فه‌زڵی زانست وزانیاری له‌ ئیسلامدا

• زانست << وانە زانستیەکان

فهزڵی زانست وزانیاری له ئیسلامدا

سوپاس وستایش بۆ ئهو خوایهی كه مرۆڤی له نهبونهوه دروست كرد وپاشان له نهزانین وجههلهوه فێری زانست وزانیاری كرد، وه درود وسهلامی نهبڕاوهش بۆ سهر گیانی پاكی ئهو پێغهمبهرهی كهبهنووری پهیامهكهی دونیای لهزهلكاوی نهفامی دهرهێنا بۆ نووری ئیسلام وئیمان، وه بۆ سهر گیانی هاوهڵه بهڕێزهكانی كه چۆكیان دانهدا لهبهردهم نهزانین وگومڕایدا وماڵ وسامان وگیانی خۆیان بهخت كرد لهپێناو گهشیتنی نووری ئیسلام بهتهواوی سهر زهوی .

خۆشهویستان گومانی تێدا نیه ئاینی پیرۆزی ئیسلام گرنگیهكی زۆری داوه بهزانست وزانیاری لهگهڵ ئهوهشدا بهههموو شێوازێك لهپێناو بنهبڕكردنیدا بهرهنگاری نهزانین وجههل بوهتهوه ، ههر بۆیه دهبینین یهكهم ئایهتێك كه پهروهردگار ناردیه خوارهوه بۆ پهیامبهرهكهی به ووشهی بخوێنه ( إقرأ ) دهستی پێكرد، نهك ههر ئهوهنده بهڵكو پهروهردگار سوێند به پێنووس ودێڕی ناو پهڕاو و ئهو نووسراوهش دهخوات كه پێنووس دهینوسێت، وهك فهرموویـهتی: ( ن والقلم وما یسطرون ) لهجێگایهكی تردا سهبارهت به گهورهی و ڕیزی زانایان دهفهرموێت:( .... يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آَمَنُوا مِنْكُمْ وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ ) { المجادلة : 11} واته : خوای گهوره پله وپایهی ئهو كهسانهتان باوهڕیان هێناوه بهرز دهكاتهوه، وئهوانهش زانست وزانياریان پێدراوه پلهگهلێ بهسهر باوهڕدارهكاندا بهرزتريان دهكاتهوه - چونكه رێزو شهرهفمهندی لای خوا تهنها بهباوهڕو زانستهوهیه - خواش بهئاگایه بهو كارو كردهوانه ئێوه دهیكهن، كهوابوو ههوڵی كردهوهی باش بدهن.

ههروهها پێغهمبهری خواش ( صلی الله علیه وسلم ) فهرموویهتی : ( فَضلُ العالم عَلَى العَابــِدِ كَفَضلي عَلَى أَدنَاكُمْ ) ثُمَ قالَ ( إنَّ اللهَ وملائِكَتَهُ وَأهلُ السَّمَاوات والأرضينَ، حتَى النَّملَةُ فِي جُحْرِهَا, وحتى الحُوتُ لَيُصَلّونَ عَلى مُعَلّمِ النَّاسِ الخَيرِ ) أخرجهَ الترمذي بِرَقَم ( 2685 ) وقال حديث صحيح واته : فهزڵی زانایان بهسهر بهندهكانی خواوه وهك فهزلێ من وایه بهسهر كهمترین كهس لهئێوهوه، پاشان فهرمووی : بێگومان خوای گهوره و فریشتهكانی وئههلی ئاسمانهكان – كهمهبهست پێی ئهویش ئهو ههمووه فریشتهیه له ئاسماندا- لهگهڵ ئههلی سهر زهوی تهنانهت مێرووله له كون وكهلهبهرهكانی خۆیان وماسی وحوتهكانیش له دهریا وزهریاكاندا صهڵاوات دهنێرن بۆ ئهو مامۆستا وزانایهی كه خهڵكی فێری چاكه وخێر دهكهن .

خۆشهویستان زانست وزانیاری له ئیسلامدا پێش خراوه بهسهر كاروكردهوهشدا چونكه ئهو كهسهی زانا نهبیت وشارهزا نهبێت له دینهكهشی نازانێت بهچ شێوازێك پهروهردگاری ببهرستێت، بۆیــه خـوای گــهوره فهرموویــهتی : ( فَاعْلَمْ أَنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَاسْتَغْفِرْ لِذَنْبِكَ وَلِلْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَاللَّهُ يَعْلَمُ مُتَقَلَّبَكُمْ وَمَثْوَاكُمْ ) { محمد : 19} واته : ئهی ئینسان !! دهی کهواتا چاک بزانهو دڵنیابه جگهلهخوا، هیچ خوایهکی ترنیه، داوای لێخۆشبوونی گوناه بۆ خۆت وئیمانداران لهپیاوان وئافرهتان ههر لهو بکهو دڵنیابه کهخوا دهزانێت لهرۆژدا بهچی یهوه خهریکن ولهشهویشدا لهکۆی دهحهوێنهوه وئارام دهگرن، یاخود دهزانێت چی دهکهن لهدونیاداو، دهرهنجامهکهشی لهقیامهتدا چۆنه .

گهر سهرنج بدهین دهبینین پهروهردگار سهرهتا دهفهرموێت : ( فاعلم ) بزانه وفێربه، كهواته فێر بوون وزانین یهكهم ههنگاوی بهندایهتیه، ههر لهبهر ئهوه یهكهم فهرمانیش خوا بهپێغهمبهرهكهی كرد ههر بریتی بوو : لهبخوێنه وفێربه، نهك ههر ئهوهنده بهڵكو فهزڵی ئادهم – علیه السلام – بهسهر فریشتهكانیشدا ههر بریتی بوو له زانست وزانیاری، دهبینین كاتێك فریشتهكان ووتیان به خوای گهوره تۆ كهسێك دهكهیت به جێ نشین كهخراپه وتاوانی تێدا یچێنێت وخوینڕێژی تێدا ئهنجام بدات لهكاتێكدا ئێمه تهسبیحات وسوپاس وستایشت دهكهین وقهدرو ڕێزی تۆ چاك دهزانین وبهدوورت دهگرین لهو شتانهی شایستهی تۆ نین، پهروهردگار لهوهڵامیاندا فهرمووی : (..إنِّي أَعْلَمُ مَا لَا تَعْلَمُونَ ) ئهوهی من دهیزانم ئێوه نایزانن پاشان پهروهردگار بۆ ئهوهی ڕاستی مهسئهلهكه بهفریشتهكان بسهلمێنیت ئادهم – علیه السلام – ی فێركرد، فێری زانست وزانیاری كرد، وهك دهفهرموێت : ( وَعَلَّمَ آَدَمَ الْأَسْمَاءَ كُلَّهَا ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَى الْمَلَائِكَةِ فَقَالَ أَنْبِئُونِي بِأَسْمَاءِ هَؤُلَاءِ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ ٭ قَالُوا سُبْحَانَكَ لَا عِلْمَ لَنَا إِلَّا مَا عَلَّمْتَنَا إِنَّكَ أَنْتَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ ٭ قَالَ يَا آَدَمُ أَنْبِئْهُمْ بِأَسْمَائِهِمْ فَلَمَّا أَنْبَأَهُمْ بِأَسْمَائِهِمْ قَالَ أَلَمْ أَقُلْ لَكُمْ إِنِّي أَعْلَمُ غَيْبَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَأَعْلَمُ مَا تُبْدُونَ وَمَا كُنْتُمْ تَكْتُمُونَ) { البقرة : 31- 33 } واته : ناوی ههرچی پێویستی دهوروبهر ههیه فێری ئادهمی كرد، لهوهودوا به فریشتهكانی ڕانواند وپێی فهرموون : ئادهی ئێوه ناوی ئهو شتانهم پێ بڵێن ئهگهر ڕاست دهكهن و (توانای ئاوهدانكردنهوهی زهویتان ههیه؟) (31) فریشتهكان وتیان: پاكی وبێگهردی وستایش ههر شایستهی تۆیه، ئێمه هیچ زانستێكمان نیه، تهنها ئهوه دهزانین كه تۆ فێرت كردووین، بهڕاستی تۆ پهروهردگارێكی زاناو دانایت (32) ئهوسا خوا فهرمووی ئهی ئادهم ئادهی تۆ ئاگاداریان بكه به ناوهكانیان، جا كاتێك ئادهم ههواڵی ناوهكانی پێدان.. خوا گهوره فهرمووی: ئهی پێم نهوتن بهڕاستی من خۆم ئاگادارم به نهێنی ئاسمانهكان وزهوی، دهشزانم ئێوه چی دهردهخهن وچی دهشارنهوه؟!(33) .

كهواته حهزرهتی ئادهم زاناتر بوو له فریشتهكان ههر ئهم فهزڵی زانایهتیهش بوو كه خوای گهوره دای بهسهر فریشتهكاندا وئادهم ونهوهكانی ههڵبژارد بۆ ئاوهدانكردنهوهی زهوی، بێگومان ئهمه لهكاتێكدایه كهمرۆڤ ڕێزی گهورهی خۆی بگرێت ولهفهرمانهكانی پهروهردگار لانهدات وخراپه و فهساد بڵاونهكاتهوه لهسهر زهویدا، وه گهر نا مرۆڤ ئهگهر لهفهرمانی پهروهردگاری لایداو ئهركی سهرهكی خۆی له زهویدا لهبیرچوویهوه ئهو كاته ئهو ڕێز و پلهو پایه لهدهست دهدات دهچێته ریزی ئاژهڵهكانهوه بگره خراپتر له ئاژهڵیش وهك خوای گهوره فهرموویهتی : ( ... لَهُمْ قُلُوبٌ لَا يَفْقَهُونَ بِهَا وَلَهُمْ أَعْيُنٌ لَا يُبْصِرُونَ بِهَا وَلَهُمْ آَذَانٌ لَا يَسْمَعُونَ بِهَا أُولَئِكَ كَالْأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولَئِكَ هُمُ الْغَافِلُونَ ) { الأعراف : 179 } واته : .... ئهوانه دڵیان ههیه وکهچی حهقی پێ تێناگهن، چاویشیان ههیه کهچی حهقی پێ نابینن، گوێیان ههیه کهچی حهقی پێ نابیستن، ئا ئهوانه وهکو ئاژهڵ وان ( له شوێنکهوتنی ئارهزوودا ) بهڵکو ئهوانه وێڵ وگومرا تریشن، ئا ئهوانه ههر غافڵ وبێ ئاگان له حهق.

فهزڵی زانست وزانیاری هێنده گهورهیه خوای مهزن فهرمان دهكات به پێغهمبهری ئیسلام كه داوا لهزاتی حهق تهعالای خۆی بكات كه زانست وزانیاری زیاد بكات، وهك فهرموویهتی : ( وَقُلْ ربِّ زِدني عِلْمَاً ) { طه : 114 } واته : ئهی محهمهد بڵێ ئهی پهروهردگارم زانست وزانیاریم زیادبكه، لهبهر ئهوه بهزانست وزانیاری مرۆڤ دهتوانێت زاڵ ببێت بهسهر جههل ونهفامیدا، چونكه ئاشكرایه جههل ونهزانین سهرچاوهی ههموو خراپهیهكه .

گرتنهبهری ڕێگای زانست وزانیاری وزانستخوازان هێنده خێردار وپڕ بهرهكهته پێغهمبهر ( صلی الله علیه وسلم ) لهبارهیهوه فهرموویهتی : ( مَنْ سَلَكَ طَرِيقاً يَلْتَمِسُ فِيهِ عِلماً سَهَلَ اللهُ لهُ بِهِ طَرِيقاً إلَى الجَنَّةِ ) { أخرجه مسلم برقم : 2699 } واته : ههركهس ڕێگایهك بگرێته بهر لێوهی فێری زانست وزانیاری ببێت ئهوه بێگومان خوای گهوره بههۆیهوه ڕێگای چوونه بهههشتی بۆ ئاسان دهكات- بهو مانایه علیم وزانست هۆكاری باشتر ناسینی پهروهردگار وئهنجامدانی بهندایهتی وترسی زیاتره بۆ خوای گهوره، ههر بۆیه دهبینین لهقورئاني پیرۆزدا هاتوه : ( ... إنّمَا يَخشَى اللهَ مِنْ عِبَادهِ العُلَمَاءُ ) { الفاطر : 28 } واته : بهڕاستی لهبهندهكانی خوادا ههر زاناكانن لهخودا دهترسن و سهری نهوازشی بۆ نهوی دهكهن، چونكه ههر ئهوانن دهزانن ئهو زاته چ خاوهن دهسهڵاتێكه، عهبدوڵای كوڕی عهباس (خوایان لێ ڕازی بێت) ئهڵێت : زانای خواناس ئهو كهسهیه هیچ كهس نهكات به هاوبهش بۆ خودا و حهڵاڵی ئهو بهحهڵاڵ بزانێت وحهرامیشی بهحهرام دابنێت و وهصیهت وڕاسپاردهكانیشی بپارێزێت وچاوهڕوانی هاتنی ڕۆژی دوایی ودیداری ئهو بێت وخۆی بو ئاماده بكات، سهعیدی كوڕی جوبهریش ( ڕهحمهتی خوای لێ بێت ) دهڵێت : زانا ههر ئهو كهسهیه كه بهنهێنی لهخودا بترسێت وڕوو لهههرشتێك وهربگێڕێت كهخودا ڕووی لێوهرگێڕاوه، عهبدوڵای كوڕی مهسعودیش ( خوای لێ ڕازی بێت ) ووتویهتی : زۆری عیلم وزانست بهقسهی زۆر وبۆر نیه، بهڵكو زانست ههر لهخودا ترسانه بهزۆری، ئیمامی مالیك لهم بارهیهوه دهڵێت : زانیاری بهڕیوایهتی زۆر نیه بهڵكو زانیاری نوور وڕوناكیهكه كهپهروهردگار دهیخاته دڵانهوه .

فهزڵی زانست لهئیسلامدا تهنها به ئهوهوه ناوهستێت كه مرۆڤ بۆخۆی زانا بێت وشارهزای ههبێت له دینهكهی خوا، بهڵكو ئهو كهسه خاوهن فهزڵی زیاتره كه كاتێ فێری زانست وزانیاری بوو ههوڵ بدات ئهو نوور روناكیهی كه ههڵی گرتووه له عیلم وزانست بیگهیهنێت بهكهسانی تریش وهك لهفهرموودهیهكی صهحیحدا هاتوه كه دهفهرموێت : ( خَيرُكُمْ مَنْ تعَلَّمَ القُرآنَ وَعَلَّمَهُ ) { أخرجه البخاري برقم 5027 } واته: باشترین كهستان ئهوانهن كه فێری قورئان دهبن و پاشان خهڵكانی تریش فێردهكهن .

ئهم كارهش لهئیسلامدا بهنده بهكارێكی زۆر گهورهوه ئهویش كاری پێغهمبهرانه ( علی نبینا وعلیهم الصلاة والسلام ) كاری بانگهواز و هیدایهت دانی خهڵكی بۆ سهر ئاینه پیرۆزهكهی پهروهردگار، چونكه لهئیسلامدا ههركهس كهسێكی تر لهبهر ڕهزامهندی خوای گهوره فێر بكات وبانگی بكات بۆ هیدایهتی ئیسلام وهیدایهت وهربگرێت ئهو كهسه لهخێروبێریدا بهشداره بهبێ ئهوهی هیچ لهخێر وچاكهی خۆیشی كهم بكات، وهك پێغهمبهری خودا ( صلی الله علیه وسلم ) فهرموویهتی : ( مَنْ دَعى إلى هُدىً كَانَ لَــهُ مِنَ الأجرِ مِثلُ أجــــورِ مَنْ تَبِعَهُ, لايَنقُصَ من أُجُورِهِمْ شَيئاً ..........) { أخرجه مسلم برقم 2674 } واته : ههركهس كهسێكی تر بانگ بكات بۆ سهر هیدایهت ئهوه كهسی بانگخواز هێندهی ئهو كهسانهخێر و پاداشتی بۆ دهنوسرێت بهبێ ئهوهی هیچ له پاداشتی ئهوانیش كهم بكات، كهواته پرۆسهی زانست وزانستخوازی لهگهڵ ئهوهشدا پرۆسهیهكی سوودمهندی دونایی یه، بهههمان شێوه و بگره زیاتریش پرۆسهیهكی قیامهتی وهۆكاری چونه بهههشتیشه وهك لهپێشتر باسمان كرد .

چهنده خێر وپاداشتی كهسانی زانا ومهشخهڵههڵگرانی ئاین وزانست گهوره ومهزنه، هێندهش سزا وتۆڵهی ئهو كهسانه گهورهیه كه زانست وزانیاریهكهیان دهشارنهوه لهخهڵكی وكهسانی تر فێر ناكهن بگره ئهم خووه ناپهسهند وخراپه خووی جولهكهكان بووه، وهك خوای گهوره لهبارهیانهوه دهفهرموێت : ( إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ مَا أَنْزَلْنَا مِنَ الْبَيِّنَاتِ وَالْهُدَى مِنْ بَعْدِ مَا بَيَّنَّاهُ لِلنَّاسِ فِي الْكِتَابِ أُولَئِكَ يَلْعَنُهُمُ اللَّهُ وَيَلْعَنُهُمُ اللَّاعِنُونَ ٭إِلَّا الَّذِينَ تَابُوا وَأَصْلَحُوا وَبَيَّنُوا فَأُولَئِكَ أَتُوبُ عَلَيْهِمْ وَأَنَا التَّوَّابُ الرَّحِيمُ ){ البقرة : 159 -160 } واته : بهراستی ئهوانهی ئهو بهرنامه ورێنمایه دهشارنهوه كه لهو كتێبهدا ههیه بۆ شارهزایی خــهڵك دوای ئهوهی له ( تهورات و ئینجیل) دا روونمان كردۆتهوه ( وهكو سیفاتی پێغهمبهرو فهرمان به بڕواهێنان پێی و..هتد ) خوای گهوره نهفرینیان لێ دهكا وتهواوی نهفرینكهرانیش نهفرینیان لێ دهكهن.. دیاره ئهمه تایبهت نیه بهجوولهكهو گاورهكانهوه، ئهگهر چی لهبارهی ئهوانیشهوه هاتبێت، بهڵكو ههركهسێك ههق وراستیی لهم ئوممهتهی پێغهمبهره (صلی الله علیه وسلم) بشارێتهوه، یان بیگورێ وخهڵكی چهواشه بكا، ئهوانیش ههر بهر ئهونهفرینه دهكهون.

دیسان پێغهمبهریش ( صلی الله علیه وسلم ) لهبارهی ئهو كهسانهوه كه زانست وزانیاری وهیدایهتی ئیسلام دهشارنهوه لهخهڵكی فهرموویهتی : ( مَنْ سُئِلَ عنْ عِلمٍ فَكَتَمَهُ أَلجَمَهُ اللهُ بِلِجامٍ مِنَ نَارٍ يَومَ القيَامةِ ) { أخرجه أبو داود والترمذي } واته : ههركهسێك پرسیاری زانستێكی لێ بكرێت وبیشارێتهوه ونهیگهیهنێت بهخهڵكی ئهوه پهروهردگار لهڕۆژی دوای ولهدۆزهخدا لهغاوی ئاگرین دهكاته دهمی ئهو كهسهوه .

ئهی خوای گهوره و میهرهبان بهڕهحم وكهرهمی خۆت داوات لی دهكهین بمانگێڕیت لهو كهسانهی فێری زانست وزانیاریمان دهكهیت وموهفهقیشمان بكهیت كهكاری پی بكهین وكهسانی تریش فێربكهین ونهمانخهیته ڕیزی ئهو كهسانهی كهدین وبهرنامهكهی تۆ لهخهڵكی تێك دهدهن ودهیشارنهوه ( ئامین یارب العالمین )

وصلی الله وسلم علی خاتم الأنبياء

وسید المرسلین محمد وعلى آله وصحبه وسلم .

والسلام عليكم ورحمة الله وبركاته