دووازده‌ رێك بو رابوونا نڤێژا سپێدێ ب ره‌نگه‌كێ ئاسان

﴿ 12 وسيلة من الوسائل المعينة على صلاة الفجر ﴾

جه‌مال كوچه‌ر

سه‌رچاوه‌: سایتی گازی به‌ زمانی بادینانی

www.gazii.com

پێداچونه‌وه‌ی :پشتیوان سابیر عه‌زیز

جمال كوجَر

المصدر: موقع كازي

www.gazii.com

مراجعة: بشتيوان صابر

 دووازده‌ رێك بو رابوونا نڤێژا سپێدێ ب ره‌نگه‌كێ ئاسان

هنده‌ك هۆكار يێن هه‌ين ئه‌گه‌ر مرۆڤ ب دورستى بكاربينيت د ژيانا خۆدا دێ ب ساناهى رابيته‌ نڤێژا سپێدێ و دێ د ده‌مێ وى  و ل مزگه‌فتێ ب جه‌ماعه‌ت كه‌ت، ژ وان هۆكاران:

1) نڤستنا ب رۆژ: ئانكو هه‌مى رۆژان؛ مرۆڤى ده‌مه‌ك هه‌بيت بۆ خۆ چه‌نده‌كێ تێدا بنڤيت كو دبێژنێ (قيلولة‌) و ئه‌ڤ نڤستنه‌ ب خۆ سوننه‌ته‌كه‌ ژ سوننه‌تێن پێغه‌مبه‌رى (سلاڤێت خودێ لسه‌ر بن) ،و هه‌روه‌سا دێ بيته‌ هاريكار كو مرۆڤ بشێت ب شه‌ڤێ رابيته‌ شه‌ڤ نڤێژا و شه‌ڤا خۆ ب عيباده‌تى ساخكه‌ت و نڤێژا سپێدێ ژى ب جه‌ماعه‌ت و ل مزگه‌فتێ بكه‌ت.

2) خۆ دويرئێخستن ژ گوننه‌هان : چ پێ نه‌ڤێت ئه‌م هه‌مى دزانين گوننه‌هان كارتێكرنه‌كا خراب يا ل سه‌ر مرۆڤى هه‌ى، و هه‌ر كه‌سێ به‌رده‌وام گوننه‌هان بكه‌ت دێ تووشى دلته‌نگيێ بيت و دێ هه‌ست ب ژيانه‌كا نه‌خۆش كه‌ت، هه‌روه‌سا دئێته‌ گۆتن هه‌ر ده‌مێ مرۆڤ گوننه‌هه‌كێ بكه‌ت دێ خاله‌كا ره‌ش ل سه‌ر دلێ مرۆڤى چێبيت و هۆسا ئه‌گه‌ر مرۆڤ يێ به‌رده‌وام بيت، دێ دلێ مرۆڤى ره‌ق بيت، مينا به‌رى دێ لێ ئێت، و دێ يا ب زه‌حمه‌ت بيت مرۆڤ بشێت كارێن خۆ يێن فه‌رز ئه‌دا بكه‌ت ب تايبه‌تى نڤێژان، ل دۆر ڤێ ئێكێ: جاره‌ك ژ جاران زه‌لامه‌كى پسيار ژ (حه‌سه‌نێ به‌سرى) كر و گۆتێ: يا (ئه‌با سه‌عه‌د)، ئه‌ز كه‌سه‌كێ ساخله‌مم و من چ نه‌خۆشى نينن و ئه‌ز حه‌ز دكه‌م رابمه‌ شه‌ڤ نڤێژا (قيام الليل) و ئه‌ز خۆ باش پاقژ دكه‌م، به‌لێ ئه‌ز ب شه‌ڤ نارابمه‌ شه‌ڤ نڤێژان ئه‌رێ بۆچى؟ ئينا (حه‌سه‌نێ به‌سرى) به‌رسڤا وى دا و گۆتێ: گوننه‌هێن ته‌ ئه‌گه‌رن كوَ توَ نه‌شێى رابيه‌ڤه‌. ژ به‌ر هندێ يا گرنگه‌ مرۆڤ خۆ ژ گوننه‌هان بده‌ته‌ پاش، چونكى باشى  وخێر به‌رێ مرۆڤى دده‌نه‌ خێرێ، و خرابى به‌رێ مرۆڤى دده‌ته‌ خرابيێ. ل دۆر ڤێ ئێكێ گۆتنه‌كا كوردى يا هه‌ى دبێژيت (تو چ بچينى دێ وى هه‌لينى) ئانكو ئه‌گه‌ر توَ باشيێ بكه‌ى دێ باشى پێڤه‌ ئێت و ئه‌گه‌ر خرابى بيت دێ خرابى پێڤه‌ ئێت. و ئه‌گه‌ر توَ به‌رده‌وام پيچه‌كا خێرێ بكه‌ى دێ وه‌ل ته‌ ئێت تو گه‌له‌ك خێران بكه‌ى و هه‌روه‌سا ئه‌گه‌ر توَ گوننه‌هێن بچويك بكه‌ى و يێ به‌رده‌وام بى دێ ل دويماهيێ وه‌ل ته‌ ئێت گوننه‌هێن مه‌زن ژى دێ ل ده‌ڤ ته‌ بنه‌ تشته‌كێ سروشتى و دێ كه‌ڤيه‌ د ناڤ ده‌ريايا گوننه‌هاندا و ئه‌گه‌ر مرۆڤ ب له‌ز ل خۆ نه‌زڤريت دبيت بخه‌ندقيت، ل دۆر ڤێ ئێكێ (ئه‌بۆ سلێمان ئه‌دارانى) دبێژيت: نڤێژه‌كا ب تنێ ب جه‌ماعه‌ت بچيت ئه‌و ب گوننه‌هه‌كێ يه‌. له‌وما يا گرنگه‌ مرۆڤ د ڤى سه‌رده‌ميدا گه‌له‌ك يێ هشيار بيت، چونكى ده‌وروبه‌رێن مه‌ هه‌مى د تژينه‌ ژ گوننه‌هان، و هه‌مى ده‌رگه‌ه بۆ مرۆڤى د ڤه‌كرينه‌، و باشترين رێك مرۆڤ خۆ ژ گوننه‌هان بپارێزيت كرنا نڤێژايه‌، و به‌رۆڤاژى , خرابى و خه‌له‌تى مرۆڤى   ژكرنا نڤێژا دوير دئێخن به‌لكو ژ هه‌مى كريارێن خێرێ ژى.

3) دل پاقژى: ئانكو دلێ مرۆڤى يێ پاقژ بيت ژ كه‌رب       وكينێ و نه‌ڤيانا موسلمانان و هه‌روه‌سا يێ ڤالا بيت ژحه‌ژێكرنا هه‌مى گوننه‌هان و ڤيانا دنيايێ ، ئه‌گه‌ر مرۆڤ ب هه‌م و غه‌مێن دنيايێ ڤه‌ مژويل بوو دێ زۆر يا ب زه‌حمه‌ت بيت مرۆڤ بشێت  ل ده‌مێ نڤێژێ رابيته‌ڤه‌، و ده‌مێ مرۆڤ رادبيت ژى هزرا مرۆڤى ل سه‌ر نڤێژێ نابيت، به‌لكو به‌س دێ هزر د گرنگيێن ژيانا خۆدا كه‌ى ئه‌ڤێن توَ حه‌ژێ  دكه‌ى د دنيايێ دا، له‌وما ئه‌گه‌ر مه‌ بڤێت ئه‌م ب ساناهى رابينه‌ نڤێژا سپێدێ پێدڤيه‌ دلێ خۆ پاقژ بكه‌ين    ژنه‌ڤيانا هه‌مى موسلمانان و خۆ ژ شه‌هوه‌تان دوير بێخين.

4) ترسيان به‌رده‌وام ل سه‌ر دلێ مرۆڤى ، دگه‌ل كورتبوونا هيڤيان: ئانكو مرۆڤ به‌ردوام ژ خودێ ته‌عالا بترسيت   و هزرێن خۆ د سزايێن ويدا بكه‌ت ئه‌گه‌ر مرۆڤ نه‌رابيته‌ نڤێژێ كا دێ چ سزايێ ده‌ته‌ به‌ر مرۆڤى، و هزرێن خۆ د رۆژا قيامه‌تێ   و نه‌خۆشيێن وێ دا بكه‌ت، هزرێن خۆ د جه‌هنه‌مێ و نه‌خۆشيێن وێ دا بكه‌ت، هزر د كورتيا ژيێ خۆدا بكه‌ت ئانكو دبيت ژيێ ته‌ زۆر يێ كورت بيت، له‌وما ئه‌ڤه‌ هه‌مى دێ بيته‌ ئه‌گه‌ر كو تۆ  ب شه‌ڤێ ب ترس بنڤى و ده‌مێ نڤێژێ رابيه‌ڤه‌، هه‌روه‌كى (تاووس) دبێژيت: هزركرنا د ئاگرێ جه‌هنه‌مێ دا خه‌وا مرۆڤێن  ژخودێ ترس دڤه‌ره‌ڤينت. ئانكو ئه‌و  د ترسيان بنڤن و نه‌ رابنه‌ڤه‌.

5) خێرا نڤێژا ب جه‌ماعه‌ت : زا نينا خێرا كرنا نڤێژا سپێدێ ب جه‌ماعه‌ت ل مزگه‌فتێ ب رێكا گوهداريكرنا ئايه‌تێن قورئانا پيرۆز و فه‌رمۆده‌يێن پێغه‌مبه‌رى (سلاڤێت خودێ لسه‌ر بن) ئه‌ڤێن به‌حسێ خێرا نڤێژا سپێدێ دكه‌ن، و هه‌روه‌سا ب ده‌ستڤه‌ئينانا گه‌له‌ك مفايێن دينى و دنيايێ، و ئه‌گه‌ر خێرا وێ بۆ مرۆڤى ديار بوو، مرۆڤ دێ به‌ردوام بێ خاڤ و سستى نڤێژا خۆ كه‌ت و هۆسا دێ شێت پله‌يێن بلند يێن به‌هه‌شتێ بۆ خۆ دابين كه‌ت، و ئه‌ڤ چه‌نده‌ ژى رێكه‌ بۆ ب دورستيكرنا نڤێژێ ل ده‌مێ وێ. 

7) زانينا كارتێكرنا هێلانا نڤێژا سپێدێ: ئانكو  ئه‌گه‌ر مرۆڤى ب دورستى نڤێژا سپێدێ نه‌كر دێ تووشى گه‌له‌ك كارتێكرنان بيت، ژ وانا دلته‌نگى و نه‌خۆشيێن ده‌روونى و ژ ده‌ستدا نا گه‌له‌ك مفايێن دين و دنيايێ، و هه‌روه‌سا ئه‌و يێ ل به‌ر  ده‌رازينكا دو روياتى يێ، بۆ نموونه‌: ئه‌و كه‌س يێ بێ به‌هره‌ ژ دلۆڤانى و چاڤدێرى و پاراستنا خودێ ته‌عالا.. زانينا ڤێ چه‌ندێ دێ بيته‌ ئه‌گه‌ر بۆ مرۆڤى كو ب ئاسانى رابيته‌ نڤێژا سپێدێ و ل ده‌مێ وێ ل مزگه‌فتێ ب جه‌ماعه‌ت بكه‌ت.

8) خۆ دويركرن ژ شه‌ڤبێريێن درێژ: ئانكو مرۆڤ خۆ دوير بێخيت ژ روينشتنا به‌رامبه‌رى شاشه‌يێن ته‌له‌فزيۆن و كه‌نالێن سه‌ته‌لايتێ هه‌تا دره‌نگى شه‌ڤ، يان هه‌ر كاره‌كێ ببيته‌ ئه‌گه‌رێ كو مرۆڤى گيرۆكه‌ت  ژ نڤستنا زوى ب شه‌ڤێ، بلا مرۆڤ خۆ ژێ دوير بكه‌ت، هه‌روه‌كى پێغه‌مبه‌رى (سلاڤێت خودێ لسه‌ر بن) كه‌راهه‌تا ڤێ چه‌ندێ بۆ مه‌ دياركرى و يا گۆتى: (هندى هوين بشێن ب شه‌ڤێ زوى بنڤن، دا بشێن سپێدێ زوى رابنه‌ نڤێژا خو).

9) كارێن دونيايێ: خۆديركرن ژ  گه‌له‌ك وه‌ستيان و خۆ مژويلكرن ب كارێن دنيايێ ڤه‌. مينا گه‌له‌ك خوارن و ڤه‌خوارنا زێده‌، ئانكو مرۆڤ زێده‌تر ژ پێدڤيا خۆ بخۆت، و هه‌ر تشته‌كێ ببيته‌ ئه‌گه‌رێ كو مرۆڤى بێ زار بكه‌ت ژ كرنا عيباده‌تى و دلێ مرۆڤى ره‌ق بكه‌ت و ببيته‌ ئه‌گه‌رێ بێ هێزبوونا ئيمانێ ل ده‌ڤ مرۆڤى، پێدڤيه‌ ئه‌م هه‌مى خۆ ژ ڤان جۆره‌ كاران بده‌ينه‌ پاش ژ بۆوێ ئێكێ بشێين ب دورستى و ب ساناهى رابينه‌ نڤێژا سپێدێ   و ل مزگه‌فێ ب جه‌ماعه‌ت بكه‌ين.

10) بكارئينا ئاميرێ ئاگه‌هداركرنێ: ئانكو به‌رى مرۆڤ بنڤيت هه‌مى شه‌ڤان بلا مۆبايلا خۆ يان ده‌مژمێرا خۆ باركه‌ت    وته‌وقيت بكه‌ت به‌رى ده‌مێ بانگى ب چه‌نده‌كێ، يان ژى بێژه‌ كه‌سه‌كێ خێزانا خۆ من دگه‌ل خۆ راكه‌ بۆ نڤێژێ به‌رى بانگ بده‌ت، يان ئه‌ڤرۆ دنيا زۆر پێشكه‌فتيه‌ مرۆڤ دشێت هه‌ر جهێ لێ بيت كه‌سێ به‌رامبه‌ر ئاگه‌هدار بكه‌ت، بۆ نموونه‌: بێژه‌ براده‌ره‌كێ خۆ يێ ديندار و ب ته‌قوا ده‌مێ تو رادبيه‌ نڤێژا سپێدێ بۆمن  زه‌نگه‌كا مۆبايلێ لێبده‌ ژ بۆ وێ ئێكێ ئه‌ز ژى رابمه‌ڤه‌.

 11) ئادابێن نڤستنێ: بكارئينان و دويڤچۆنا ئادابێن نڤستنێ، ئانكو به‌رى مرۆڤ بنڤيت بلا مرۆڤ هه‌مى ئادابێن نڤستنێ بكاربينيت، وه‌كى..به‌رى نڤستنێ بلا هه‌رده‌م مرۆڤ يێ ب ده‌ستنڤێژ بيت و هه‌روه‌سا سيواكى بكاربينيت و به‌رێ خۆ بده‌ قيبلێ بۆ نڤستنێ و هندى بشێى ئايه‌ت و دوعايێن به‌رى نڤستنێ بخوينيت و د هزرا خۆدا بێژه‌ ئه‌ز دێ رابمه‌ نڤێژێ و ل سه‌ر ڤێ ئنيه‌تێ بنڤه‌ ب ئانه‌هيا خودێ دێ ب ساناهى رابيه‌ڤه‌.

12) خۆ پشت راستركرن ب خودايێ مه‌زن: ئانكو به‌رده‌وام بلا ته‌ باوه‌رى ب خودێ هه‌بيت كو دێ هاريكاريا ته‌ كه‌ت بۆ رابينا نڤێژا سپێدێ ب جه‌ماعه‌ت پشتى تو هه‌مى ئه‌رك و هۆكاران ب جه دئينى و دوعايێن ته‌وفيقێ ژ خودێ دكه‌ى.