قوربانى كردن له‌ وه‌رزی حه‌جدا

﴿ الأضحية في موسم الحج ﴾

عه‌بدوالسه‌لام موحه‌مه‌د پشده‌ری

پێداچونه‌وه‌ی :پشتیوان سابیر عه‌زیز

عبد السلام محمد بشدري

مراجعة: بشتيوان صابر عزيز

 قوربانى كردن له‌ وه‌رزی حه‌جدا

   قوربانى ئه‌و ئاژه‌ڵ و ماڵه‌ته‌یه‌ كه‌ ده‌برێن بۆ ماڵى خوا وه‌ك دیارى له‌وێ سه‌ر ده‌برِدرێت.

وه‌ك خۆراك بدرێته‌ زیاره‌تكاران و  نزیكانى كه‌عبه‌ له‌ هه‌ژاران و كه‌م ده‌ستان، وه‌ ئه‌م قوربانى كردنه‌ له‌و كارانه‌یه‌ خاوه‌نه‌كه‌ى له‌خوا نزیك ده‌خاته‌وه‌ چونكه‌ ماڵ به‌خشین له‌ په‌رستشه‌ گه‌وره‌كانه‌ نه‌خۆزه‌ڵا له‌شوێنێكى پیرۆزى وه‌ك كه‌عبه‌دا وه‌ به‌كه‌سانێك بدرێت كه‌ خۆیان یه‌كلایى كردۆته‌وه‌ بۆ به‌ندایه‌تى خواى گه‌وره‌.

1ـ جۆره‌كانى قوربانى:

أ ـ ووشتر: خواى گه‌وره‌ ده‌فه‌رموێت:   ( وَالْبُدْنَ جَعَلْنَاهَا لَكُم مِّن شَعَائِرِ اللَّهِ لَكُمْ فِيهَا خَيْر)   {الحج:٣٦} واته‌ ئه‌و ووشترانه‌- ى ده‌برێن بۆ ماڵى خوا له‌وێ سه‌رده‌برِێن- ئێمه‌ كردومانه‌ته‌ دروشمى ئاینى خوا بۆ ئێوه‌.

ب ـ ره‌شه‌ووڵاخ.

ج ـ مه‌رِو بزن.

2ـ ووشترو ره‌شه‌وڵاخ بۆ حه‌وت كه‌س سه‌رده‌برِدرێت:

عَنْ جَابِرٍ رضى الله عنه قَالَ خَرَجْنَا مَعَ رَسُولِ اللَّهِ (صلى الله عليه وسلم) مُهِلِّينَ بِالْحَجِّ فَأَمَرَنَا رَسُولُ اللَّهِ (صلى الله عليه وسلم) أَنْ نَشْتَرِكَ فِى الإِبِلِ وَالْبَقَرِ كُــــلُّ سَبْعَةٍ مِنَّا فِى بَدَنَةٍ (1) . جابیرى كورِى عه‌بدوڵڵا (ره‌زاى خوایان لێبێ) ده‌ڵێت : له‌گه‌ڵ پێغه‌مبه‌ردا (صلى الله علیه وسلم) رۆشتین ئیحراممان به‌حه‌ج به‌ستبوو جا پێغه‌مبه‌رى خوا(صلى الله علیه وسلم) فه‌رمانى پێ كردین كه‌ هه‌ر حه‌وت كه‌سمان له‌ووشترو مانگایه‌كدا به‌شدار بین.

3ـ دروسته‌ بۆ حاجى له‌گۆشتى قوربانییه‌كه‌ى بخوات:

   عن عَائِشَةَ رضي الله عنها تَقُولُ خَرَجْنَا مع رسول اللَّهِ (صلى الله عليه وسلم) لِخَمْسٍ بَقِينَ من ذِي الْقَعْدَةِ لَا نُرَى إلا الْحَجَّ فلما دَنَوْنَا من مَكَّةَ أَمَرَ رسول اللَّهِ (صلى الله عليه وسلم) من لم يَكُنْ معه هَدْيٌ إذا طَافَ وَسَعَى بين الصَّفَا وَالْمَرْوَةِ أَنْ يَحِلَّ قالت فَدُخِلَ عَلَيْنَا يوم النَّحْرِ بِلَحْمِ بَقَرٍ فقلت ما هذا قال نَحَرَ رسول اللَّهِ (صلى الله عليه وسلم) عن أَزْوَاجِهِ (2) عائیشه‌ (ره‌زاى خوای لێ بێت) ده‌ڵێت: مانگى (ذي القعدة) پێنج رۆژى مابوو له‌گه‌ڵ پێغه‌مبه‌رى خوادا رۆشتین نیه‌تمان ته‌نیا حه‌ج بوو جا كاتێ نزیك بووینه‌وه‌ له‌مه‌ككه‌ پێغه‌مبه‌رى خوا (صلى الله علیه وسلم) فه‌رمانى كرد ئه‌وه‌ى قوربانى له‌گه‌ڵ خۆیدا نه‌هێناوه‌ كه‌ ته‌واف و كردو صه‌فاو مه‌روه‌ى كرد ئیحرام بشكێنێت، عائیشه‌ ده‌ڵێت : رۆژى جه‌ژن گۆشتى مانگایان بۆ هێناین منیش ووتم ئه‌مه‌ چییه‌؟ ووتى: پێغه‌مبه‌رى خوا (صلى الله علیه وسلم) قوربانى بۆ خێزانه‌كانى كردووه‌.

4ـ دیارى كردنى قوربانى شت له‌مل كردنى:

   عن عَائِشَةَ رضي الله عنها قالت: فَتَلْتُ قَلَائِدَ هَدْيِ النبي (صلى الله عليه وسلم) بيدي، ثُمَّ أَشْعَرَهَا وَقَلَّدَهَا أو قَلَّدْتُهَا ثُمَّ بَعَثَ بها إلى الْبَيْتِ وَأَقَامَ بِالْمَدِينَةِ فما حَرُمَ عليه شَيْءٌ كان له حِلالاً  (3) عائیشه‌ (ره‌زاى خوای لێبێت ) ده‌ڵێت: چه‌ند گوڵه‌نگم بۆ ملى قوربانییه‌كانى پێغه‌مبه‌رى خوا (صلى الله علیه وسلم) به‌ده‌ستى خۆم بامداوه‌، پاشان پێغه‌مبه‌ر (صلى الله علیه وسلم) قوربانییه‌كانى دیارى كرد, گوڵه‌نگى كرده‌ ملیان یان من كردمه‌ ملیان پاشان قوربانییه‌كانى نارد بۆ به‌یت و خۆى له‌مه‌دینه‌ مایه‌وه‌ جا هیچ شتێكى لێ حه‌رام نه‌بوو كه‌ بۆى حه‌ڵاڵ بوو .

5ـ شێوه‌ى سه‌ربرِینى قوربانى:

 سوننه‌ته‌ ره‌شه‌وڵاخ و مه‌رِو بزن و ئاژه‌ڵى تر جگه‌ له‌ وشتر به‌پاڵ خستنه‌وه‌ له‌سه‌ر لاى چه‌پیان روو به‌قیبله‌ سه‌رببرِێن سه‌ربرِینه‌كه‌شیان به‌برِینى قورگیان-گه‌رویان- ده‌بێت، به‌ڵام ووشتر به‌پێوه‌ سه‌رده‌برِدرێت ده‌ستى چه‌پى ده‌به‌سترێته‌وه‌ شوێنى سه‌ربرِینى مل و گه‌ردنیه‌تى.

   عن زِيَادِ بن جُبَيْرٍ قال رأيت ابن عُمَرَ رضي الله عنهما أتى على رَجُلٍ قد أَنَاخَ بَدَنَتَهُ يَنْحَرُهَا قال ابْعَثْهَا قِيَامًا مُقَيَّدَةً سُنَّةَ مُحَمَّدٍ (صلى الله عليه وسلم)(4). زیادى كورِى جوبه‌یر وتى: عه‌بدوڵڵاى كورِى عومه‌رم (ره‌زاى خوایان لێبێت )بینى رۆيشت به‌لاى پیاوێكدا ووشتره‌كه‌ى یه‌خ دابوو – له‌ زه‌وى دا داینیشاندبوو- سه‌رى ده‌برِى عه‌بدوڵڵا ووتى: (هه‌ڵیسێنه‌وه‌ سه‌رپێ به‌ده‌ست به‌ستراوه‌یى –سه‌رى ببرِه‌- سوننه‌تى موحه‌ممه‌د (صلى الله علیه وسلم) وایه‌.

6ـ حوكمى ئه‌و كه‌سه‌ى قوربانییه‌كه‌ى ده‌نێرێ:

   عن عَمْرَةَ بِنْتِ عبد الرحمن أنها أَخْبَرَتْهُ أَنَّ زِيَادَ بن أبي سُفْيَانَ كَتَبَ إلى عَائِشَةَ رضي الله عنها إِنَّ عَبْدَ اللَّهِ بن عَبَّاسٍ رضي الله عنهما قال من أَهْدَى هَدْيًا حَرُمَ عليه ما يَحْرُمُ على الْحَاجِّ حتى يُنْحَرَ هَدْيُهُ قالت عَمْرَةُ فقالت عَائِشَةُ رضي الله عنها ليس كما قال ابن عَبَّاسٍ أنا فَتَلْتُ قَلَائِدَ هَدْيِ رسول اللَّهِ (صلى الله عليه وسام) بِيَدَيَّ ثُمَّ قَلَّدَهَا رسول اللَّهِ (صلى الله عليه وسلم) بِيَدَيْهِ ثُمَّ بَعَثَ بها مع أبي فلم يَحْرُمْ على رسول اللَّهِ (صلى الله عليه وسلم) شَيْءٌ أَحَلَّهُ الله حتى نُحِرَ الْهَدْيُ (5)  عومره‌ى كچى عه‌بدولرِه‌حمان ده‌ڵێت: زیادى كورِى ئه‌بو سه‌فیان نامه‌یه‌كى نووسى بۆ عائیشه‌ (ره‌زاى خواى لێ بێت) ده‌ڵێت: عه‌بدوڵڵاى كورِى عه‌بباس (ره‌زاى خوایان لێ بێت) ده‌ڵێت : (هه‌ر كه‌سێك قوربانى بنێرێت بۆ ماڵى خوا چى له‌سه‌ر حاجى حه‌رامه‌ له‌سه‌ر ئه‌و كه‌سه‌ش حه‌رام ده‌بێت تا قوربانییه‌كه‌ى سه‌ر ده‌برِێت عه‌مره‌ ووتى: عائیشه‌ش (ره‌زاى خوایان لێ بێت) له‌وه‌ڵامدا ووتى: وانیه‌ كه‌ عه‌بدوڵڵاى كورِى عه‌بباس ووتویه‌تى، من خۆم چه‌ندین گوڵه‌نگى ملى قوربانییه‌كانى پێغه‌مبه‌رم (صلى الله علیه وسلم)باداوه‌ به‌ده‌ستى خۆم پاشان پێغه‌مبه‌ر (صلى الله علیه وسلم) به‌ده‌ستى خۆى كردیه‌ ملیان پاشان به‌باوكمدا قوربانییه‌كانى نارد - بۆ مه‌ككه‌- هیچ شتێك له‌پێغه‌مبه‌رى خوا (صلى الله علیه وسلم) حه‌رام نه‌بوو هه‌تا قوربانییه‌كانى سه‌ربرِان - به‌هۆى ناردنى قوربانیه‌كانه‌وه‌- كه‌ خوا بۆى حه‌ڵاڵ كردبوو .

7- سواربوون و دۆشینى قوربانى له‌كاتى پێویستدا دروسته‌ گه‌ر زیانى پێ نه‌گات:

   عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ رضى الله عنه أَنَّ نَبِىَّ اللَّهِ ( صلى الله عليه وسلم ) رَأَى رَجُلاً يَسُوقُ بَدَنَةً ، قَالَ « ارْكَبْهَا ». قَالَ إِنَّهَا بَدَنَةٌ. قَالَ « ارْكَبْهَا ». قَالَ فَرَأَيْتُهُ رَاكِبَهَا يُسَايِرُ النَّبِىَّ (صلى الله عليه وسلم)  وَالنَّعْلُ فِى عُنُقِهَا (6). وفي لفظ: قَالَ فِى الثَّانِيَةِ أَوِ الثَّالِثَةِ «ارْكَبْهَا، وَيْلَكَ، أَوْ وَيْحَكَ » (7). ئه‌بو هوره‌یره‌ (ره‌زاى خوایان لێ بێت ) ده‌ڵێت : پێغه‌مبه‌رى خوا (صلى الله علیه وسلم)  پیاوێكى بینى ووشترێكى دابوویه‌ به‌ر فه‌رمووى (سوارى به‌) ووتى: وشترى قوربانییه‌ فه‌رمووى: (سوارى به‌) جا دیم پیاوه‌كه‌ به‌سواریه‌و له‌گه‌ڵ پێغه‌مبه‌ردا (صلى الله علیه وسلم) ده‌رۆشت نه‌عله‌كه‌ش له‌مل قوربانیه‌كه‌دا بوو). له‌گێرِانه‌وه‌یه‌كى تردا ده‌ڵێت : له‌دووه‌م یا سییه‌م جاردا فه‌رمووى سوارى ببه‌ داماو.

   به‌مه‌رجێك دروسته‌ سوار بوون و دۆشینى ئاژه‌ڵى قوربانى پێویست بێت و زیانیش به‌ئاژه‌ڵه‌كه‌ نه‌گه‌یه‌نێت. عن جَابِرَ بن عبد اللَّهِ سمعت النبي (صلى الله عليه وسام) يقول: ارْكَبْهَا بِالْمَعْرُوفِ إذا أُلْجِئْتَ إِلَيْهَا حتى تَجِدَ ظَهْرًا (8)جابیر (ره‌زاى خوایان لێ بێت) ده‌ڵێت : له‌پێغه‌مبه‌رم (صلى الله علیه وسلم)  بیست ده‌یفه‌رموو: ئه‌گه‌ر ناچار بوویت به‌بێ ماندوو كردن و هیلاك كردن سوارى ببه‌ تا وڵاغێكى ترت ده‌ست ده‌كه‌وێت.

په‌راوێزه‌كان :

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1)  رواه مسلم به‌فه‌رمووده‌ی ژماره‌ (351 / 1318)

2)  رواه البخاري به‌فه‌رمووده‌ی ژماره‌ (1709) و مسلم به‌فه‌رمووده‌ی ژماره‌ (1211)

3)  رواه البخاري به‌فه‌رمووده‌ی ژماره‌ (1699) و مسلم به‌فه‌رمووده‌ی ژماره‌ (1321)

4) رواه البخاري به‌فه‌رمووده‌ی ژماره‌ (1713) و مسلم به‌فه‌رمووده‌ی ژماره‌ (1320)

5)  رواه البخاري به‌فه‌رمووده‌ی ژماره‌ (1700) و مسلم به‌فه‌رمووده‌ی ژماره‌ (1321)

6)  رواه مسلم به‌فه‌رمووده‌ی ژماره‌ (1706)

7)  رواه البخاري به‌فه‌رمووده‌ی ژماره‌ (2755، 6160) و مسلم به‌فه‌رمووده‌ی ژماره‌ (1322)

8)  رواه مسلم به‌فه‌رمووده‌ی ژماره‌ (375 /1324 ) و احمد به‌فه‌رمووده‌ی ژماره‌ (3 / 317)