ئیعتیكاف سونه‌تێكی فه‌رامۆشكراو

ئیعتیكاف سونه‌تێكی فه‌رامۆشكراو

] kurdish – كوردی – كردي [

عبد السلام محمد پشده‌ری

پێداچونه‌وه‌ی: پشتیوان سابیر عه‌زیز

2011 - 1432

﴿ الاعتكاف السنة المهجورة ﴾

« باللغة الكردية »

عبد السلام محمد بشدري

مراجعة: بشتيوان صابر عزيز

2011 - 1432

ئیعتیكاف سونه‌تێكی فه‌رامۆشكراو

الحمد لله وكفی والصلاة والسلام علی نبینا محمد وعلی آله وصحبه ومن والاه.

ئیعتكاف سوننه‌تێكی گه‌وره‌ وخواپه‌رستی و عیباده‌تێكی ڕۆحی وجه‌سته‌یه‌، مرۆڤی باوه‌ڕدار وا لێ ده‌كات كه‌ بۆ ماوه‌یه‌ك له‌پیسی و چڵك وچه‌په‌ڵیه‌كانی دونیا و دونیا په‌رستی وهه‌ڵپه‌كردن به‌ دواییدا خۆی دابڕنێت و خۆی یه‌كلای بكاته‌وه‌ بۆ پاككردنه‌وه‌ی ڕۆح وموناجات وذیكر ویادی په‌روه‌ردگاری به‌ڕه‌حم و میهره‌بانی، جا بابزانین ئیعتكاف مانای چییه‌ و چۆن ده‌كرێت و ئادابه‌كانی چۆنن و پێغه‌مبه‌ری خودا (صلی الله علیه وسلم) له‌باره‌یه‌وه‌ه‌ چی فه‌رمووه‌ :

پێناسه‌ى ئیعتیكاف:

له‌ زمانى عه‌ره‌بى دا (اعتكاف) برتییه‌ له‌مانه‌وه‌و په‌یوه‌ست بوون به‌ شوێنێكه‌وه‌ یا به‌ شتێكه‌وه‌.

له‌ شه‌رعیش دا: بریتییه‌ له‌ مانه‌وه‌ى كه‌سێكى تایبه‌ت به‌شێوه‌یه‌كى دیارى كراو له‌ مزگه‌وتدا { برِوانة: (فتح الباري شرح صحيح البخاري 4/805 وبداية المجتهد ونهاية المقتصد 1/559)}.

به‌ڵگه‌ى دانانو دروستى ئیعتیكاف:

خواى گه‌وره‌ له‌ قورئاندا ده‌فه‌رموێ: (وَلَا تُبَاشِرُوهُنَّ وَأَنْتُمْ عَاكِفُونَ فِي الْمَسَاجِدِ) {البقرة‌: ١٨٧} واته‌: له‌كاتێكدا له‌ مزگه‌وته‌كاندا له‌ ئیعتیكاف دان مه‌چنه‌ لاى خێزانه‌كانتان ـ سه‌رجێیان له‌گه‌ڵ مه‌كه‌ن ـ.

عن عَائِشَةَ رضي الله عنها أَنَّ النبي (صلی الله علیه وسلم) كان يَعْتَكِفُ الْعَشْرَ الآوَاخِرَ من رَمَضَانَ ثُمَّ اعْتَكَفَ أَزْوَاجُهُ من بَعْدِهِ. { رواه البخاري 1922 ومسلم 1172} واته‌ : عائیشه‌وه‌ "ره‌زاى خواى لێبێت" ده‌ڵێت : پێغه‌مبه‌ر(صلی الله علیه وسلم) ده‌ شه‌وو رۆژ‌ى كۆتایى ره‌مه‌زان ـ له‌ مزگه‌وتدا ـ ئیعتیكافى ده‌كرد، پاشان خێزانه‌كانیشى له‌دوا ئه‌و ئیعتیكافیان ده‌كرد".

ئیعتیكاف له‌و عیباده‌ته‌ دێرینانه‌یه‌ له‌ ئایینه‌كانى پێش ئیسلامیشدا هه‌بووه‌ به‌به‌ڵگه‌ى ئه‌م ئایه‌ته‌ كه‌ ده‌فه‌رموێ: (وَعَهِدْنَا إِلَى إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ أَنْ طَهِّرَا بَيْتِيَ لِلطَّائِفِينَ وَالْعَاكِفِينَ وَالرُّكَّعِ السُّجُودِ) {البقرة‌: ١٢٥} واته‌: ئێمه‌ سپاردمان به‌ ئیبراهیمو ئیسماعیل "علیهما السلام" كه‌ ماڵه‌كه‌م ـ كه‌عبه‌ ـ پاك بكه‌نه‌وه‌ بۆ ته‌وافكه‌رانو ئیعتیكافكه‌رانو كوڕنووش به‌رانو سوژ‌ده‌به‌ران.

بۆچى ئیعتیكاف دانراوه‌؟

ئیماندار ده‌بێت به‌یناو به‌ین هه‌وڵبدات نه‌فسى له‌ئاره‌زووه‌ حه‌ڵاڵه‌كانى بگرێته‌وه‌و بۆ ماوه‌یه‌ك خۆى یه‌كلاكاته‌وه‌ بۆ به‌ندایه‌تى و به‌جێهێنانى فه‌رمانه‌كانى خواى په‌روه‌ردگار تا بگاته‌ پله‌یه‌ك ببێته‌ خۆشه‌ویستى خواى گه‌وره‌، ره‌زامه‌ندى خوا نه‌گۆڕێته‌وه‌ به‌ هیچ شتێكى تر له‌ دونیاو ئاره‌زووه‌كانى دونیا. نه‌فسى ئاده‌میزادیش هه‌رده‌م مرۆڤ به‌ره‌و خراپه‌ ده‌بات (إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ إِلَّا مَا رَحِمَ رَبِّي إِنَّ رَبِّي غَفُورٌ رَحِيمٌ) {یوسف: ٥٣} واته‌ بێگومان نه‌فس زۆر فه‌رمانكه‌ره‌ به‌ خراپه‌ مه‌گه‌ر نه‌فسى كه‌سێ خوا ره‌حمه‌ پێ كردبێ. دونیاش به‌ ئاره‌زوو شته‌ بریقو باقه‌كانى خه‌ڵه‌تێنه‌رى ئاده‌میزاده‌و ناتوانرێت رێگرى لێ بكرێتو جڵه‌وى بگیرێت به‌م په‌روه‌ده‌كردنه‌ نه‌بێت به‌ ته‌نیایى و خۆ ته‌رخانكردن بۆ به‌ندایه‌تى له‌ ماڵێك له‌ ماڵه‌كانى خوادا.

حوكمى ئیعتیكاف:

زانایان یه‌ك ده‌نگنو جیاوازیان نییه‌ له‌وه‌دا كه‌ ئیعتیكاف كردن سوونه‌ته‌و فه‌رز نییه‌.

عن عَائِشَةَ رضي الله عنها زَوْجِ النبي (صلی الله علیه وسلم) أَنَّ النبي (صلی الله علیه وسلم) كان يَعْتَكِفُ الْعَشْرَ الآوَاخِرَ من رَمَضَانَ. { سه‌رچوه‌كانی پێشووتر} عائیشه‌ "ره‌زاى خواى لێبێت" ده‌ڵێ: "پێغه‌مبه‌رى خوا (صلی الله علیه وسلم) ده‌ شه‌وو رۆژ‌ى كۆتایى ره‌مه‌زان ئیعتیكافى ده‌كرد". به‌ڵام پێغه‌مبه‌رى خوا (صلی الله علیه وسلم) فه‌رمانى نه‌كردووه‌ به‌ موسوڵمانان كه‌ هه‌موویان ئیعتیكاف بكه‌ن، به‌ڵكو هه‌ركامیان ویستوویه‌تى كردوویه‌تى ئه‌وه‌ش نه‌یكردبێ هیچ ره‌خنه‌یه‌كى لێ نه‌گیراوه‌.

ئیعتیكاف ده‌بێت له‌ مزگه‌وتدا بێت:

خواى گه‌وره‌ ده‌فه‌رموێ: (وَلَا تُبَاشِرُوهُنَّ وَأَنْتُمْ عَاكِفُونَ فِي الْمَسَاجِدِ) {البقرة‌: ١٨٧} واته‌: له‌كاتێكدا له‌ مزگه‌وته‌كاندا له‌ ئیعتیكاف دان مه‌چنه‌ لاى خێزانه‌كانتان.

به‌ به‌ڵگه‌ى ئه‌م ئایه‌ته‌ جه‌ماوه‌رى زانایان ده‌ڵێن ئیعتیكاف ده‌بێت له‌ مزگه‌وتدا بێتو پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) و خێزانه‌كانیشى له‌ مزگه‌وتدا ئیعتیكافیان كردووه‌ وه‌ك پێشتر باسمان كرد { برِوانه‌ (بداية المجتهد 1/ 559، به‌ڵام ئه‌بو حه‌نیفه‌ به‌لایه‌وه‌ دروسته‌ بۆ ئافره‌ت كه‌ له‌و ژوره‌ی نوێژی تێدا ده‌كات له‌ ماڵه‌كه‌یدا ئیعتیكافی تێدا بكات. فتح الباري 5/346} .

مه‌رجه‌كانى ئیعتیكاف:

مه‌رجه‌ ئه‌و كه‌سه‌ى ئیعتیكاف ده‌كات موسوڵمانو باڵغو عاقل بێت. قال رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه وسلم|) رُفِعَ الْقَلَمُ عن ثَلَاثَةٍ عن الصَّبِيِّ حتى يَبْلُغَ وَعَنْ النَّائِمِ حتى يَسْتَيْقِظَ وَعَنْ الْمَجْنُونِ حتى يَعْقِلَ. { رواه أبو داود 4403 صحيح} پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) ده‌فه‌رموێت : "نووسینى تاوان له‌سه‌ر سێ كه‌س لابراوه‌: منداڵ تاباڵغ ده‌بێت، خه‌وتوو تا هه‌ڵده‌سێت، شێت تا چاك ده‌بێته‌وه‌". وه‌ خاوێن بێت له‌ له‌ش گرانىو بێ نوێژ‌ى و زه‌یسانى، چونكه‌ به‌لاى جه‌ماوه‌رى زانایانه‌وه‌ ئیعتیكاف ده‌بێت له‌ مزگه‌وتدا بێت له‌ش گرانىو بێ نوێژ‌یش دروست نییه‌ بچنه‌ مزگه‌وته‌وه‌ له‌به‌ر ئه‌وه‌ دروست نییه‌ بۆیان ئیعتیكاف بكه‌ن.

ڕوكنه‌كانی ئیعتیكافكردن:

ئیعتیكاف له‌دوو ڕوكنی بنه‌ڕه‌تى پێك دێت:

یه‌كه‌م : نییه‌ت و مه‌به‌ست بوون: له‌سه‌ره‌تاوه‌ نییه‌تى هه‌بێت ماوه‌یه‌كى دیارى كراو له‌ مزگه‌وت دا بمێنێته‌وه‌ به‌ مه‌به‌ستى به‌ندایه‌تى. قال رسول الله (صلی الله علیه وسلم|) إِنَّمَا الأعمال بِالنِّيَّاتِ. { رواه البخارى 1 ومسلم 1907} واته‌ : پێغه‌مبه‌رى خوا (صلی الله علیه وسلم|) ده‌فه‌رموێت: "بێگومان كرده‌وه‌كان به‌ نییه‌ته‌كانیانه‌وه‌یه‌".

دووه‌م : مانه‌وه‌ له‌مزگه‌وتدا: ده‌بێت ئه‌وه‌ند بمێنێته‌وه‌ كه‌ پێى بوترێت مانه‌وه‌ به‌ عورفو عاده‌ت و به‌ مه‌به‌ستى به‌ندایه‌تى بمێنێته‌وه‌. خواى گه‌وره‌ ده‌فه‌رموێ: (وَلَا تُبَاشِرُوهُنَّ وَأَنْتُمْ عَاكِفُونَ فِي الْمَسَاجِدِ) {البقرة‌: ١٨٧} واته‌: له‌كاتێكدا له‌ مزگه‌وته‌كاندا له‌ ئیعتیكاف دان مه‌چنه‌ لاى خێزانه‌كانتان ـ واته‌ سه‌رجێى له‌گه‌ڵ ژ‌نه‌كانتاندا مه‌كه‌ن ـ نابێ ئه‌و كه‌سه‌ى له‌ئیعتیكافدایه‌ له‌مزگه‌وت بچێته‌ ده‌ره‌وه‌ بۆ كارى زۆر پێویست نه‌بێ ئه‌وه‌تا عائیشه‌ ره‌زاى خواى لێبێت ده‌ڵێت : كان رسول اللَّهِ (صلی الله علیه وسلم) لَيُدْخِلُ عَلَيَّ رَأْسَهُ وهو في الْمَسْجِدِ فَأُرَجِّلُهُ وكان لَا يَدْخُلُ الْبَيْتَ إلا لِحَاجَةٍ إذا كان مُعْتَكِفًا.{ رواه البخاري 2029 ومسلم 2297} واته‌ : پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) خۆى له‌ مزگه‌وتدا بوو سه‌رى ده‌هێنایه‌ ژ‌ووره‌وه‌ منیش سه‌ریم شانه‌ ده‌كرد، ئه‌گه‌ر له‌ ئیعتیكاف دابوایه‌ نه‌ده‌هاته‌ ماڵه‌وه‌ بۆ كارى پێویست نه‌بێ".

ئیعتیكاف له‌ ره‌مه‌زاندا گه‌وره‌یه‌ به‌تایبه‌ت له‌ده‌ى كۆتاییدا:

عن عَائِشَةَ رضي الله عنها أَنَّ النبي (صلی الله علیه وسلم) كان يَعْتَكِفُ الْعَشْرَ الآوَاخِرَ من رَمَضَانَ ثُمَّ اعْتَكَفَ أَزْوَاجُهُ من بَعْدِهِ. { رواه البخاري 2026 ومسلم 5/ 1171} واته‌ : عائیشه‌ "ره‌زاى خواى لێبێت"ده‌ڵێ: "پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم|) هه‌میشه‌ له‌ ده‌ ـ شه‌وو رۆژ‌ ـ ى كۆتایى ره‌مه‌زاندا ئیعتیكافى ده‌كرد تا وه‌فاتى كرد، پاشان له‌ دواى خۆى خێزانه‌كانیشى ئیعتیكافیان ده‌كرد".

ئیعتیكاف به‌ چى هه‌ڵده‌وه‌شێته‌وه‌؟

ئیعتیكاف به‌یه‌كێك له‌ مانه‌ى باسى ده‌كه‌ین هه‌ڵده‌وه‌شێته‌وه‌:

1ـ رۆشتنه‌ ده‌ره‌وه‌ له‌ مزگه‌وت به‌ ئه‌نقه‌ستو به‌بێ بوونى پێویستێك. چونكه‌ مانه‌وه‌ له‌ مزگه‌وتدا مه‌رجه‌ بۆ ئیعتیكاف. " .

2ـ پاشگه‌زبوونه‌وه‌ له‌ ئیسلام، كه‌ له‌گه‌ڵ به‌ندایه‌تیدا یه‌ك ناگرێته‌وه‌ خواى گه‌وره‌ ده‌فه‌رموێ: (لَئِنْ أَشْرَكْتَ لَيَحْبَطَنَّ عَمَلُكَ وَلَتَكُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِينَ) {الزمر: ٦٥} واته‌: ئه‌گه‌ر هاوبه‌شه‌ په‌یدا بكه‌یت، كرده‌وه‌ چاكه‌كانت پوچه‌ڵ ده‌بێته‌وه‌.

3 ـ نه‌مانى عه‌قڵ به‌شێت بوونو سه‌ر خۆش بوون.

4- حه‌یزو زه‌یسانى: ئه‌م دووانه‌ش ئیعتیكاف به‌تاڵ ده‌كه‌نه‌وه‌ ئه‌گه‌ر ئافره‌ت تووشى بوو.

5 ـ جووت بوونى ژ‌نو پیاو (جماع) : (وَلَا تُبَاشِرُوهُنَّ وَأَنْتُمْ عَاكِفُونَ فِي الْمَسَاجِدِ) {البقرة‌: ١٨٧} واته‌: له‌ خێزانه‌كانتان نزیك مه‌كه‌ونه‌وه‌ له‌ كاتى ئیعتیكاف له‌ مزگه‌وتدا.

به‌م شێوه‌یه‌ش هاتینه‌ كۆتای ووتاری ئه‌مجاره‌یه‌مان تا به‌یه‌ك گه‌شتنه‌وه‌ له‌بابه‌تێكی تر و باسێكی تردا به‌خوای گه‌وره‌ و میهره‌بانتان ده‌سپێرم و خواتان له‌گه‌ڵ.

وصلی الله وسلم علی نبینا محمد وعلی آله وصحبه وسلم