنطةرة طرنطةكانى ئيسلامدان، بارودؤخى ئةوان ثيَويستى بة هاوكارى و سةرخستن هةية بة تايبةت لةرِووى سياسييةوة، ئةمةش تايبةتة بةحكومةتة ئيسلاميةكانةوة لة عةرةب و جطة لةوانيش كة بة ثةروَشةوةن بوَ ئاينى ئيسلام، وة ثةيوةندييان لةطةلَ ئةو دةولَةتانةدا هةية كة بةو شيَوازة مامةلَة لةطةلَ موسلَماناندا دةكةن، دةتوانن بة ناردنى نويَنةرو نامة بةدواداضون بكةن و دةتوانن لةرِيَى نويَنةرايةتى ولاَتةكانيانةوة كار لةسةر ئةو كيَشانة بكةن و، جطة لةمانةش دةتوانن هةموو ئةو هوَكارانةى تريش بةكاربهيَنن بةهوَيانةوة دةتوانن يارمةتى براكانيان بدةن لةو ولاَتانةى كة كةمينةى موسلَمانيان تيادا دةذين، ورةيان بةرز بكةنةوةو، ئةو هةستة لاى برا ذيَر دةستةكانيان دروست بكةن بةوةى ئةوان برايانن لة عةقيدةداو طرنطى بة كاروبارةكانيان دةدةن و، بةدواداضون بوَ خةم و ثةذارةيان دةكةن و..

ثشت بةخواى طةورة بةزوويى زولَم و ستةم لةسةر موسلَمانان لادةضيَت، كاتيَك ئةو دةولَةتانة هةست بةوة دةكةن كة ضةندين دةولَةتى ئيسلامى خةمى ئةو كةمينة موسلَمانانة دةخؤن و لة ئازارو ذانةكانيان تيَ دةطةن و، طرنطى بة كاروبارةكانيان دةدةن و، لة بةرامبةردا مل بؤ داواكانيان دةدةن و دةست لة ضةوساندنةوةيان هةلَدةطرن، ئةمة سةرِةرِاى ئةوةى زوَرينةى ئةو دةولَةتانة لة كاروبارى ئابورى و ..ثيَويستى زؤريان بة ولاَتانى ئيسلامى هةية. طومان لةوةدا نية كةمينة موسلَمانةكان لة هةموو شويَنيَكدا ثيَويستيان بة هاوكارى مادى و مةعنةوى هةية لةدروستكردنى بيناى مزطةوت و قوتابخانةو..، جطة لةمانةش ثيَويستيان بة هةموو ئةو شتانةي ديكةش هةية كة لة كاروبارى ئيسلاميدا دةست باريان دةطريَت، لةم رِوانطةوة لةسةر هةموو موسلَمانيَك ثيَويستة بةثيَى تواناى خؤى يارمةتييان بدات و، لةطةلَ ئةوةشدا ثيَويستة بانطخوازيان بوَ رِةوانة بكريَت بة ئامانجى ئةوةى عةقيدةيةكى رِاست و دروست و زمانى عةرةبييان فيَربكريَت؟ ضونكة زوَرينةيان لة كاروبارة ئاينيةكانيان ناشارةزان. هةر بةم بؤنةيةوة ثيَم خؤشة ئاماذة بةوة بكةم سةرؤكايةتى طشتى بوَ تويَذينةوةى زانستى و فةتواو بانطةوازو رِيَنمايى هةولَيَكى زوَرى داوة لة ولاَتانى ئيسلاميداو ئةو ولاَتانةيشى كة كةمينةى موسلَمانى تيَدايةو، لةمةشدا رِابيتةى ئيسلامى جيهانى و هةنديَك دةولَةت و دامةزراوةى ئيسلامى لةو رِوةوة بةشدارييان كردوة.

داوا لة خواى طةورة دةكةم ئةم هةولَ و كؤششانة سوديان ثيَ بطةيةنيَت و لةبةرخاترى خؤى ئةنجاممان دابيَت و، ئةو كةسانةش بوَ رِةزامةندى خوَى سةركةوتوو بكات كة بةم ئةركانة هةستاون.

هةروةك سةرؤكايةتى طشتى بوَ تويَذينةوةى زانستى و فةتواو بانطةوازو رِيَنمايى هةستاوة بةبلاَوكردنةوةى ثةيامى ئيسلام لة هةريةكة لة ئةفريقاو ئةوروثاو، ئةمريكاو ئاسياو ئوسترِالَيادا، ئةمةش بة ئامانجى طةياندنى وشةى هةق بة خةلَكى لة رِيَطةى دابةشكردنى قورئان و كتيَب بة يارمةتى و لةرِيَطةى بانطخوازانى ئيسلامةوةو، هةموو ئةوةيشى كة ثيَى هةلَدةستن لة وتارو وانةو ضاوثيَكةوتن و ثةيوةندى كردن لةطةلَ هةموو ضين و تويَذةكان و، رِؤشنبيريية جياوازةكان و، لةو ضوارضيَوةيةشدا مزطةوت و قوتابخانةو كوَمةلَةو دامةزراوة ئيسلاميةكان هاوكارى دةكةن و، بةشدار دةبن لة بنيات نان و دروست كردنيانداو، ئةمةش بة هاوكارى ئةو بانطخوازانة دةبيَت كة لة سةرتاسةرى جيهاندا بلاَوبونةتةوة.

ئةمة جطة لةوةى سةرؤكايةتى طشتى بوَ تويَذينةوةى زانستى و فةتواو بانطةوازو رِيَنمايى تةنها لة ئةفريقادا ضالاكى لة نزيكةى ثةنجا ولاَتدا هةيةو، سةربارى هةبونى زياتر لة هةزار بانطخواز لةو ولاَتانةدا كة سةرقالَى طةياندن و بلاَوكردنةوةى ئاينى ئيسلامن و، لة مزطةوت و كوَرِو كؤبونةوةو بؤنة جياوازةكاندا خةلَكى بةرةو ئيسلام بانطهيَشت دةكةن، هةروةها لة رِيَطةى وانة وتنةوةو ئامؤذطارى و رِيَنماييةوة خةلَكى بةرةو رِيَطاى رِاست و عةقيدةيةكى رِاست و دروست ئارِاستة دةكةن، ئةو عةقيدةيةى كة ثيَغةمبةرى خؤشةويست d بة ئوممةتةكةى طةياندوةو، ضينى يةكةم و هةلَبذاردةى ئةم ئوممةتةش لةسةر هةمان رِيَرِةو رِؤيشتن.

خواى طةورة لةسةر دةستى ئةو بانطخوازانة سوديَكى زوَرى بةخةلَكى طةياندو، سوثاس بؤ خوا هةولَ و كارو ضالاكيةكانييشيان ديارو رِون و ئاشكران و، لةسةر دةستيان خةلَكيَكى زؤر موسلَمان بوون لةوانةى ثةروةردطار مةبةستى بوة هيدايةت وةربطرن.

سةبارةت بة ئةمريكاو ئةوروثاو ئوسترِالَياش، سةروَكايةتى رِيَكخراوى ناوبراو لةضوارضيَوةى هةولَ و كؤششة بةردةوامةكانيدا، هةولَيَكى ديكةى خستة طةرِو دةستى كرد بة ناردنى ضةندين وةظدو نويَنةر، بة ئامانجى شارةزابون لة ذيان و طوزةرانى ئةو كةمينة موسلَمانانةو، بةهيَزكردنى كارةكانيان و، زانينى ئةو طؤرِانكاريانةى لة كاروبارةكانياندا رِوويانداوةو دؤزينةوةى ضارةسةرى طونجاو بؤ ئةو كيَشانةى رِووبةرِوويان دةبنةوةو، ئاشكراكردنى ئةو كةم و كورتيانةى كة لة كارى ئيسلاميدا هةيانة.

وة ذمارةيةكى زؤر بانطخوازو مامؤستا رِةوانةى ئةو ولاَتانة دةكريَن كة كةمينةى موسلَمانيان تيَدا نيشتةجيَن و، هاوكارى مادى و مةعنةوى كؤمةلَةو ناوةندة ئيسلاميةكان دةكريَت بوَ دروستكردنى بيناى دامةزراوةكانيان و لةطةلَ بةخشينى كتيَب و سةرضاوةى هةمة جؤرى زانستى و، ئامؤذطارى و رِيَنمايى كردنيان، بةئوميَدى ئةوةى سوديان لىَ وةربطرن. سةبارةت بةئةمريكا سةروَكايةتى هةمان رِيَكخراو هةستاوة بة دةستةبةركردنى ذمارةيةك لةبانطخوازان بؤ ئةو شارانةى كةمينةى موسلَمانيان تيادا نيشتةجيَن، ئةمةش بةئامانجى بلاَوكردنةوةى بانطةوازى ئيسلامى لةسةر ئةو بنةما رِاست و دروستةى ثيَشينة ضاكةكانمان لة ثيَغةمبةرى خوَشةويستيان d وةرطرتووةو وةرطرتنى عةقيدةى ئيسلامى لة رِوانطةى تيَطةيشتنى تايبةتى هاوةلاَنةوة.

وة ضةندين نوسينطةو سةرثةرشتيار بونيان هةية بةئامانجى بةدواداضونى كارى بانطخوازةكان و، دابةشكردنيان لةسةر بنةماى ئاستى ثيَويستى شارةكان و، ليَكؤلَينةوة سةبارةت بةوةى لة بةرذةوةنديداية بوَ يارمةتيدانى ئةو كؤمةلَة ئيسلاميية ناسراوانةى بةئاشتى ناسراون، ئةمةش ثاش دلَنيابونيان ديَت لة رِادةى ثيَويستبونيان بة كتيَبة ئيسلامييةكان، هةروةها دابينكردنى دةفتةرو تيانوس بؤ دامةزراوة فيَركاريةكان و ثالَثشتى كردنيان، وة هةلَدةستن بة بةشدارى كردن لة تةواوكردنى ثرِؤذةكانيانداو ئةمةش بةخيَر بوَ دونياو دوارِؤذى موسلَمانان دةطةرِيَتةوة، وةك بةشدارى كردن لة بنياتنانى مزطةوتةكانداو ثيَشكةش كردنى قورئانى ثيرؤز بةو مزطةوتانةو، ثتةوكردنى دامةزراوة ئيسلامييةكان بؤ دلَنيابون لة ثاريَزراوى ئةو كةسانةى لةو شويَنانةدا بةرِاستطوَييةوة خةريكى هةولَ و كؤششن، ئةمةش بة بةخشينى رِيَنمايى تايبةت دةبيَت بةو كةسانةى حةز بةخيَرو ضاكة دةكةن بةئارِاستةى يارمةتيدانيان لة كارة خيَرخوازيةكةيانداو، ناردنى نويَنةران لة سةرؤكايةتييةوة بة ئامانجى طةرِان و بةدواداضون دةربارةى بارودؤخى كةمينةكان و زانينى ثيَداويستيةكانيان. هةموو ئةوانةى باسمان كردن لة كاروبارةكانى سةروَكايةتى "طشتى بؤ تويَذينةوةو فةتواو بانطةوازو رِيَنمايى" لة يارمةتيدانى كوَمةلَةو ناوةندة ئيسلامية خيَرخوازيةكان و، ناردنى بانطخوازان و...سةرجةميان بة هاوكارى و يارمةتى ثةروةردطارو ثاشان بة يارمةتى حكومةتة مةزنةكةمانة.

بةم بؤنةيةوةو لةم كوَرِةدا كة نةدوةى لاوانى جيهانى بوَ باسكردنى بارودؤخى كةمينة ئيسلاميةكان سازيان كردوة، ئاموَذطارى برا بانطخوازةكان دةكةم بةوةى كة لة خواى ثةروةردطار بترسن و، بة دلَسؤزييةوة كار بكةن لةثيَناو طةياندنى ئةم ئاينةدا بةشيَوةيةكى ئاويَتةكراو بةوةى كة لة قورئاندا هاتوة، دلَنياييان دةدةمىَ ثةيامةكةى خوا بةتالَ رِووى تيَ ناكات نة لة ئيَستاو نة لة دوارِؤذدا ضونكة ئةو قورئانة لةلايةن خواى كاردروستى ستايشكراوةوة نيَردراوةتة خوارةوة، لة بارةى ثلةوثايةى بانطةوازو رِةوشتى بانطخوازان ثةروةردطار دةفةرموويَت: ﭽ وَمَنْ أَحْسَنُ قَوْلًا مِمَّنْ دَعَا إِلَى اللَّهِ وَعَمِلَ صَالِحًا وَقَالَ إِنَّنِي مِنَ الْمُسْلِمِينَﭼ [فصلت: ٣٣] ([17]). هةروةها دةفةرموويَت: ﭽ قُلْ هَٰذِهِ سَبِيلِي أَدْعُو إِلَى اللَّهِ ۚ عَلَىٰ بَصِيرَةٍ أَنَا وَمَنِ اتَّبَعَنِي ۖ وَسُبْحَانَ اللَّهِ وَمَا أَنَا مِنَ الْمُشْرِكِينَﭼ [يوسف: ١٠٨].([18]). هةروةها: ﭽ ادْعُ إِلَىٰ سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ ۖ وَجَادِلْهُمْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ ۚ ﭼ [النحل: ١٢٥] ([19]). لة فةرموودةيةكى سةحيحيشدا لة ثيَغةمبةرى خواوة d جيَطير بووة كة فةرمويةتى: {من دل على خير فله مثل أجر فاعله}([20]). هةروةك كاتيَك ثيَغةمبةرى خوا d عةلى رِةوانةى خةيبةر كرد ثيَى فةرموو:{فو الله لأن يهدى الله بك رجلا واحدا خير لك من حمر النعم }([21]).

ئامؤذطاريم بوَ برا موسلَمانةكانم كة كةمينةى ئيسلامين ئةوةية تةقواى خوايان هةبيَت و لة ئاينةكةياندا خؤيان شارةزا بكةن، سةبارةت بةو كيَشانةى بؤيان ثيَش ديَن ثرسيار لة ئةهلى عيلم بكةن و، بة ثةرؤشييةوة هةولَى فيَربونى زمانى عةرةبى بدةن، ئةمةش يارمةتيدةريان دةبيَت بؤ تيَطةيشتن لة قورئان و سوننةتى ثيَغةمبةرى خؤشةويست d، لة ثيَشةوةى ئةمانةشدا طرنطى بةقورئان بدةن ض وةك تيَطةيشتن ليَيى و ض وةك كار ثيَ كردنى هةروةك لة فةرمودةيةكى سةحيحدا ثيَغةمبةرى خوا d فةرموويةتى: {خيركم من تعلم القرآن وعلمه}([22]). واتة: ضاكترينتان ئةو كةسةية قورئان فيَر دةبيَت و خةلَكانى ديكةش فيَر دةكات.

ثاش ئةمةش بةثلةى دووةم طرنطى بدريَت بة خويَندنةوةى كتيَبة باوةرِثيَكراو و ناسراوةكانى فةرمودةو، جطة لةوانيش لة كتيَبى فيقهو عةقيدة كة باوةرِثيَكراوبن لةلاى ئةهلى سوننةت و جةماعة، هةموو ئةمانةش باسمان كردن ثيَويستة لة زانايانى ناسراو بة ضاكةخوازى و ترسان لة خواو عةقيدة ثاك و زانستى رِاستةوة وةربطيريَت.

لةسةر ئةو زانايانةش ثيَويستة لةو جوَرة كوَمةلَطايانةدا دةذين كة موسلَمانان تياياندا كةمينةن ضالاكييان لة بوارى دةعوةو بانطةوازدا هةبيَت لةنيَوان خؤيان و كةسانى ديكةشدا، لةم بارةوة ضاوةرِوانن ثاداشت لة ثةروةردطاريانةوة وةربطرن.

ئةم هةموو كارانةش لةثيَناو طرنطترين و طةورةترينى كارةكانداية كة لة ثيَشةوةو لةفةرمايشتةكةى ثةروةردطاردا ئاماذةمان ثيَى كرد كة دةفةرموويَت: ﭽ وَمَنْ أَحْسَنُ قَوْلًا مِمَّنْ دَعَا إِلَى اللَّهِ وَعَمِلَ صَالِحًا وَقَالَ إِنَّنِي مِنَ الْمُسْلِمِينَﭼ [فصلت: ٣٣] ([23]). لةسةر زانايانى ئيسلاميش ثيَويستة ئةم ئاينة بطةيةنن بة دةوروثشتى خوَيان لة طةل و نةتةوةو ئوممةتانى ديكة، ضونكة ئاينى ئيسلام طشتطيرة بؤ هةموو خةلَكى، خواى ثةروةردطار دةفةرموويَت: ﭽ قُلْ يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنِّي رَسُولُ اللَّهِ إِلَيْكُمْ جَمِيعًا ﭼ [الأعراف: ١٥٨].([24]). ضونكة ئةو جوَرة كوَمةلَطايانة زوَر زياتر ثيَويستيان بة ئاينى ئيسلام هةيةو، لةويَدا بانطكردنى خةلَكى بةرةو لاى خوا ثاداشتى طةورةى تياداية بؤ ئةو كةسانة ئةطةر ببنة هؤكارى موسلَمانبونى ئةو خةلَكانةو رِيَنمايي كردنيان بوَ ئةو كاروبارانةى ئاينى ئيسلام كة لةلايان شاراوةن، هةروةك لة ثيَشةوة ئاماذةمان بة فةرمودةى ثيَغةمبةرى خوا d بوَ ئيمام عةلى كرد وةك دةفةرموويَت: {فوالله لأن يهدي الله بك رجلا واحدا خير لك من حمر النعم}([25]).

ثشتيوان بةخوا ئةم دةعوةو بانطةوازة هوَكارة بؤ هاتنى خةلَكى بةشيَوةى ثوَل ثؤل بوَ ناو ئاينى ئيسلام و، كةمبونةوةى ذمارةى بيَباوةرِان و، سةركةوتنيش بوَ موسلَمانان دةبيَت، ئةطةريش موسلَمانان لةو جؤرة ولاَتانةدا نةيانتوانى هةستن بةبلاَوكردنةوةى بانطةوازى ئيسلامى ئةوة لةسةريان ثَويستة خؤيان بة ئاين و رِةوشتة ئيسلامييةكان برِازيَننةوة؟ ضونكة لة رِاستيدا ئةوةش دةعوةو بانطةوازة بةكردارو، وة لةلاى خاوةن ذيريية رِاستةقينةكان ئةم جؤرة رِةوشتانة خؤشةويستن و، زؤرينةى خةلَكى كاريطةر دةبن بةو رِةوشتة بةرزو ثةسةندانة، ضونكة ئاينى ثيرؤزى ئيسلام بةهؤى رِةوشتى جوانى بازرطانة موسلَمانةكانةوة ضوةتة ناوضةكانى باشورى رِؤذهةلاَتى ئاسياوة.

هةركاتيَك موسلَمان تواناى دةرخستن و سةرخستنى ئاينةكةي نةبوو لةو ولاَتةى كة تيايدا نيشتةجيَيةو ئةطةر لة ئاين و شةرةف و سامانةكةى دلَنيا نةبيَت، ئةوة لةسةرى ثيَويستة كوَض بكات بةرةو شويَنيَكى ئارام و دلَنيا، بةشيَوةيةك تواناى ئةوةى هةبيَت تيايدا دروشمة ئاينييةكانى خوَى بةبيَ ترس و بة ئازادانة جيَبةجيَ بكات و ئةطةر توانى ئةمة ئةنجام بدات، ئةوة لةسةرى ثيَويستة كار بةو ئايةت و فةرمودانة بكات كة لةو بارةوة هاتوون. داوا لةخواى ثةروةردطار دةكةم ئيَمةو ئيَوةو هةموو بةشداربوانى ئةم طؤنطرةية سةركةوتوو بكات و ثتةوى و دلَسؤزى لة نييةت و كردةوةدا بة هةموان ببةخشيَت.

وصلى الله على نبينا وسيدنا محمد بن عبدالله وعلى آله وأصحابه وأتباعه بإحسان الى يوم الدين.

([1]) مجموع فتاوى ومقالات المتنوعة (2/370-379).

([2]) لة ثيَشةوة ئاماذة بة تةفسيرةكةى كراوة.

([3]) لة ثيَشةوة ئاماذة بة تةفسيرةكةى كراوة.

([4]) لة ثيَشةوة ئاماذة بة تةفسيرةكةى كراوة.

([5]) أخرجه أحمد (16692)، وابن ماجة: في المقدمة، باب اتباع السنة الخلفاء الراشدين المهديين، رقم (44).

([6]) أخرجه مسلم في صحيحه: كتاب الإمارة، باب وجوب الوفاء ببيعة الخلفاء، رقم (1844).

([7]) أخرجه الحاكم في المستدرك (1/172)، والدارقطني في السنن (4/254).

([8]) لة ثيَشةوة ئاماذة بة تةفسيرةكةى كراوة.

([9]) لة ثيَشةوة ئاماذة بة تةفسيرةكةى كراوة.

([10]) رواه البخاري، سبق تخريجه. لة ثيَشةوة ئاماذة بة ماناكةى كراوة.

([11]) متفق عليه، سبق تخريجه. لة ثيَشةوة ئاماذة بة ماناكةى كراوة.

([12]) أخرجه مسلم في صحيحه، سبق تخريجه.

([13]) سبق تخريجه. لة ثيَشةوة ئاماذة بة ماناكةى كراوة.

([14]) لة ثيَشةوة ئاماذة بة تةفسيرةكةى كراوة.

([15]) لة ثيَشةوة ئاماذة بة تةفسيرةكةى كراوة.

([16]) متفق عليه، سبق تخريجه. لة ثيَشةوة ئاماذة بة ماناكةى كراوة.

([17]) لة ثيَشةوة ئاماذة بة تةفسيرةكةى كراوة.

([18]) لة ثيَشةوة ئاماذة بة تةفسيرةكةى كراوة.

([19]) لة ثيَشةوة ئاماذة بة تةفسيرةكةى كراوة.

([20]) سبق تخريجه. لة ثيَشةوة ئاماذة بة ماناكةى كراوة.

([21]) سبق تخريجه. لة ثيَشةوة ئاماذة بة ماناكةى كراوة.

([22]) أخرجه البخاري: كتاب فضائل القرآن، باب خيركم من تعلم القرآن وعلمه، رقم (5027).

([23]) لة ثيَشةوة ئاماذة بة تةفسيرةكةى كراوة.

([24]) لة ثيَشةوة ئاماذة بة تةفسيرةكةى كراوة.

([25]) سبق تخريجه. لة ثيَشةوة ئاماذة بة ماناكةى كراوة.