API
ئه‌و كارانه‌ی كه دڵ ڕه‌ق ده‌كات
پۆڵێنه‌كان
Full Description
ئه‌و كارانه‌ی كه دڵ ڕه‌ق ده‌كات
] kurdish – كوردی – كردي [
زاگرۆس هه‌مه‌وه‌ندی
پێداچونه‌وه‌ی: پشتیوان سابیر عه‌زیز
2014 - 1435
الأمور التي تقسي القلب
« باللغة الكردية »
زاكروس هموندي
مراجعة: بشتيوان صابر عزيز
2014 - 1435
ئه‌و كارانه‌ی كه دڵ ڕه‌ق ده‌كات
سوپاس بۆ خوای گه‌وره ومیهره‌بان، وه درود و صه‌ڵات وسه‌لام له‌سه‌ر محمد المصطفی وئال وبه‌یت ویار ویاوه‌رانی هه‌تا هه‌تایه .
خۆشه‌ویستان له‌م باسه‌ی ئه‌مجاره‌ماندا ئاماژه به‌و كارانه ده‌كه‌ین كه ده‌بنه هۆی ڕه‌ق كردن و ڕه‌ش كردنی دڵه‌كان، به پشتیوانی خوای گه‌وره ئاماژه به گرنگترین ئه‌و كارانه ده‌كه‌ین به هیوای ئه‌وه‌ی لێیان به ئاگابین بۆ ئه‌وه‌ی خۆمانیان لێ بپارێزین، چونكه ئه‌گه‌ر به‌ووردی سه‌رنج له‌حاڵی خۆمان بده‌ین بۆمان ڕوون ده‌بێته‌وه كه زۆربه‌مان دڵه‌كانمان ڕه‌ق بووه و وورده وورده خه‌ریكی به‌ته‌واوی ڕه‌ش ده‌بێته‌وه، ئه‌ویش كاتێك ده‌بینین نوێژه‌كانمان هیچ كاریگه‌ریه‌كی نییه له‌سه‌ر ڕه‌وشت و ئاكارمان، یان كاتێك قورئان ده‌خوێنین هیچ نامانگرێنێت، به‌تایبه‌تی له‌و ئایه‌تانه‌ی باس له‌سزای دۆزه‌خیه‌كان ده‌كات، یان له‌كاتی مامه‌ڵه وكڕین وفرۆشتنماندا خۆمان له حه‌رام و ئه‌و شتانه‌ی جێگای گومانن ناپارێزێن، یان له‌نێو یه‌كتردا زولم وسته‌م له‌یه‌ك ده‌كه‌ین وهیچ گوێی پێ ناده‌ین، هه‌ندێگ جاریش گومانی خراپ به‌یه‌كتری ده‌به‌ین، له‌وه‌ش خراپتر صیله‌ی ره‌حم به‌جێ ناهێنین له‌گه‌ڵ خزماندا .
ئه‌و نیشانه و به‌ڵگانه‌ش كه ده‌لاله‌ت له‌سه‌ر ڕه‌ق بوونی دڵه‌كانمان ده‌كه‌ن، ئه‌وه‌یه دڵه‌كانمان سۆز و به‌زه‌یی وخشوع و ترسی خوای تێدا نامێنێت، خوای گه‌وره‌ش له‌زۆر جێگای قورئاندا به‌خراپ باسی ئه‌م دڵانه‌ی كردووه، وه‌ك فه‌رموویه‌تی: ▬ وَلَا يَكُونُوا كَالَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ مِنْ قَبْلُ فَطَالَ عَلَيْهِمُ الْأَمَدُ فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَكَثِيرٌ مِنْهُمْ فَاسِقُونَ ♂ [ سوره الحدید : 16 ] واتا : وه‌ک ئه‌و که‌سانه‌نه‌بن که‌کتێبی ئاسمانییان بۆ ڕه‌وانه‌کرا، به‌ڵام دوای تێپه‌ر بوونی ماوه‌یه‌کی دوورو درێژ، دڵیان ڕه‌ق و ڕه‌ش بوو، زۆربه‌شیان یاخی و سه‌رکه‌ش و ناله‌بار ده‌رچوون .
له‌جێگایه‌كی تردا فه‌رموویه‌تی : ▬ ثُمَّ قَسَت قُلُوبُكُم مِّن بَعدِ ذَٰلِكَ فَهِيَ كَالحِجَارَةِ أَو أَشَدُّ قَسوَة ♂ [ سورة البقرة : 74 ] واتا : له پاشان دڵتان ڕه‌ق بوو دوای ئه‌م(هه‌موو) موعجیزانه دڵتان وه‌ک به‌رده به‌ڵکو زۆر ڕه‌ق تره .
عه‌بدوڵای كوری عه‌باس ( خوای لێ ڕازی بێت) ده‌ڵێت : دڵی نه‌وه‌كانی ئیسرائیل له‌گه‌ڵ ئومێد وهیوای بێهووده‌یان دڵه‌كانیشیان ڕق بوون، و ته‌واو دوور كه‌وتنه‌وه له یاد و ذیكری خودا به‌شێوه‌یه‌ك ئامۆژگاری و نه‌صیحه‌ت هیچ كاریگه‌ری نه‌مابوو له‌سه‌ریان، ئه‌مه‌ش دوای ئه‌وه‌ی ئه‌و هه‌موو ئایه‌ت و به‌ڵگه و نیشانانه‌ی خوای گه‌وره‌یان به‌چاوی خۆیان ده‌دی به‌ڵام په‌ندیان لێوه‌رنه‌ده‌گرت، به‌شێوه‌یه‌ك دڵیان وه‌ك به‌رد ڕه‌ق بوو بوو بگره له به‌ردیش ڕه‌قتر، هیچ چاره‌سه‌ریه‌ك نه‌بوو بۆ نه‌رم كردنیان .
دڵی ڕه‌ق ئه‌و دڵه‌یه خاوه‌نه‌كه‌ی زۆر له‌خوای گه‌وره دوور ده‌خاته‌وه، تا وای لێ دێت به‌هیچ شێوه‌یه‌ك چاك وخراپ لێك جودا ناكاته‌وه، وه ئامۆژگاری هیچ كاریگه‌ری نابێت له‌سه‌ری و قبوڵێ نه‌صیحه‌تیش ناكات .
پێغه‌مبه‌ری خوداش ( صلی الله علیه وسلم ) گرنگیه‌كی زیاتری داوه به پێگه‌ی دڵ له باقی ئه‌ندامه‌كانی تری مرۆڤ، وهانی كه‌سه‌كانیشی داوه هه‌میشه به یاد وذیكری خودا دڵه‌كانیان پاكوخاوێن بكه‌نه‌وه ، وه‌ك فه‌رموویه‌تی : « ألا وإن في الجسد لمضغة إذا صلحت صلح الجسد كله واذا فسدت فسد الجسد كله ألا وهي القلب » [ متفق علیه ] واتا : له جه‌سته و لاشه‌ی مرۆڤدا پارچه گۆشتێك هه‌یه ئه‌گه‌ر هاتوو ئه‌و پارچه‌یه باش و خاس بوو، ئه‌وا سه‌رجه‌م ئه‌ندامه‌كانری تری لاشه باش و خاس ده‌بن، به پێچه‌وانه‌شه‌وه ئه‌گه‌ر هاتوو ئه‌و پارچه گۆشته خراپ و به‌د فه‌ڕ بوو ئه‌وا سه‌رجه‌م ئه‌ندامه‌كانری تری لاشه خراپ و به‌د فه‌ڕ ده‌بن، ئه‌و پارچه گۆشته‌ش دڵه .
هه‌روه‌ها فه‌رموویه‌تی : « إن الله لا ينظر إلى أجسامكم ولا إلى صوركم ولكن ينظر إلى قلوبكم وأعمالكم » [ رواه مسلم ] واتا : بێگومان خوای گه‌وره ته‌ماشای لاشه‌و و ڕوخسار و ڕومه‌تتان ناكات، به‌ڵكو خوای گه‌وره ته‌ماشای دڵ و كاروكرده‌وه‌تان ده‌كات .
ئێستاش دێنینه سه‌ر باسی ئه‌و كارانه‌ی كه ده‌بنه هۆی ڕه‌ق كردن و ڕه‌ش بوونه‌وه‌ی دڵه‌كان :
یه‌كه‌م : پشتگوێ خستن و پشتهه‌ڵكردن له یاد وذیكری په‌روه‌ردگار، خوای گه‌وره‌ش له‌م باره‌یه‌وه فه‌رموویه‌تی : ▬ وَمَن أَعرَضَ عَن ذِكرِي فَإِنَّ لَهُۥ مَعِيشَة ضَنكا وَنَحشُرُهُۥ يَوَم ٱلقِيَٰمَةِ أَعمَىٰ ♂ [ سورة طه : 125 ] واتا : وه هه‌ر که‌سێ ڕوو وه‌رگێڕێ له ڕێبازو یادی من ئه‌وه بێگومان ئه‌و که‌سه گوزه‌رانێکی سه‌خت و ته‌نگی ده‌بێت (له گۆڕدا) و له ڕۆژی دواییشدا حه‌شری ده‌که‌ین به کوێری .
پێغه‌مبه‌ری خوداش ( صلی الله علیه وسلم ) فه‌رموویه‌تی : « مثل المؤمن الذي يذكر الله والذي لا يذكر الله كالحي والميت » [رواه البخارى ] واتا : نمونه‌ی ئه‌و باوه‌ڕداره‌ی كه یاد وذیكری خودا ده‌كات، له‌گه‌ڵ ئه‌و كه‌سه‌ی كه یاد وذیكری خودا ناكات، نمونه‌یان وه‌ك زیندوو مردوویه‌ك وایه .
دووه‌م : كه‌مته‌رخه‌می كردن له به‌جێگه‌یاندنی فه‌رزه‌كاندا، خوای گه‌وره‌ش له‌م باره‌یه‌وه فه‌رموویه‌تی : ▬ فَبِمَا نَقضِهِم مِّيثَٰقَهُم لَعَنَّٰهُم وَجَعَلنَا قُلُوبَهُم قَٰسِيَة ♂ [ سورة المائدة : 13 ] واتا : جا به‌هۆی ئه‌وه‌وه که نه‌وه‌ی ئیسرائیل به‌رده‌وام په‌یمان و به‌ڵێنه‌کانیان ده‌شکاند، نه‌فره‌تمان لێکردن و دڵه‌کانیانمان ڕه‌ق و سه‌خت و ڕه‌ش کرد .
سێهه‌م : خواردنی حه‌رام، پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) له فه‌رمووده‌یه‌كیدا فه‌رموویه‌تی : « يطيل السفر أشعث أغبر يمد يديه إلى السماء يارب يارب ومطعمه حرام وملبسه حرام وغذي بالحرام فأنّى يستجاب له » [ رواه مسلم ] واتا : ئه‌و كه‌سه‌ی كه له‌سه‌فه‌رێكی درێژدایه و مووي سه‌ری هاتووه و ته‌پوتۆزاووی بووه، ده‌سه‌كانی به‌رز ده‌كاته‌وه بۆ ئاسمان و هاوار ده‌كات و ده‌لاڵێته‌وه و ده‌ڵێت : ئه‌ی په‌روه‌ردگار ئه‌وه‌م بۆ بكه وئه‌ی په‌روه‌ردگار فڵان ئاواتم بۆ به‌دی بهێنه، كه‌چی له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دا خواردن و خواردنه‌وه و جلو پۆشاك حه‌رامه‌و و به حه‌رام گۆش كراوه، ئیتر چۆن خوای گه‌وره نزا و داوای لێ گیرا ده‌كات .
چواره‌م : گوناهو تاوان كردن، خوای گه‌وره فه‌رموویه‌تی : ▬ كَلَّا بَل رَانَ عَلَىٰ قُلُوبِهِم مَّا كَانُواْ يَكسِبُونَ ♂ [ سورة المطففين : 14 ] واتا : نه‌خێر، وانیه (ئه‌و نه‌فامانه تێناگه‌ن و داناچڵه‌کێن) به‌ڵکو دڵیان ژه‌نگی هێناوه‌و چڵکی گوناه دایپۆشیوه له سه‌ره‌نجامی ئه‌و کاروکرده‌وانه‌ی که ده‌یانکرد .
پێنجه‌م : به ئاشكراكردنی تاوان و گوناهـ ، پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) له‌فه‌رمووده‌یه‌كیدا فه‌رموویه‌تی : « كل أمتي معافى إلا المجاهرين » [ متفق عليه ] واتا : هه‌موو ئومه‌تی من خوای گه‌وره لێیان خۆش ده‌بێت ئه‌و كه‌سانه نه‌بن به ئاشكرا و به‌بێ په‌رده گوناهو تاوان ده‌كه‌ن.
چونكه عه‌بد و به‌نده‌كان ئه‌گه‌ر هاتوو به ئاشكرا تاوان و گوناهیان كرد مانای وایه هیچ باكیان نییه له‌سزای خوای گه‌وره و ململانێی له‌گه‌ڵدا ده‌كه‌ن، خوای گه‌وره‌ش به‌وه سزایان ده‌دات كه دڵه‌كانیان ڕه‌ش و ره‌ق ده‌كات و مۆری خراپه‌كاریان به‌سه‌ردا ده‌نێت، به‌ڵام ئه‌و كه‌سه‌ی كه تاوان به ئاشكرا ناكات و كاتێكیش كردی زۆر له‌خوای ده‌ترسێت و له‌په‌نهانێكدا ده‌یكات، دڵی ئه‌م كه‌سانه نزیكن له په‌روه‌ردگاره‌وه و هه‌ر زۆرخێرا ته‌وبه له‌و گوناهه ده‌كه‌ن .
شه‌شه‌م : ڕازی بوون به نه‌زانی و جه‌هاله‌ت و پشتهه‌ڵكردن له دین تێگه‌یشت و فیربوونی زانسته‌كانی، خوای گه‌وره وه‌صف و ثه‌نای زانایانی كردووه به‌وه‌ی ئه‌وان كه‌سانێكن زۆر له‌خوای گه‌وره ده‌ترسن، وه‌ك فه‌رموویه‌تی : ▬ إِنَّمَا يَخشَى ٱللَّهَ مِن عِبَادِهِ ٱلعُلَمَٰٓؤُاْ إِنَّ ٱللَّهَ عَزِيزٌ غَفُورٌ ♂ [ سورة الفاطر : 28 ] واتا : به‌ڕاستی هه‌ر زاناکان په‌ی به‌و نهێنییانه ده‌به‌ن و له‌ناو به‌نده‌کانی خوادا هه‌ر ئه‌وان له‌خوا ده‌ترسن ( له سه‌رده‌می علم و زانستیدا ئه‌م ڕاستیه ڕوونه چونکه زانا و پسپۆڕان کاتێك ورده‌کاری به‌دیهێنراوان په‌ی پێ ده‌به‌ن، زۆر هه‌ست به گه‌وره‌یی و ده‌سه‌ڵاتی خوا ده‌که‌ن) .
هه‌ر بۆیه ده‌بینین جه‌هاله‌ت ونه‌زانین یه‌كێكه له هۆكاره سه‌ره‌كیه‌كانی ڕه‌ش بوونی دڵه‌كان، و دوور كه‌وتنه‌وه له ترسی خوا و ترسی سزاكانی .
حه‌وته‌م : شوێن هه‌واو و هه‌وه‌س كه‌وتن، و قبوڵ نه‌كردنی هه‌ق وڕاستی، وكار پێ نه‌كردنی، وه‌ك خوای گه‌وره فه‌رموویه‌تی : ▬ فَلَمَّا زَاغُوٓاْ أَزَاغَ ٱللَّهُ قُلُوبَهُم وَٱللَّهُ لَا يَهدِي ٱلقَومَ ٱلفَٰسِقِينَ ♂ [ سورة الصف : 5 ] واتا : جا کاتێك ئه‌وان گوێیان بۆ ڕاستی نه‌گرت و له‌حه‌ق لایاندا، خوایش دڵه‌کانیانی له‌خشته بردو مۆری پێدا نا، چونکه خوا ڕێنموویی قه‌وم و هۆزی تاوانکارو تاوانبارو له‌سنوور ده‌رچوو ناکات .
هه‌روه‌ها فه‌رموویه‌تی : ▬ ثُمَّ ٱنصَرَفُواْ صَرَفَ ٱللَّهُ قُلُوبَهُم بِأَنَّهُم قَوۡمٞ لَّا يَفقَهُونَ ♂ [ سورة التوبة : 127 ] واتا : ئه‌مجا ئه‌وان پشتیان له فه‌رمایشته‌كانی خوای گه‌وره كرد، له‌به‌رامبه‌ریشدا په‌روه‌ردگار دڵه‌كانی ئه‌وانی له هه‌ق وڕاستی لادا، ئه‌ویش له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ئه‌ونا گه‌لێكی نه‌فام بوون و تی نه‌ده‌گه‌شتن .
هه‌شته‌م : موتاڵاكردن و خوێندنه‌وه‌ی كتێبه‌كانی ئه‌هلی بیده‌ع و خورافیات و گرنگی پێدانیان، و كاریگه‌ر بوون به مه‌زهه‌ب و ڕێچكه وڕێبازه‌كه‌یان، چونكه خویندنه‌وه و موتالاكردنی ئه‌و كتیبانه وا له مرۆڤ ده‌كات كه كتێبه به‌سووده‌كان ئه‌هلی سووننه‌ت و جه‌ماعه‌ت نه‌خوێنێته‌وه و پشتیان لێ هه‌ڵ بكات، ئیمامی شافعیش ( ره‌حمه‌تی حوای لێ بیت9 فه‌رموویه‌تی : « ده‌مه ده‌مێ كردن و جدال كردن له‌سه‌ر زانست دڵه‌كان ڕه‌ق ده‌كات ووتۆی دووبه‌ره‌كێش ده‌چێنێت .
نۆیه‌م : خۆبه‌زڵ زانین و ڕه‌وشت نزمی، پێغه‌مبه‌ری خودا ( صلی الله علیه وسلم ) فه‌رموویه‌تی : « ألا أخبركم بأهل النار ؟ كل عتل جواظ مستكبر » [ متفق علیه ] واتا : ئایا پێتان بڵێم كێ له ئه‌هلی دۆزه‌خه، ؟ هه‌موو كه‌سیكی لوت به‌رزی خۆبه‌زل زانی پشت هه‌ڵكه‌ر له‌هه‌ق وڕاستی .
ده‌یه‌م : هه‌ڵخه‌له‌تان و مه‌غرور بوون به خۆشی و له‌زه‌ته‌كانی دونیا و ڕۆچوونی زۆر له موباحاتدا، چونكه خۆدان به‌ده‌م خۆشی و له‌زه‌ته‌كانی دونیا و زۆر گوێ نه‌دانه به حه‌رڵاڵ و وحه‌رام و ڕۆچوون تێیدا هركارێكی سه‌ره‌كیه بۆ ڕه‌ق و ڕه‌ش بوونی ده‌ڵه‌كان و پشت گوی خیستنی ڕۆژی دوایی، وه‌ك زانایانی پێشین ئاماژه‌یان پێداوه .
یازده‌یه‌م : زۆر پێكه‌نین و گالته گه‌پ كردن، چونكه هه‌ركاتێك دڵ سه‌رگه‌رمی شته پڕوپوچه‌كان بوو، ئه‌وا وورده وورده له‌هه‌ق وڕاستی لاده‌دات و هه‌ق و ناهه‌قی لێ تیكه‌ڵ ده‌بیت، له‌فه‌رمووده‌یشدا هاتووه : « إياك وكثرة الضحك فإنه يميت القلب ويذهب بنور الوجه » [ رواه الترمذي [ واتا : ئامان دوور بكه‌ونه‌وه له پێكه‌نینی زۆر، چونكه پێكه‌نینی زۆر دڵ ده‌مرێنێت و نووری ڕوخساریش هه‌لده‌گرێت .
خۆشه‌ویستان ئه‌مانه‌ی كه باسمانكردن كۆمه‌ڵیك بوون له‌و كارانه‌ی كه ده‌بنه هۆی ڕه‌ق بوونی دڵه‌كان و ڕه‌ش بوونه‌وه‌یان، له‌خوای گه‌وره دواكارین بمان پارێزێت لێیان و به نووری ئیمان و ئیسلام دله‌كانمان ڕووناك بكاته‌وه . ئامین یارب العالمین ..
وصلی الله وسلم علی سیدنا محمد وعلی اله وصحبه وسلم
