API
ئه‌ركی سه‌ركرده و خه‌لیفه‌ی موسڵمانان
پۆڵێنه‌كان
Full Description
ئه‌ركی سه‌ركرده و خه‌لیفه‌ی موسڵمانان
] kurdish – كوردی – كردي [
ئومێد چرۆستانی
پێداچونه‌وه‌ی: پشتیوان سابیر عه‌زیز
2014 - 1435
ئه‌ركی سه‌ركرده و خه‌لیفه‌ی موسڵمانان
سوپاس بۆ خوای گه‌وره ومیهره‌بان، وه درود و صه‌ڵات وسه‌لام له‌سه‌ر محمد المصطفی وئال وبه‌یت ویار ویاوه‌رانی هه‌تا هه‌تایه.
زانایان ( ره‌حمه‌تی خوایان لێ بێت ) له‌سه‌ر ئه‌رك و واجباته‌كانی سه‌ركرده و خه‌لیفه‌ی موسڵمانان زۆریان قسه وباس كردووه، ئیمامی ماوردی ( ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت ) ده‌ڵێت : ئه‌رك و واجبه‌كانی سه‌ركرده‌ی موسڵمانان ( 10 ) ئه‌ركن كه بریتین له :
یه‌كه‌م : پاراستنی ئاینی پیرۆزی ئیسلام له‌سه‌ر ئه‌و بنه‌ما و ئوصوڵه جێگیرانه‌ی كه زانایانی پێشینی ئومه‌تی ئیسلام له‌سه‌ر كۆده‌نگن، ئه‌گه‌ر هاتوو موبته‌دیعێك یان دڵ نه‌خۆشێك كه شوبهه‌ی هه‌بوو به‌رامبه‌ر به ئیسلام، ئه‌وا به به‌ڵگه بۆی ڕوون ده‌كرێته‌وه و ڕاست و دروستی بۆ به‌یان ده‌كرێت، به‌و شێوه‌یه‌ی كه ماف و سنوره‌كانی نه‌به‌زێنرێن، تاوه‌كو ئاینی پیرۆزی ئیسلام پارێزراو بێت له‌هه‌موو ناته‌واویه‌ك و ئومه‌تی ئیسلامیش دوور بێت له‌هه‌موو هه‌ڵخلكیسكانێك .
دووه‌م : جێ به‌جێ كردنی ئه‌حكامه‌كانی ئیسلام له‌نێوان ئه‌و كه‌سانه‌ی كه ناكۆكیان هه‌یه، تاوه‌كو هه‌ق بگه‌ڕێته‌وه بۆ خاوه‌نه‌كه‌ی، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی سته‌مكار سنور نه‌به‌زێنێت، و سته‌م لێكراویش به لاوازی نه‌بینرێت .
سێهه‌م : پاراستنی هه‌یبه‌تی ده‌وڵه‌تی ئیسلام و سنووره‌كانی، تاوه‌كو خه‌ڵكی به ژیانێكی ئاسووده بژین و بتوانن به بێ ترس به‌سه‌ر زه‌ویدا بگه‌ڕێن به‌بێ ئه‌وه‌ی ترسیان له گیان و ماڵ و سه‌روه‌ت وسامانیان هه‌بێت .
چواره‌م : جی به‌جێ كردنی ( حدوده‌كان ) بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌و كارانه‌ی كه خوای گه‌وره به حه‌رام و قه‌ده‌غه‌كراوی داناون پارێزراو بن له سنورشكاندنی خه‌ڵكی، و مافی ڕه‌عیه‌ت وهاوڵاتیان پارێزراوبن له تیاچوون و فه‌وتان .
پێنجه‌م : قایم كردنی سنووره‌كانی ده‌وڵه‌تی ئیسلام به‌چه‌ك وتفاقی جه‌نگی كه بتوانێت ڕێگری بكات له ده‌ستدرێژی دوژمنان له هاتنه‌ناوه‌وه‌یان بۆ ناو خاكی موسڵمانان، نه‌بادا بتوان خوێنی موسڵمانێك یان (معاهد) ێك بڕێژن .
شه‌شه‌م : جهادكردنی ئه‌و كه‌سانه‌ی كه دوژمانیه‌تی ئیسلام و موسڵمانان ده‌كه‌ن، پاش ئه‌وه‌ی بانگكران بۆ ئه‌وه‌ی موسڵمان ببن، یان ڕازی بن به‌وه‌ی له‌ده‌وڵه‌تی ئیسلامیدا بژین و ( جزیة) بده‌ن، بۆ ئه‌وه‌ی مافه‌كانی خوای گه‌وره به‌رقه‌راربن، تاوه‌كو ئیسلام به‌سه‌ر ته‌واوی ئاینه‌كانی تردا زاڵ و ده‌ست ڕۆشتوو بێت .
حه‌وته‌م : وه‌رگرتن وكۆكردنه‌وه‌ی ده‌ستكه‌وت و غه‌نیمه‌ت و زه‌كات و خێر وخێرات، له‌وه‌ی شه‌رع به ده‌قێكی صه‌ریح یان به ئیجتهادی زانایان واجبی كردبێت، به‌بێ ترس وسه‌م كردن له‌كه‌س .
هه‌شته‌م : ته‌قدیركردنی ئه‌و پاره وسه‌روه‌ت وسامانه‌ی كه‌دێته ناو ( بیت المال ) ی موسڵمانانه‌وه، به‌جۆرێك داهاته‌كان بزانرێت بۆ ئه‌وه‌ی خه‌رجیه‌كان به‌شێوه‌یه‌كی وورد به‌رنامه بۆ داڕێژراو دابه‌ش بكرێن به‌بێ ئه‌وه‌ی ڕه‌زیلی یان زیاده‌ڕۆی تێدا بكرێت، به‌شێوه‌یه‌ك له‌كاتی خۆیدا مووچه و خه‌رجیه‌كان دابه‌ش بكرێن به‌بێ دواكه‌وتن .
نۆیه‌م : دامه‌زراندنی كه‌سانی شیاو و متمانه‌پێكراو وبۆ خودا صوڵحاو له‌و جێگایانه‌ی كه شایسته‌ی خۆیانن، وه له‌و كار و وه‌زیفانه‌ی كه پێیان ده‌سپێررێت، تاوه‌كو كاره‌كان به‌ده‌ست كه‌سانی شیاوه‌وه بن و ماڵ وسامانی ده‌وڵه‌تیش له‌ده‌ستی ده‌ستپاكه‌كاندا پارێزراوبن .
ده‌یه‌م : ده‌بێت سه‌ركرده و خه‌لیفه‌ی موسڵمانان ڕاسته‌وخۆ كاره‌كانی جێ به‌جێ بكات، بۆ ئه‌وه‌ی خۆی سه‌رگه‌رمی سیاسه‌تی ئومه‌ت و به‌رێوه‌بردنی ووڵات بێت، له‌پێناو پاراستنی میلله‌تی ئیسلام وموسڵمانان، ده‌بێت ئه‌وه‌ش بزانێت نابێت له‌پێناو ڕابواردن و له‌زه‌تی دونیایی، یان خۆ سه‌رقاڵ كردن به عیباده‌ت و په‌رستن كار وئه‌ركه‌كانی بسپێررێت به‌كه‌سانی تری خوار خۆی، چونكه پێده‌چێت كه‌سانی ئه‌مین تووشی خیانه‌ت بن و كه‌سانی دڵسۆز و ئامۆژگاریه‌كاریش غه‌ش بكه‌ن له‌كاره‌كانیاندا، خوای گه‌وره وپه‌روه‌ردگاریش فه‌رموویــه‌تی : ▬ يَٰدَاوُۥدُ إِنَّا جَعَلنَٰكَ خَلِيفَة فِي ٱلأَرضِ فَاحكُم بَينَ ٱلنَّاسِ بِالحَقِّ وَلَا تَتَّبِعِ ٱلهَوَىٰ فَيُضِلَّكَ عَن سَبِيلِ ٱللَّهِ ♂ واتا : ئه‌ی داود: به‌ڕاستی ئێمه تۆمان کردۆته جێنشین له‌م وڵاته‌دا، فه‌رمانڕه‌وایی له نێوان خه‌ڵکدا له‌سه‌ر بنچینه‌ی حه‌ق و ڕاستی ئه‌نجام بده، هه‌رگیز شوێنی ئاره‌زوو مه‌که‌وه، تا نه‌بێته هۆی گومڕاکردن و لادانت له ڕێبازی خوا .
له‌م ئایه‌ته پیرۆزه‌دا خوای گه‌وره سپاردنی ئه‌ركه‌كانی به كه‌سانی تر و ڕانه‌پاڕاندیان له‌لایه‌ن داود پێغه‌مبه‌ر خـــۆیــــه‌وه( علیه السلام) به‌كه‌مته‌رخه‌می ناوبردووه، هه‌روه‌ها شوێنكه‌وتنی هه‌واو ئاره‌زووی خه‌ڵكی به گومڕایی وله‌ڕێ ده‌رچوون ناوزه‌دكردووه، ئه‌مه‌ش هه‌رچه‌ند ئه‌رك و واجبی خۆیه‌تی به حوكمی دین وپله‌و پایه‌كه‌ی به‌ڵام ده‌بێت ئه‌وه‌ش بزانین كارێكی له‌و شێوه‌یه یه‌كێكه له ئه‌ركه‌كانی سیاسه‌ت وبه‌رێوه‌بردنی هه‌موو به‌رپرسێك چونكه پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) فه‌رموویه‌تی : (( كلكم راع وكلكم مسؤول عن رعیته )) .
ئه‌گه‌ر هاتوو سه‌ركرده و خه‌لیفه و ئیمامی موسڵمانان هه‌ستا به جێبه‌جێكردنی ئه‌و ئه‌رك و واجبانه‌ی كه ئاماژه‌مان پێدا ئه‌وا هه‌قه‌كانی خوای گه‌وره‌ی به‌جێهێناوه و مافه‌كانی هاوڵاتیانیشی جێ به‌جێكردووه، له به‌رامبه‌ر ئه‌مه‌شدا ئه‌و كاته دوو ئه‌رك ده‌كه‌ویته سه‌ر خه‌ڵكی ئه‌ویش طاعه‌ت و گوێڕایه‌ڵی بكه‌ن له كاری خیروچاكه‌دا و به‌رگری لێ بكه‌ن بـه‌هه‌موو شێوه‌یه‌ك، مادام له‌سه‌ر ئه‌و حاڵه‌ی خۆی بمێنێته‌وه .
خوای گه‌وره هه‌موو لایه‌ك سه‌ركه‌وتوو سه‌رفراز بكات له پێناو جێ به‌جێكردنی فه‌رمانه‌كانی خوای گه‌وره وپێغه‌مبــــه‌ره‌كـه‌ی ( صلی الله علیه وسلم ) .
وصلی الله وسلم علی سیدنا محمد وعلی آله وصحبه وسلم .
