API
ماوه ( عدة ) ی ئه‌و ژنه‌ی كه پیاوه‌كه‌ی ده‌مرێت
پۆڵێنه‌كان
Full Description
ماوه ( عدة ) ی ئه‌و ژنه‌ی كه پیاوه‌كه‌ی ده‌مرێت
] kurdish – كوردی – كردي [
ده‌سته‌ی به‌شی زمانی كوردی له ماڵپه‌ڕی ئیسلام هاوس
پێداچونه‌وه‌ی: پشتیوان سابیر عه‌زیز
2014 - 1435
عدة المتوفي عنها زوجها
« باللغة الكردية »
فريق قسم اللغة الكردية بموقع دار الإسلام
مراجعة: بشتيوان صابر عزيز
2014 - 1435
ماوه ( عدة ) ی ئه‌و ژنه‌ی كه پیاوه‌كه‌ی ده‌مرێت
ئه‌م پرسیاره ئاڕاسته‌ی ماڵپه‌ڕی ئیسلام هاوس كراوه :
پرسیار : ماوه ( عدة ) ی ئه‌و ژنه‌ی كه پیاوه‌كه‌ی ده‌مرێت دهبێت چه‌ندێك دابنیشێت تاوه‌كو پاشان بتوانێت شوو بكاته‌وه ئه‌گه‌ر هاتوو سكی نه‌بوو؟ ئه‌ی ئه‌گه‌ر سكی هه‌بوو دهبێت چه‌ندێك دابنیشێت ؟
وه‌ڵام : سوپاس بۆ خوای گه‌وره ومیهره‌بان، وه درود و صه‌ڵات وسه‌لام له‌سه‌ر محمد المصطفی وئال وبه‌یت ویار ویاوه‌رانی هه‌تا هه‌تایه .
ئه‌و ژنه‌ی كه پیاوه‌كه‌ی ده‌مرێت، ماوه ( عدة ) ـه كه‌ی دهبێت چوار مانگ و ده ڕۆژ ئارام بگرێت و دابنیشێت، تاوه‌كو ئه‌و ماوه‌یه دوای دێت، وه‌ك خوای گه‌وره فه‌رموویه‌تی : ▬ وَٱلَّذِينَ يُتَوَفَّوۡنَ مِنكُمۡ وَيَذَرُونَ أَزۡوَٰجٗا يَتَرَبَّصۡنَ بِأَنفُسِهِنَّ أَرۡبَعَةَ أَشۡهُرٖ وَعَشۡرٗا فَإِذَا بَلَغۡنَ أَجَلَهُنَّ فَلَا جُنَاحَ عَلَيۡكُمۡ فِيمَا فَعَلۡنَ فِيٓ أَنفُسِهِنَّ بِٱلۡمَعۡرُوفِ وَٱللَّهُ بِمَا تَعۡمَلُونَ خَبِيرٞ ♂ [ البقرة : 234 ] .
واتا : ئه‌و پیاوانه‌تان که ده‌مرن و، ژنیان لێ به‌جێ ده‌مێنێت، عیدده‌ی ژنه‌کانیان چوار مانگ و ده ڕۆژه، له‌و ماوه‌یه‌دا دهبێت خۆیان له بۆن و خۆ ڕازاندنه‌وه دوور بخه‌نه‌وه‌و، ئاماده نه‌بن بۆ داخوازی کردنیان، به‌ڵام پاش به‌سه‌ر چوونی ئه‌و ماوه دیاریکراوه، له سنووری حه‌یاو حورمه‌تدا ده‌توانن هه‌موو ئه‌و شتانه ئه‌نجام بده‌ن، ئه‌و کاته نه که‌سوکاری خۆیان و نه که‌سوکاری مێرده‌کانیان حه‌قیان نیه ڕێگایان لێ بگرن بۆ ئه‌و شتانه، به مه‌رجێك ئه‌وان خۆیان له سنووری شه‌رعی خودا ده‌رنه‌چن، خودا زۆر ئاگادارو شاره‌زایه به هه‌موو کرده‌وه‌یه‌کتان .
دیاره له ئاینی پیرۆزی ئیسلامدا یه‌كێك له حكمه‌ته‌كانی ( عدة ) بۆیه دانراوه تاوه‌كو ئه‌و ئافره‌ته به‌ته‌واوی ڕه‌حمی پاك بێته‌وه له هه‌موو ئاسه‌وارێكی پیاوی پێشووی، وه بۆ ئه‌وه‌ش به ته‌واوی دڵنیا ببێت له‌وه‌ی سكی نییه له پیاوه مردووه‌كه‌ی .
ئه‌م ئایه‌ته به‌ڵگه‌یه له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی كه ( عدة ) ئافره‌تێك پیاوه‌كه‌ی بمرێت، چوار مانگ و ده ڕۆژه ، ئه‌گه‌ر هاتوو ده‌رنه‌كه‌وت ئه‌و ئافره‌ته سكی هه‌یه .
به‌ڵام ئه‌گه‌ر هاتوو ئه‌و پیاوه‌ی كه ده‌مرێت و له‌پاش خۆی ژنێكی به‌جێهێشت و ئه‌و ژنه به‌دیار كه‌وتبوو كه سكی هه‌یه له‌و پیاوه، ئه‌وا ناتوانین بڵێت به هه‌مان شێوه ماوه ( عدة ) ی ئه‌و ژنه چوار مانگ و ده‌ڕۆژه، چونكه پێده‌چێت ئه‌و ژنه به چوار مانگ و ده ڕۆژ مناڵهكهی نه‌بێت و ( به‌ڕائه‌تی ) ره‌حمی به‌ده‌ر نه‌كه‌وێت، بۆ نموونه ئه‌گه‌ر هاتوو پیاوێك مردو ژنه‌كه‌ی سكی یه‌ك مانگ بوو، ئایا ده‌كرێت بڵێین ماوه ( عدة ) ی ئه‌م ژنه چوار مانگ و ده ڕۆژه ؟ بێگومان نه‌خێر ئه‌ویش له‌به‌ر ئه‌وه‌ی چونكه هێشتا زیاتر له هه‌شت مانگی تری ده‌وێت تاوه‌كو مناڵهكهی دهبێت، كه‌واته ماوه ( عدة ) ی ئه‌م ئافره‌ته ئه‌وه‌یه دهبێت ئارام بگرێت تاوه‌كو مناڵهكهی دهبێت، وه‌ك خوای گه‌وره فه‌رموویه‌تی : ▬ وَأُوْلَٰتُ ٱلۡأَحۡمَالِ أَجَلُهُنَّ أَن يَضَعۡنَ حَمۡلَهُنَّ ♂ [ الطلاق : 4 ] .
واتا : ئه‌و ئافره‌تانه‌ی که سکیان هه‌یه ماوه ( عدة ) که‌یان ئه‌وه‌نده‌یه تا سکه‌که‌یان داده‌نێن، پاش ئه‌وه ئیتر ده‌توانن شوو بكه‌نه‌وه .
به‌ڵام لێره‌دا مه‌سئه‌له‌یه‌كی تر هه‌یه ئه‌ویش ئه‌وه‌یه : ئایا ئه‌گه‌ر هاتوو ژنێك پیاوه‌كه‌ی مردوو و سكی هه‌بوو، وه بۆ كاتی مناڵ بوونیش ته‌نها یه‌ك هه‌فته‌ی مابوو، ئایا ماوه ( عدة ) ی ئه‌م ئافره‌ته‌ش هه‌ر به‌وه دهبێت كه مناڵهكهی ببێت، یان دهبێت چوار مانگ و ده ڕۆژ بێت ؟
زانایان له‌م باره‌یه‌وه جیاوازیان هه‌یه بۆ دوو ڕاوبۆچوون :
ڕای یه‌كه‌م : ده‌ڵێن : هه‌ركاتێك مناڵهكهی بوو، ئه‌وا ده‌توانێت شوو بكات و گرێ به‌شتی هاوسه‌رگیری ببه‌ستێت، به‌ڵام هێنده هه‌یه پیاوه‌كه‌ی ناتوانێت بچێته لای و له‌زه‌ته‌ی جووت بوونی لێوه‌ربگرێت تاوه‌كو پاك ده‌بێته‌وه له خوێنی زه‌یسانی، ئه‌ویش به به‌ڵگه‌ی ئه‌م ڕیوایه‌ته : قصة سبيعة الأسلمية، امرأة سعد بن خَوْلة؛ حين مات عنها زوجها وهي حامل، فولدت بعد بضعة أيام، ولما طهرت تجمّلت للخطاب، فدخل عليها رجل يُقال له: أبو السنابل بن بَعْكَك، فقال لها: رأيتك متجملة تريدين الزواج، ما أنت بناكحة حتى تأتي عليك أربعة أشهر وعشرة أيام ! يعني أخذَ بظاهر الآية:▬يَتَرَبَّصْنَ بِأَنفُسِهِنَّ أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ وَعَشْرًا ♂، فشكّت في ذلك وهي تقرأ الآية: ▬وَأُوْلاتُ الأَحْمَالِ أَجَلُهُنَّ أَن يَضَعْنَ حَمْلَهُنّ ♂, فسألت النبي ( صلى الله عليه وسلم ) فقال لها: « قد انتهت عدتك، ولك أن تتزوجي » .
واتا : ئافره‌تێك كه ناوی سه‌بیعه‌ی ئه‌سله‌می بوو، ژنی سه‌عدی كوڕی خه‌وله بوو، كاتێك پیاوه‌كه‌ی مرد، ئه‌م ژنه سكی پڕ بوو، پاش ئه‌وه‌ی پیاوه‌كه‌ی مرد به چه‌ند ڕۆژێك مناڵهكهی بوو، جا كاتێك كه پاك بوویه‌وه له خوێنی زه‌یسانی خۆی جوان كرد بۆ ئه‌وه‌ی داخوازیكاری بێت، پیاوێك كه ناوی ( ئه‌بو سه‌نابلی كوڕی به‌عكه‌ك ) بوو به‌و شێوه‌یه ئه‌م ژنه‌ی بینی، پێی ووت : ده‌بینم خۆت ڕازاندوه‌ته‌وه و ده‌ته‌وێت شوو بكه‌یت ؟ چاك بزانه ناتوانیت شوو بكه‌یته‌وه تاوه‌كو چوار مانگ و ده ڕۆژ دانه‌نیشیت، واتا ئه‌و پیاوه حوكمی به ڕواڵه‌تی ئه‌و ئایه‌ته دابوو كه‌ه خوای گه‌وره فه‌رموویه‌تی : ▬يَتَرَبَّصْنَ بِأَنفُسِهِنَّ أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ وَعَشْرًا ♂، ژنه‌كه‌ش له‌سه‌ر ئه‌مه به‌ده‌م ووتنه‌وه‌ی ئه‌م ئایه‌ته‌وه كه خوای گه‌وره فه‌رموویه‌تی : ▬وَأُوْلاتُ الأَحْمَالِ أَجَلُهُنَّ أَن يَضَعْنَ حَمْلَهُنّ ♂ واتا : ئه‌وانه‌ی سكیان هه‌یه ( عدة ) كه‌یان مناڵ بوونه‌كه‌یانه سكاڵای خۆی برده لای پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) و له‌م باره‌یه‌وه پرسیاری لێكرد، ئه‌ویش له‌وه‌ڵامدا فه‌رمووی : عده‌كه‌ت ته‌واو بووه، و ده‌توانیت شوو بكه‌یته‌وه .
ڕای دووه‌م : ده‌ڵێن : دهبێت دوورترین ماوه بۆ ئه‌و ئافره‌تانه دابنرێت كه پیاوه‌كانیان ده‌مرێت و سكیان هه‌یه، بۆ نمونه : ئه‌گه‌ر هاتوو پیاوێك مرد و ژنه‌كه‌ی سكی پڕ بوو، سكه‌كه‌شی یه‌ك مانگ بوو، ئه‌وا له‌م كاته‌دا ئه‌گه‌ر بێتوو به‌راوردێك بكه‌ین له‌نێوان هه‌ردوو ماوه‌كه‌دا ماوه‌ی چوار مانگ و ده ڕۆژه‌كه‌دا، له‌گه‌ڵ ئه‌و ماوه‌یه‌ی كه ماوه بۆ مناڵ بوونه‌كه، ده‌بینین ئه‌و ماوه‌یه‌ی كه ژنه‌كه ماویه‌تی بۆ مناڵ بوونه‌كه زیاتره چونكه زیاتر له هه‌شت مانگی ماوه، بۆیه دهبێت بڵێن ( عدة ) ی ئه‌م ژنه هه‌شت مانگه‌كه‌یه چونكه دوورتین ماوه‌كه‌یانه .
به‌ڵام ئه‌گه‌ر هاتوو پیاوێك مرد و ژنكه‌ی ته‌نها مانگێكی مابوو بۆ كاتی مناڵ بوونه‌كه‌ی، ئه‌وا له‌م كاته‌دا ناڵێین : ( عدة ) ی ئه‌م ژنه ته‌نها مانگێكه چونكه یه‌ك مانگی ماوه بۆ مناڵ بوون، به‌ڵكو ده‌ڵێین : چوار مانگ و ده ڕۆژه، چونكه چوار مانگ و ده ڕۆژه‌كه دوورتین ماوه‌ی نێوان هه‌ردوو حاڵه‌ته‌كه‌یه، به‌ڵگه‌ی ئه‌مانیش ئه‌وه‌یه ده‌ڵێن : له‌به‌ر ئه‌وه‌ی كار به‌هه‌ردوو ئایه‌ته‌كه بكرێت دهبێت دوورترین ماوه حساب بكرێت، چونكه هه‌ردوو ئایه‌ته‌كه‌ش مانای گشتگیر ( عام ) یان هه‌ی، ناكرێت ئایه‌ته‌كیان به ئایه‌تێكی تریان ( تخصیص ) تایبه‌ت بكرێت، بۆیه له پێناو كاركردن به‌هه‌ردوو ئایه‌ته‌كه ووتومانه دهبێت دوورترین ماوه دابنیشێت ئه‌وجا شوو بكاته‌وه .
به‌ڵام له راستیدا ڕای كۆمه‌ڵێ یه‌كه‌م په‌سه‌ندتره، ئه‌ویش له‌به‌ر ئه‌وه‌ی به‌ڵگه‌كانیان به‌هێزتره، واتا : ئه‌و ئافره‌ته‌ی كه سكی پڕه و پیاوه‌كه‌ی ده‌مرێت، پاش ئه‌وه‌ی مناڵه‌كه بوو، ده‌توانێت شوو بكاته‌وه، به‌ڵام وه‌ك پێشتر ئاماژه‌مان پێدا ناتوێت بچێته لای پیاوه‌كه‌ی و سه‌رجێی له‌گه‌ڵدا بكات، پاش پاك بوونه‌وه‌ی نه‌بێت له خوێنی ( نفاس ) زه‌یسانی .
خوای گه‌وره‌ش زاناتره ..
