ئازادی ئافره‌تان له‌هه‌ڵبژرادنی هاوسه‌ردا

ئازادی ئافره‌تان له‌هه‌ڵبژرادنی هاوسه‌ردا

] kurdish – كوردی – كردي [

شێخ محمد جميل زينو

وەرگێڕانی: ئومێد عمر چرۆستانی

پێداچونه‌وه‌ی: پشتیوان سابیر عه‌زیز

2014 - 1436

حرية المرأة في اختيار الزوج

« باللغة الكردية »

محمد بن جميل زينو

ترجمة: أوميد عمر علي

مراجعة: بشتيوان صابر عزيز

2014 - 1436

ئازادی ئافره‌تان له‌هه‌ڵبژرادنی هاوسه‌ردا

سوپاس وستایش بۆ خوای گه‌وره‌ ومیهره‌بان ودروود وصه‌ڵات وسه‌لام له‌سه‌ر پێشه‌وای مرۆڤایه‌تی محمدی پێغه‌مبه‌ری ئیسلام و ئال وبه‌یت و هاوه‌ڵ وشوێنكه‌وتوانی هه‌تا هه‌تایه‌ .

ئاینی پیرۆزی ئیسلام ڕێزێكی زۆری ناوه‌ له‌ ئافره‌ت، و مافی ئه‌وه‌یشی پێداوه‌ كه‌ به‌ ئازادی خۆی هاوسه‌ری ژیانی هه‌ڵبژێرێت، و ڕێزیشی ناوه‌ له‌وویست وئیراده‌ی، وئه‌و سات و هه‌ڵوێسته‌ش یه‌كێكه‌ له‌ساته‌ زۆر ناسك و هه‌ستیاره‌كانی ژیانی، چونكه‌ په‌یوه‌سته‌ به‌ پاشه‌ڕۆژیه‌وه‌، ئه‌و ڕێزه‌یشی كه‌ ئیسلام ناویه‌تی له‌ئافره‌تان له‌م بواره‌ به‌ڕوونی به‌دیار ده‌كه‌وێت : -

مۆڵه‌ت وه‌رگرتن له‌ به‌شوودانیدا : ئاینی پیرۆزی ئیسلام مافی داوه‌ به‌ كچان كه‌ سه‌رپشك بن له‌ هه‌ڵبژاردنی هاوسه‌رگیریدا، ئه‌ویش به‌ به‌ڵگه‌ی ئه‌م ڕیوایه‌ته‌ : عن عائشة رضي الله عنها قال: سألت رسول الله ﷺ‬ عن الجارية يُنكحها أهلها، أتُستأمر أم لا؟ فقال لها رسول الله ﷺ‬: «نعم تُستأمَر» فقالت: فقلت له: إنها تستحي، فقال رسول الله ﷺ‬: «فذلك إذنها، إذا هي سكتت» [ أخرجه البخاري في النكاح ] .

واتا : عائیشه‌ی دایكی باوه‌ڕداران (خوای لێ ڕازی بێت) ده‌گێڕێته‌وه‌ و ده‌ڵێت : پرسیارم كرد له‌ پێغه‌مبه‌ری خوا (صلی الله علیه وسلم) له‌باره‌ی ئه‌و كچه‌ی كه‌ كه‌سوكاره‌كه‌ی ده‌یده‌ن به‌شوو، ئایا پرسی پێده‌كرێت ومۆڵه‌تی لێ وه‌رده‌گیرێت یان نا؟ پێغه‌مبه‌ریش (صلی الله علیه وسلم) پێی فه‌رموو: به‌ڵێ پرسیان پێ ده‌كرێت و مۆڵه‌تیان لێ وه‌رده‌گیرێت، عائیشه‌ ده‌ڵێت پێم ووت: ئه‌و كچه‌ له‌و كاته‌دا شه‌رم ده‌كات وه‌ڵام بداته‌وه‌، ڕازی بوونی ئه‌وه‌یه‌ ئه‌گه‌ر بێده‌نگ بوو.

1- كچی مناڵ: دروسته‌ باوك كچه‌ بچووكه‌ منداڵه‌ی بدات به‌شوو به‌بێ مۆڵه‌ت وه‌رگرتنی، حافظ ابن حجر (ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت) ئه‌ڵێت: مۆڵه‌ت هیچ مانایه‌كی نییه‌، ئه‌گه‌ر هاتوو ئه‌و كه‌سه‌ی كه‌ مۆڵه‌ته‌كه‌ی لێ وه‌رده‌گیرێت نه‌زانێت مانای مۆڵه‌ت چیه‌. یان بێده‌نگ بوون وپێ ناخۆش بوونی وه‌ك یه‌ك بێت [فتح الباري 9/193 ] .

به‌ڵگه‌ش له‌ قورئان، خوای گه‌وره‌ فه‌رموویه‌تی: {وَأَنْكِحُوا الْأَيَامَى مِنْكُمْ}[ النور: 33 ].

واتا : كچه‌ بێ مێرده‌كانتان بده‌ن به‌ شوو.

مه‌به‌ست له‌ ووشه‌ی ( الایم ) ئه‌و ئافره‌ته‌یه‌ كه‌ پیاوی نییه‌، بچووك بێت یان گه‌وره‌.

به‌ڵگه‌یش له‌ سوونه‌ت: ئه‌بو به‌كری صدیق (خوای لێ ڕازی بێت ) عائیشه‌ی دابه‌شوو، ته‌مه‌نی ته‌نها شه‌ش ساڵ بوو، كاتێكیش گوازرایه‌وه‌ ته‌مه‌نی نۆ ساڵان بوو [متفق عليه].

2- ئافره‌تی گه‌وره‌ی بێوه‌ژن: ئه‌و خۆی شوو ده‌كات، خۆیشی بۆی هه‌یه‌ جیابێته‌وه‌ له‌ پیاوه‌كه‌ی، بۆیه‌ دروست نییه‌ بێوه‌ژن به‌بێ ئیزن ومۆڵه‌ت وڕه‌زامه‌ندی بدرێت به‌شوو، مۆڵه‌ته‌كه‌شی ده‌بێت به‌ قسه‌ و ووشه‌ بێتن، پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) فه‌رموویه‌تی: « لا تُنكح الأيَّم: حتى تُستأمر » [ رواه البخاري ] .

واتا : ئافره‌ت نادرێت به‌ شوو، تاوه‌كو مۆڵه‌تی لێ وه‌رنه‌گیرێت.

حافظ ابن حجر (ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت) ده‌ڵێت: ڕواڵه‌تی فه‌رمووده‌كه‌ ئه‌وه‌ ده‌گه‌یه‌نێت مانای ووشه‌ی ( الایم ) ئه‌و بێوه‌ژنه‌ ده‌گرێته‌وه‌ كه‌ به‌ مردنی پیاوه‌كه‌ی یان به‌ ته‌ڵاقدانی بێوه‌ژن كه‌وتبێت، چونكه‌ له‌ به‌به‌رامبه‌ر ووشه‌ی كچدا هاتووه‌، ئه‌مه‌ش مانای ئه‌صلی ئه‌و ووشه‌یه‌ .

ماناكه‌ی وای لێ دێت: عه‌قدی نیكاحی له‌سه‌ر نابه‌سترێت هه‌تاوه‌كو داخوازی نه‌كرێت، ومۆڵه‌تی لێ وه‌رنه‌گیرێت.

به‌غه‌وی ده‌ڵێت: ئه‌گه‌ر هاتوو وه‌لی ئه‌مره‌كه‌ی به‌ بێ ئیزن ومۆڵه‌تی به‌شوویدا، ئه‌وا ئه‌و به‌شوودانه‌ ده‌درێته‌ دواوه‌ .

3- كچی باڵغ: دروست نییه‌ وه‌لی ئه‌مره‌كه‌ی به‌شووی بدات، هه‌تاوه‌كو ڕای وه‌رده‌گرێت، پێغه‌مبه‌ری خوا (صلی الله علیه وسلم) فه‌رموویه‌تی : « لا تُنكح البكر حتى تُستأذن، ولا الثيب حتى تُستأمر، فقيل له: إن البكر تستحي، فقال: إذنها صماتها - وفي رواية - البكر: يستأذنها أبوها » [ رواه البخاري ].

واتا: كچ به‌شوو نادرێت، هه‌تاوه‌كو ئیزنی لێ وه‌رده‌گیررێت، هه‌روه‌ها بێوه‌ژنیش نابێت بدرێت به‌شوو هه‌تاوه‌كو مۆڵه‌تی لێ وه‌رده‌گیرێت، ووتیان ئه‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا : كچ شه‌رم ده‌كات كه‌ هیچ بڵێت، ئه‌ویش فه‌رمووی: ئیزن وه‌رگرتنی كچ بێده‌نگیه‌تی، له‌ ڕیوایه‌تیه‌كی تردا هاتووه‌ : كچ باوكی داوای ئیزنی لێ ده‌كات .

ئه‌م ئیزن لێوه‌رگرتنه‌یش باوك وغه‌یری باوكیش ده‌گرێته‌وه‌ له‌وانه‌ی وه‌لی ئه‌مری ئه‌و كچه‌ن، هه‌روه‌ها باوكیش ناتوانێت به‌بێ ئیزنی ده‌ست بخاته‌ ماڵی كچه‌كه‌یه‌وه‌ ئه‌گه‌ر هاتوو باڵغ بوو، ابن القیم (ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت) ئه‌ڵێت: ئاشكرایه‌ كه‌ ڕاكێشانی هه‌موو ماڵ وسامانی كچ به‌بێ ڕه‌زامه‌ندی خۆی ئاسانتره‌ له‌ به‌ شوودانی كچێك كه‌ به‌ ئاره‌زوو وڕه‌زامه‌ندی خۆی خۆی هاوسه‌ره‌كه‌ی هه‌ڵنه‌بژاردبێت[ ته‌ماشای زاد المعاد ج5/99 بكه‌].

بۆ زیاتر سوودمه‌ند بوون له‌سه‌ر ئه‌م بابه‌ته‌ بگه‌ڕێوه‌ بۆ په‌رتووكی (المرأة بين تكريم الإسلام وإهانة الجاهلية) له‌ نوسینی برای به‌رێز : محمد إسماعيل المقدم .

وصلی الله وسلم علی سیدنا محمد وعلی اله وصحبه وسلم

سه‌رچاوه‌ : په‌رتووكی : (تكریم الاسلام للمرأة ) له‌ نووسینی : محمد جمیل زینۆ