وه‌ڵامی هه‌ندێك له‌گومانی به‌ناو قورئانیه‌كان

وه‌ڵامی هه‌ندێك له‌گومانی به‌ناو قورئانیه‌كان

] kurdish – كوردی – كردي [

حاجی ئومێد چرۆستانی

پێداچونه‌وه‌ی: پشتیوان سابیر عه‌زیز

2013 - 1434

الرد علی بعض الشبهات التي يثيرها القرآنيون

« باللغة الكردية »

أوميد عمر علي

مراجعة: بشتيوان صابر عزيز

2013 - 1434

وه‌ڵامی هه‌ندێك له‌گومانی به‌ناو قورئانیه‌كان

الحمد لله والصلاة والسلام علی رسول الله وعلی آله وصحبه وسلم

خۆشه‌ویستان لێره‌ وله‌وێ جارجاره‌ گوێمان له‌وه‌ ده‌بێت كه‌ هه‌ندێ كه‌س ناویان له‌خۆیان ناوه‌ (قورئانییه‌كان) كه‌ قورئان دوور و به‌ریه‌ له‌وان، هه‌روه‌ك چۆن ئه‌وانیش زۆر دوورن له‌قورئانی پیرۆز، ئه‌م زومره‌ قه‌لیله‌ بانگه‌شه‌ی ئه‌وه‌ ده‌كه‌ن ئێمه‌ وه‌ك ئوممه‌تی ئیسلام ته‌نها قورئانمان به‌سه‌ سه‌رچاوه‌ی دین ودونیامان بێت، ئه‌وه‌ی له‌قورئاندا خوای گه‌وره‌ حه‌ڵاڵی كردبێت ئێمه‌یش به‌حه‌ڵاڵی ده‌زانین، ئه‌وه‌یشی به‌حه‌رامی دانابێت ئێمه‌ش به‌حه‌رامی ده‌زانین، چونكه‌ وه‌ك ئه‌وان ده‌ڵێن : قورئان هه‌موو شتێكی ڕوون كردوه‌ته‌وه‌، به‌ به‌ڵگه‌ی ئه‌و ئایه‌ته‌ی كه‌ خوای گه‌وره‌ ده‌فه‌رموێت : ﮋ مَا فَرَّطْنَا فِي الْكِتَابِ مِنْ شَيْءٍ ﮊ [ الانعام : 38] به‌ گومانی خۆیان ده‌ڵێن كه‌ خوای گه‌وره‌ له‌م ئایه‌ته‌دا باسی ئه‌وه‌ی كردووه‌، كه‌ ئێمه‌ له‌قورئاندا هیچ شتێكمان به‌جێ نه‌هێشتووه‌ كه‌ ڕوونمان نه‌كردبێته‌وه‌ بۆتان .

یان به‌به‌ڵگه‌ی ئه‌و ئایه‌ته‌ی تر كه‌ خوای گه‌وره‌ ده‌فه‌رموێت : ﮋ وَنَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ تِبْيَانًا لِكُلِّ شَيْءٍ ﮊ [ النحل : 89] واته‌ : ئه‌م قورئانه‌شمان بۆ ناردیت ئه‌ی پێغه‌مبه‌ر! (صلی الله‌ علیه‌ وسلم) تاهه‌موو شتێك روون بكاته‌وه‌ .

یان به‌ به‌ڵگه‌ی ئه‌و ئایه‌ته‌ی تر كه‌ ده‌فه‌رموێت : ﮋ وَهُوَ الَّذِي أَنْزَلَ إِلَيْكُمُ الْكِتَابَ مُفَصَّلًاﮊ [الأنعام : 114] واته‌ : هه‌ر ئه‌و خوایه‌یه‌‌ ئه‌م قورئانه‌ی به‌ ڕۆشنكراوه‌یی دابه‌زاندۆته‌ خواره‌وه‌ بۆتان وسه‌رجه‌م بڕیاره‌كانیشی ڕوونكردۆته‌وه‌ .

وه‌ ده‌ڵێن : سوونه‌تی پێغه‌مبه‌ری خو(صلی الله‌ علیه‌ وسلم) له‌به‌ر ئه‌وه‌ی خه‌ڵكی ده‌ما وده‌م گێراویانه‌ته‌وه‌ بۆ یه‌كتری تێكه‌ڵاوی درۆ وده‌له‌سه‌ی خه‌ڵكی بووه‌، و ناكرێت ئێمه‌ دین دونیای خۆمان له‌كه‌سانی درۆزنه‌وه‌ وه‌ربگرین .

یه‌كێكی تر له‌گومانه‌كانیان ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ده‌ڵێن : قورئان هه‌مووی مته‌واتره‌ و(قطعي الثبوت) ـــه‌ به‌ڵام سوونه‌ت چه‌ند فه‌رمووده‌یه‌كی كه‌م نه‌بێت كه‌ له‌په‌نجه‌ی ده‌ست تێپه‌ڕ ناكات كه‌ مته‌واته‌رن، هه‌ر هه‌مووی فه‌رمووده‌ی ئاحاد و(ظني الثبوت) ن، وناگه‌نه‌ ڕاده‌ی (مته‌واتر)، جا له‌به‌ر ئه‌وه‌ قورئان كافیه‌ وئێمه‌ پێویستمان به‌ كاركردن به‌ سوونه‌ت نییه!‌، یان ووتویانه‌ خوای گه‌وره‌ به‌لێنی داوه‌ كه‌ قورئان بپارێزێت ئیتر ئێمه‌ قورئانمان به‌سه‌، به‌ڵام خوای گه‌وره‌ به‌ڵینی نه‌داوه‌ كه‌ سوونه‌ت بپارێزێت بۆیه‌ سوونه‌تی پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) كه‌سانێك گێراویانه‌ته‌وه‌ (معصوم) و بێگوناهـ نه‌بوون، مادام بێ گوناهیش نه‌بوون ئێمه‌ ناكرێت عه‌قیده‌ ودینی خۆمان له‌كه‌سێكی گوناهباره‌وه وه‌ربگرین!،‌ ئه‌مانه‌ ئه‌و گومانه‌ زۆر سه‌ره‌كیانه‌ن كه‌ ئه‌و زومره‌ قه‌لیله‌ی كه‌ ناوی (قورئانی) یان له‌خۆیان ناوه‌، جا به یارمه‌تی خوای گه‌وره‌ یه‌ك یه‌ك دێینه‌ سه‌ر وه‌ڵامدانه‌وه‌ی ئه‌و شك وگومانانه‌یان كه‌ دروستیان كردووه‌ بۆ گه‌نجانی ئه‌م ئوممه‌ته‌ :

جارێك سه‌ره‌تا ده‌بێت بزانین ئه‌مانه‌ له‌هه‌موو چه‌رخ وسه‌رده‌مێكدا كۆمه‌ڵه‌ كه‌سێكی گومڕا وسه‌ر لێشێواو بوون كه‌ دین وئاینیان ته‌نها وته‌نها به‌عه‌قڵی خۆیان پێوانه‌ كردووه‌، واته‌ عه‌قلی خۆیان پیش خستووه‌ به‌سه‌ر قورئان وسوونه‌تدا، پێغه‌مبه‌ریش (صلی الله علیه وسلم) له‌فه‌رمووده‌یه‌كی سه‌حیحدا ئاماژه‌ی داوه‌ به‌ سه‌رهه‌ڵدانی ئه‌م كه‌س وتاقمه‌ گومرانه‌، ئیمامی ئه‌حمه‌د و أبو داود و حاكم به‌سه‌نه‌دی سه‌حیح له‌ میقداده‌وه‌ ڕیوایه‌تیان كردووه‌ كه‌ پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه سولم) فه‌رموویه‌تی : « يوشك أن يقعد الرجل متكئاً على أريكته يحدث بحديث من حديثي فيقول بيننا وبينكم كتاب الله ، فما وجدنا فيه من حلال استحللناه ، وما وجدنا فيه من حرام حرمناه ، ألا وإن ما حرم رسول الله مثل ما حرم الله » ] أخرجه أحمد وأبو داود والحاكم وصححه الألباني] واته‌ : نزیكه‌ كه‌ كه‌سێك له‌سه‌ر ته‌خت وجێگاو سه‌ریره‌كه‌ی خۆی پاڵی لێدابێته‌وه‌ (مه‌به‌ست كه‌سانی خاوه‌ن پاره‌و سامان و ته‌ره‌ف وكه‌م عیلم وجاهیله‌) له‌و كاته‌دا فه‌رمووده‌یه‌كی من بگێررێته‌وه‌ یان باسی بكه‌ن، ئه‌و كه‌سه‌ بڵێت : له‌نێوان ئێمه‌ وئێوه‌دا قورئان وكتێبی خودا هه‌یه‌، ئه‌وه‌ی له‌قورئاندا بیبینین و به‌رچاومان بكه‌ویت له‌حه‌ڵاڵ ئه‌وه‌ ئێمه‌یش به‌حه‌ڵاڵی ده‌زانین، ئه‌وه‌شی له‌قورئاندا دیتمان حه‌رامه‌ ئێمه‌یش به‌حه‌رامی ده‌زانین، ئه‌مجا پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) ئوممه‌ته‌كه‌ی ئاگادار ده‌كاته‌وه‌ وده‌فه‌رموێت : ئه‌وه‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا حه‌رامی كردبێت وه‌ك ئه‌وه‌یه‌ كه‌ خوای گه‌وره‌ حه‌رامی كردووه‌ .

له‌م فه‌رمووده‌وه‌ بۆمان روون ده‌بێته‌وه‌ كه‌ پێغه‌مبه‌ری خوا (صلی الله علیه وسلم) هه‌ر له‌و سه‌رده‌مه‌ی خۆیه‌وه‌ ئوممه‌ته‌كه‌ی ئاگادار كردۆته‌وه‌ له‌فیتنه‌ و موصیبه‌تی ئه‌م جۆره‌ كه‌سانه‌، بۆیه‌ ده‌بێت ئێمه‌یش ئاگاداری بانگه‌شه‌ و درۆو ده‌له‌سه‌ وگومانه‌كانیان بین .

ئه‌مانه‌ به‌ خۆیان بزانن یان نه‌زانن و گیڵ وكه‌م فامن، ئه‌م بانگه‌شه‌یان بانگه‌شه‌كردنه‌ بۆ گومكردن وكه‌نارخستنی قورئانی پیرۆز، چونكه‌ مه‌حاڵه‌ له‌قورئان تێگه‌یشتن به‌بێ گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ فه‌رمووده‌ سه‌حیحه‌كانی پێغه‌مبه‌ر ( صلی الله علیه وسلم) .

ئه‌مجا ئێستا یه‌ك یه‌ك دێینه‌ سه‌ر گومانه‌كانیان :

گومانی یه‌كه‌میان : كه‌ ده‌ڵێن : قورئان هه‌موو شتێكی ڕوون كردوه‌ته‌وه‌، به‌ به‌ڵگه‌ی ئه‌و ئایه‌ته‌ی كه‌ خوای گه‌وره‌ ده‌فه‌رموێت : ﮋ مَا فَرَّطْنَا فِي الْكِتَابِ مِنْ شَيْءٍ ﮊ [ الإنعام : 38] .

سه‌ره‌تا ده‌بێت بزانین ئه‌م كه‌سانه‌ هاتوون ته‌فسیری ئه‌م ئایه‌ته‌یان به‌ لێكدانه‌وه‌ی خۆیان كردووه‌، چونكه‌ مه‌به‌ست له‌ ووشه‌ی ( الكتاب) له‌م ئایه‌ته‌ پیرۆزه‌دا مه‌به‌ست پێی قورئان نییه‌، چونكه‌ سه‌رجه‌م ئه‌و هاوه‌ڵه‌ به‌رێزانه‌ی كه‌ ته‌فسیری ئه‌م ووشه‌یان كردووه‌ ووتویانه‌ : مه‌به‌ست له‌ووشه‌ی (الكتاب) لوح المحفوظ ) ــــه نه‌ك قورئانی پیرۆز، كه‌واته‌ واتاو مه‌به‌سته‌كه‌ی وای لێدێت : ئه‌ی محمد ئێمه‌ هیچ شتێكمان له‌ ( لوح المحفوظ) دا پشتگوێ نه‌خستووه، به‌ڵكو هه‌موو شتێكمان به‌ووردی له‌و شوێنه‌دا باسكردووه‌، گومان له‌وه‌شدا نییه‌ خوای گه‌وره‌ له‌ قه‌ده‌ری خۆیدا هه‌موو شتێكی له‌و كتێبه‌دا بڕیوه‌ته‌وه‌ و باسی كردووه‌، ته‌نانه‌ت گڵایه‌كیش له‌دره‌خته‌كه‌ی ناكه‌وێت خواره‌وه‌ ئیلا له‌و كتێبه‌دا نووسراوه‌، وه‌ك خوای گه‌وره‌ فه‌رموویه‌تی : ‌ ﮋ وَعِنْدَهُ مَفَاتِحُ الْغَيْبِ لَا يَعْلَمُهَا إِلَّا هُوَ وَيَعْلَمُ مَا فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَمَا تَسْقُطُ مِنْ وَرَقَةٍ إِلَّا يَعْلَمُهَا وَلَا حَبَّةٍ فِي ظُلُمَاتِ الْأَرْضِ وَلَا رَطْبٍ وَلَا يَابِسٍ إِلَّا فِي كِتَابٍ مُبِينٍ ﮊ [الانعام :59 ] واته‌ : کلیلی هه‌موو شاراوه‌کان و زانینی هه‌موو نهێنیه‌کان به‌ده‌ست خوایه‌ و هه‌ر لای ئه‌وه‌، که‌س نایانزانێت جگه‌ له‌و زاته،‌ هه‌رچی له‌سه‌ر وشکانیه‌ (له‌ گیاندارو بێ گیان و گیاو دارو زینده‌وه‌رانی وردو درشت له‌سه‌ر زه‌وی و له‌ توێی خاکدا) خوا پێی ده‌زانێت، هه‌روه‌ها هه‌رچی له‌ ده‌ریاکانیشدا هه‌یه‌ (له‌ زینده‌وه‌ری هه‌مه‌جۆرو ماسی سه‌یرو سه‌مه‌ره‌) ئاگای لێیه‌تی و هیچ گه‌ڵایه‌ک ناکه‌وێته‌ خواره‌وه‌ خوا پێی نه‌زانێت، هه‌روه‌ها ده‌نکێک یان تۆوێک له‌ تاریکایه‌کانی زه‌ویدا نیه‌، ئه‌و ده‌نکه‌ چ شێدار بێت یان وشک بێت، هیچ شتێک نیه‌ له‌ خوا په‌نهان بێت و له‌ (لوح المحفوظ) دا نه‌نوسرابێت .

وه‌ڵامی به‌ڵگه‌ی دووه‌م وسێهه‌میان : كه‌ ده‌ڵین : ئه‌و دوو ئایه‌ته‌تی تر كه‌ خوای گه‌وره‌ ده‌فه‌رموێت : ﮋ وَنَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ تِبْيَانًا لِكُلِّ شَيْءٍ ﮊ [ النحل : 89] به‌ڵگه‌یه‌ له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی قورئان هه‌موو شتێكی تێدا باسكراوه‌ وپێویست به‌هیچی تر ناكات .

یان : ﮋ وَهُوَ الَّذِي أَنْزَلَ إِلَيْكُمُ الْكِتَابَ مُفَصَّلًاﮊ [الأنعام : 114] واته‌ : هه‌ر ئه‌و خوایه‌یه‌‌ ئه‌م قورئانه‌ی به‌ ڕۆشنكراوه‌یی دابه‌زاندۆته‌ خواره‌وه‌ بۆتان و، سه‌رجه‌م بڕیاره‌كانیشی ڕوونكردۆته‌وه‌ .

ئه‌م دوو ئایه‌ته‌ به‌ بۆچوونی خۆیان وای لێ تیگه‌شتوون مادام قورئان باسی هه‌موو شتێكی كردووه‌ به‌ وورد و درشتی ئیتر پێویست به‌ سوونه‌ت ناكات .

ئێمه‌یش ده‌ڵین به‌ڵێ مه‌به‌ست له‌ ووشه‌ی ( الكتاب) قورئانی پیرۆزه ‌لێره‌دا، به‌ڵام بابزانین زانایان چۆن له‌م ئایه‌ته‌ گه‌شتوون : ئیمامی ئه‌وزاعی ده‌ڵێت : مه‌به‌ست له‌وه‌یه‌ خوای گه‌وره‌ له‌قورئاندا هه‌موو شتێكی ئه‌م دینه‌ی ڕوون كردوه‌ته‌وه‌، به‌ڵام به‌ سوونه‌تی پێغه‌مبه‌ری خوا (صلی الله علیه وسلم) .

عبد الله‌ی كوڕی مه‌سعودیش (خوای لێ ڕازی بێت) كه‌ یه‌كێكه‌ له‌و هاوه‌ڵه‌ به‌رێزانه‌ی كه‌ ژماره‌یه‌كی زۆر فه‌رمووده‌ی له‌ پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) ڕیوایه‌ت كردووه‌ وگێراویه‌تیه‌وه‌، له‌ته‌فسیری ئه‌م ئایه‌ته‌دا ده‌ڵیت : خوای گه‌وره‌ له‌قورئانی پیرۆزدا هه‌مو زانست و هه‌موو شتێكی باسكردووه‌ وڕوونی كردۆته‌وه‌، ئێمه‌یش ده‌ڵین : ڕاسته‌ ئه‌م هاوه‌ڵه‌ به‌ریزه‌ ئه‌گه‌ر تێگه‌شتنی وه‌ك تێگه‌شتنی سه‌قه‌تی ئه‌م گومڕانه‌ بووایه‌، ده‌بوو تاقه‌ فه‌رمووده‌یه‌كی له‌پێغه‌مبه‌ره‌وه‌ بۆ ئێمه‌ نه‌گێڕایه‌ته‌وه‌ وبیگوتایه‌ قورئان كافیه‌ بۆ وه‌رگرتنی عقیده‌ وبیرباوه‌ر ووردوو درشتی ئاینه‌كه‌مان، به‌ڵام به‌پێچه‌وانه‌وه‌ ئه‌م هاوه‌ڵه‌ به‌رێزه‌ كاتێك ده‌ڵیت : قورئان عیلم و زانستی هه‌موو شتێكی ڕوون كردوه‌ته‌وه،‌ خۆی وه‌ك ووتمان ژماره‌یه‌كی زۆر فه‌رمووده‌ی بۆمان گێراوه‌ته‌وه‌، كه‌واته‌ فه‌همی عبد الله‌ی كوڕی مه‌سعود (خوای لێ ڕازی بێت) زۆر جیاوازه‌ له‌گه‌ڵ فه‌هم وتیگه‌ویشتنی ئه‌م جۆره‌ كه‌سانه‌ كاتێك فه‌رموویه‌تی : قورئان هه‌موو شتێكی ڕوونكرده‌وته‌وه‌، كه‌واته‌ مه‌به‌ست له‌هه‌موو شتێك ئه‌وه‌یه‌ به‌ڵێ قورئان هه‌موو شتێكی به‌شێوه‌یه‌كی گشتگیر ( ئیجمال) ڕوونكردوه‌ته‌وه‌، به‌ڵام بێگومان ئه‌م گشتگیر و(ئیجمال) ــه‌ی قورئان پێویستی به‌ ڕونكردنه‌وه‌ وڕونكه‌ره‌وه‌یه‌ك هه‌یه‌، ئه‌ویش پێغه‌مبه‌ری خودایه‌ (صلی الله علیه وسلم) ئه‌مه‌یش قسه‌ی ئێمه‌ نییه‌ به‌ڵكو هه‌ر ئایه‌تی ئه‌و قورئانه‌ پیرۆزه‌یه‌ كه‌ ئه‌وانه‌ دیعایه‌ی ده‌كه‌ن كه‌ قورئان كافیه‌ بۆ دین وژینیان، وه‌ك خوای گه‌وره‌ فه‌رموویه‌تی : ﮋ وَأَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيْهِمْ ﮊ [ سورة النحل/44 ] واته‌ : ئه‌ی محمد ئه‌م قورئانه‌مان دابه‌زانده‌ خوارێ بۆ تۆ، بۆ ئه‌وه‌ی بۆ ئه‌و خه‌ڵكه‌ روون بكه‌یته‌وه‌ ئه‌وه‌ی بۆیان دابه‌زێنراوه‌ له‌ یه‌كخواپه‌رستی و شه‌ریعه‌ت و حه‌ڵال و حه‌رام .

یان فه‌رموویه‌تی : ﮋ وما أَنْزَلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ إِلَّا لِتُبَيِّنَ لَهُمُ الَّذِي اخْتَلَفُوا فِيهِ وَهُدًى وَرَحْمَةً لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ ﮊ [ سورة النحل / 64 ] واته‌ : ئێمه‌ ئه‌م قورئانه‌مانه‌مان دانه‌به‌زاندووه‌ته‌ سه‌ر تۆ ته‌نها بۆ ئه‌وه‌ نه‌بێت که‌ هه‌رچی ئه‌و خه‌ڵکه‌ کێشه‌ی له‌سه‌ر هه‌یه‌ (له‌ بابه‌ته‌کانی دنیاو دین) بۆیان ڕوون بکه‌ینه‌وه‌ و بیکه‌ینه‌ هۆی هیدایه‌ت و ڕه‌حمه‌تیش بۆ ئه‌و که‌سانه‌ی که‌ ئیمان و باوه‌ڕ ده‌هێنن .

ئه‌م دوو ئایه‌ته‌ پیرۆزه‌ وه‌ڵامێكی ده‌م كووتكه‌ره‌ بۆ ئه‌و بیروبۆچوونه‌ گومڕانه ..... له‌م دوو ئایه‌ته‌ پیرۆزه‌دا به‌ئاشكرا خوای گه‌وره‌ باسی ئه‌وه‌مان بۆ ده‌كات كه‌ یه‌كێك له‌كاره‌ گرنگ وهه‌ره‌ سه‌ره‌كیه‌كانی پێغه‌مبه‌ری ( صلی الله علیه وسلم) ئه‌وه‌یه‌ ئه‌و ئه‌حكامه‌ گشتگیرانه‌ی كه‌ له‌قورئاندا باسكراون ڕوونی بكاته‌وه‌ بۆ ئیمانداران وتێیان بگه‌یه‌نێت كه‌ خوای گه‌وره‌ داوای چی لێكردوون وچی له‌سه‌ر فه‌رزكردوون وچی بۆ حه‌ڵاڵ كردوون وچیشی بۆ حه‌رام كردوون، له‌وه‌ ده‌چێت كه‌سێك بڵێت جا چۆن ؟ و وه‌كو چی ؟

له‌وه‌ڵامدا ده‌ڵین : نمونه‌ زۆر زۆره‌ له‌م باره‌یه‌وه‌ :

خوای گه‌وره‌ له‌قورئانی پیرۆزدا فه‌رموویه‌تی : ﮋ وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ ﮊ [النور: 56 ] واته‌ : ئه‌ی ئیمانداران: نوێژه‌کانتان له‌ کاتی خۆیدا به‌ چاکی ئه‌نجام بده‌ن و زه‌کاتی ماڵه‌کانتان بده‌ن و گوێڕایه‌ڵی پێغه‌مبه‌ریش (صلی الله علیه وسلم) بکه‌ن به‌ڵکو ڕه‌حمتان پێ بکرێت (له‌لای خواوه‌) .

له‌م ئایه‌ته‌ پیرۆزه‌دا خوای گه‌وره‌ فه‌رمانی پێكردووین كه‌ نوێژه‌كانمان بكه‌ین وزه‌كاتی ماڵوسامانمان بده‌ین، ئه‌گه‌ر به‌ووردی قورئان بخوێینینه‌وه‌ وتێده‌گه‌ین كه‌ له‌قورئانی پیرۆزدا ته‌نها به‌م شێوه‌ گشتیه‌ باسی نوێژ وزه‌كاتی كردووه‌، مه‌به‌ستم ئه‌وه‌یه‌ كه‌ چۆنیه‌تی نوێژ و كاته‌كانی وهه‌یئه‌ت وئه‌ركان و واجب وسوننه‌ته‌كانی به‌هیچ شێوه‌یه‌ك له‌قورئاندا باس نه‌كراوه‌ ونه‌هاتووه‌، به‌م پێیه‌ بێت ئه‌گه‌ر قورئان به‌س بێت بۆمان به‌هیچ شێوه‌یه‌ك نازانین چۆن نوێژه‌كانمان بكه‌ین وله‌چی كاتێكیشدا بیان كه‌ین، بۆیه‌ بۆ ڕوونكردنه‌وه‌ی ئه‌م ئایه‌ته‌ گشتیگره‌ پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) فه‌رموویه‌تی : « صلوا كما رأيتموني أصلي » [أخرجه البخاري في «صحيحه» كتاب الأذان، باب الأذان للمسافر إذا كانوا جماعة والإقامة (605)] واته‌ : چۆنم ده‌بینن كه‌ نوێژ ده‌كه‌م ئێوه‌ش هه‌ر به‌و شێوه‌یه‌ نوێژه‌كانتان بكه‌ن، ئاشكرایشه‌ كه‌ پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) به‌ سوننه‌تی (فعلي) كرداری نوێژی بۆ هاوه‌ڵه‌ به‌رێزه‌كان ئه‌نجامداوه‌، وئه‌وانیش له‌وه‌وه‌ فێر بوون و چاویان له‌و كردووه‌ كه‌ چۆۆن نوێژه‌كانیان بكه‌ن، ئێمه‌یش له‌وانه‌وه‌ دینه‌كه‌مان وه‌رگرتووه‌ وفێری بووین .

یان نه‌مان ده‌زانی نصاب و ئه‌و ئه‌ندازه‌‌ ماڵوسامانه‌ی كه‌ زه‌كاتی تێدا واجب ده‌بێت چه‌نده‌، چونكه‌ له‌قورئاندا به‌شێوه‌یه‌كی گشتیگر باسی زه‌كاتی كردووه‌ ئه‌ویش به‌م شێوه‌یه‌ی كه‌ فه‌رمانی كردووه‌ به‌ ئیمانداران زه‌كاتی ماڵیان بده‌ن، ئیتر چۆن وبه‌چ شێوه‌یه‌ك و وورده‌كاری زه‌كاتی پاره‌ و مه‌ڕوماڵات وده‌خل ودان وزێڕ وزیو و ماڵی بازرگانی و ..... هتد، هه‌موو ئه‌مانه‌ له‌سوننه‌تی پێغه‌مبه‌ری ئازیزماندا ڕوون كراونه‌ته‌وه‌، وه‌ك له‌فه‌رمووده‌یه‌كدا زه‌كاتی زێڕ وزیزوی بۆ ڕوونكردوینه‌ته‌وه‌، وفه‌رموویه‌تی : « ..... وليس عليك شيء- يعني في الذهب- حتى يكون لك عشرون ديناراً فإذا كان لك عشرون ديناراً، وحال عليه الحول، ففيها نصف مثقال » [ رواه أبو داود وصححه الالباني] واته‌ : له‌زێردا هیچ زه‌كاتێكت له‌سه‌ر واجب نییه‌، هه‌تاوه‌كو نه‌گاته‌ بیست دینار (مه‌به‌ست پێی دیناری زێڕه‌) جا هه‌ركاتێك ئه‌و زێڕه‌ی هه‌ته‌ گه‌یشته‌ بیست دینار وساڵی به‌سه‌ردا هاته‌وه‌، ئه‌و كاته‌ نیو مسقاڵ زه‌كاتی تێدا واجب ده‌بێت .

یان له‌باره‌ی زه‌كاتی ده‌خڵ ودانه‌وه‌ فه‌رموویه‌تی : « فيما سقت السماء والعيون أو كان عثريا العشر ، وما سقي بالنضح نصف العشر » [رواه البخاري] واته‌ : ئه‌و ده‌خڵو دان و كشتوكاڵه‌ی كه‌ به‌ئاوی باراناو ڕووبار وكانیاوه‌كان یان به‌هۆی ڕه‌گ وڕیشاڵه‌كانیانه‌وه‌ ئاو ده‌خۆنه‌وه‌ ، ئه‌وه‌ له‌ده‌ به‌ش یه‌ك به‌شی ده‌درێت له‌زه‌كاتدا، ئه‌وه‌شی به‌ ووشتر و وڵاخ ئاوی بۆ هه‌ڵده‌گۆزرێت ( واته‌ به‌ پاره‌ وبه‌تێچوونێك ئاوی بۆ ده‌هێنریت بۆ ئاودان) ئه‌وه‌ له‌بیست به‌ش ته‌نها به‌شێكی ده‌درێت به‌زه‌كاتدا .

ئه‌گه‌ر سه‌رنج له‌و ئایه‌ته‌یش بده‌ین كه‌ خوای گه‌وره‌ فه‌رمان به‌فه‌ریزه‌ی حه‌ج ده‌كات فه‌رموویه‌تی : ﮋ لِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَيْهِ سَبِيلًاﮊ [آل عمران :97] واته‌ : خوا حه‌جی كه‌عبه‌ی بڕیارداوه‌ له‌سه‌ر مه‌ردم، له‌سه‌ر ئه‌وانه‌یان كه‌ توانای هه‌بێت .

یان كاتێك فه‌رموویه‌تی : ﮋ وَلْيَطَّوَّفُوا بِالْبَيْتِ الْعَتِيقِﮊ [الحج : 29] واته‌ : با ته‌وافی ماڵی دێرین و پارێزراوی خوا بكه‌ن .

له‌ ئایه‌تی یه‌كه‌مدا خوای گه‌وره‌ فه‌مانی كردووه‌ به‌ موسڵمانان كه‌ حه‌جی ماڵی خوا ئه‌نجام بده‌ن، به‌ڵام به‌چ شێوه‌یه‌ك وله‌چ جێگایه‌ك ئیحرام ببه‌ستن و له‌سه‌ر كێ واجبه‌ وله‌سه‌ر كێش واجب نیه‌، ئه‌ركانه‌كان و واجبات وسوننه‌ته‌كانی حه‌ج به‌شێوه‌یه‌كی ووردی چین هه‌موو ئه‌مانه‌ له‌ سوونه‌تدا دیاری كراوه‌ .

له‌ئایه‌تی دووه‌مدا ته‌نها فه‌رمان كراوه‌ به‌ ته‌وافی ماڵی خوا، به‌ڵام ئایا ژماره‌ی شوته‌كاتی ته‌واف چه‌نده‌، پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) له‌فه‌رمووده‌كانیدا ڕوونی كردووه‌ته‌وه‌، به‌كورتی به‌كوردی هه‌موو ئه‌مانه‌ی به‌ فه‌رمووده‌یه‌ك ڕوونكردوه‌ته‌وه‌، كه‌ فه‌رموویه‌تی : « خذوا عني مناسككم » [اخرجه مسلم والنسائي واللفظ له من حديث جابر (رضي الله عنه)] واته‌ : مه‌ناسك و ئه‌ركان و واجباته‌كانی حه‌ج كه‌ چۆن ئه‌نجام ده‌درێت له‌منیه‌وه‌ وه‌ربگرن، من چۆن ده‌بینن كه‌حه‌ج ده‌كه‌م ئێوه‌یش هه‌ر به‌و شێوه‌یه‌ حه‌جه‌كه‌تان بكه‌ن .

ئه‌وه‌ی باسمانكرد سێ ڕوكن بوون له‌ڕوكنه‌ گرنگه‌كانی ئاینی پیرۆزی ئیسلام، ئه‌گه‌ر پێغه‌مبه‌ری خوا (صلی الله علیه وسلم) بۆ باوه‌ڕدارانی ڕوون نه‌كردایه‌ته‌وه‌ به‌هیچ شێوه‌یه‌ك نه‌یانده‌زانی چۆن نوێژ بكه‌ن وزه‌كاتی ماڵوسامانیان چۆن ده‌ربكه‌ن وبه‌چ شێوه‌یه‌كیش حه‌جی ماڵی خوا ئه‌نجا بده‌ن .

هه‌موو ئه‌مانه‌ ده‌یسه‌لمێنن كه‌ به‌ته‌نها قورئانی پیرۆز به‌س نییه‌ بۆ وه‌رگرتنی شه‌ریعه‌تی ئیسلام ویاسا وڕێساكانی، ئه‌گه‌ر بهاتایه‌ ته‌نها قورئان كافی بووایه‌، خوای گه‌وره‌ نه‌یده‌فه‌رموو : ﮋ لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ ... ﮊ [الأحزاب: 21 ] له‌م ئایه‌ته‌ پیرۆزه‌دا خوای گه‌وره‌ پێغه‌مبه‌ری خوای به‌ چاكترین نموونه‌ی ڕێك و پێكی و سه‌رمه‌شق بۆ باوه‌ڕداران داناوه، كه‌ چاوی لێ بكه‌ن وبیكه‌ن به‌ڕابه‌ر وپێشه‌وای خۆیان له‌ژیانیاندا .

وه‌ڵامی گومانی چواره‌میان :

كه‌ده‌ڵێن : سوونه‌تی پێغه‌مبه‌ری خوا له‌به‌ر ئه‌وه‌ی خه‌ڵكی ده‌ما وده‌م گێراویانه‌ته‌وه‌ بۆ یه‌كتری تێكه‌ڵاوی درۆ وده‌له‌سه‌ی خه‌ڵكی بووه‌، و ناكرێت ئێمه‌ دین دونیای خۆمان له‌كه‌سانی درۆزنه‌وه‌ وه‌ربگرین .

له‌وه‌ڵامی ئه‌م گومانه‌شیادا ده‌ڵێین : سوپاس بۆ خوای گه‌وره‌، كه‌ له‌ناو ئوممه‌تی ئیسلام، خوا كه‌سانێكی دڵسۆز وموخلیصی دروست كردووه‌ كه‌ ژیانی خۆیان ته‌رخانكردووه‌ بۆ جیاكردنه‌وه‌ی فه‌رمووده‌ صه‌حیح وڕاست ودروسته‌كان له‌ فه‌رمووده‌ لاواز وهه‌ڵبه‌ستراوه‌كان، بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ش چه‌نده‌ها كتێب وپه‌ڕاویان داناوه‌ بۆ ناسینی ئه‌و كه‌سانه‌ی فه‌رمووده‌یان گێراوه‌ته‌وه‌، پاشان به‌وه‌شه‌وه‌ نه‌وه‌ستاون، به‌ڵكو به‌ووردی به‌دوای حاڵی ئه‌و كه‌سانه‌دا ڕۆشتون كه‌ فه‌رمووده‌كانیان له‌چه‌رخ سه‌رده‌مه‌كاندا گێراوه‌ته‌وه‌، ئاخود ئایا ئه‌و كه‌سانه‌ كه‌سانێكی ڕاست وگۆ ومه‌شهور بوون به‌دینداری، ئایا ڕاده‌ی (حفظ) وله‌به‌ركردنیان چۆن بووه‌، لاواز بوون یان به‌هێز، وه‌ یان ئایا كه‌سانیكی باوه‌ڕپێكراو جێگای متمانه‌ بوون له‌ناو خه‌ڵكدا، ئه‌مانه‌و چه‌ندها (ضوابط) ی تر كه‌ دانراوون بۆ ناسینه‌وه‌ی پیاوانی فه‌رمووده‌ گێره‌ره‌وه‌( رجال الاسناد) كه‌ له‌هیچ ئاینێكی تردا ئه‌م جۆره‌ زانست وزانیاریانه‌ بوونیان نییه‌، بۆیه‌ ڕێبازی ئه‌هلی سوونه‌ت و جه‌ماعه‌ت ئه‌م ئاینه‌ پیرۆزه‌یان وا به‌خه‌ڵك ناساندوه‌ كه‌ ئاینی ئیسلام ئاینی زنجیره‌ی سه‌نه‌ده‌كانه‌، هیچ ووته‌یه‌ك له‌هیچ كه‌سێك وه‌رناگیرێت به‌بێ بوونی سه‌نه‌دێكی ڕاست ودروست ومتمانه‌ پێكراو .

كه‌واته‌ هه‌ر فه‌رمووده‌یه‌ك كه‌ زانایان هه‌ستیان به‌وه‌ كردبێت له‌سه‌نه‌ده‌كه‌یدا كه‌سێكی درۆزن، یان بێ متمانه‌، یان لاواز له‌ڕووی له‌به‌ركردنه‌وه‌، ئه‌وا به‌فه‌رمووده‌یه‌كی لاواز یان زۆر لاواز ناویان بردووه‌ وخه‌ڵكیان لێ ئاگاداركردوه‌ته‌وه‌، ئه‌و فه‌رمووده‌یه‌ی كه‌ فڵانه‌ كه‌س ‌ له‌سه‌نه‌ده‌كه‌یدا هه‌یه فه‌رمووده‌یكی لاوازه‌ و بۆ ئه‌وه‌ ناشێت بكرێت به‌به‌ڵگه‌ بۆ جێگركردنی حوكمێك .

وه‌ڵامی گومانی پێنجه‌میان كه‌ ده‌ڵێن :

قورئان هه‌مووی مته‌واتره‌ و(قطعي الثبوت) ـــه‌ به‌ڵام سوونه‌ت چه‌ند فه‌رمووده‌یه‌كی كه‌م نه‌بێت كه‌ له‌په‌نجه‌ی ده‌ست تێپه‌ڕ ناكات كه‌ مته‌واته‌رن، هه‌ر هه‌مووی فه‌رمووده‌ی ئاحاد و(ظني الثبوت) ن، وناگه‌نه‌ ڕاده‌ی (مته‌واتر) جا له‌به‌ر ئه‌وه‌ قورئان كافیه‌ وئێمه‌ پێویستمان به‌ كاركردن به‌ سوونه‌ت نییه‌ .

له‌وه‌ڵامدا ده‌ڵێین : ئه‌ی باشه‌ بۆچی پێغه‌مبه‌ری خوا (صلی الله علیه وسلم) كاتێك نامه‌ی ده‌نارد بۆ پاشا وسه‌رۆكی وڵاتان ده‌یدا به‌یه‌كێك له‌هاوه‌ڵه‌ به‌رێزه‌كان بۆ ئه‌وه‌ی ئاینی پیرۆزی ئیسلامیان پێ بگه‌یه‌نێت، وپێیان بڵێ كه‌ خوای گه‌وره‌ ئه‌وی كردووه‌ به‌ دوایین پێغه‌مبه‌ر و واجبه‌ له‌سه‌ریان باوه‌ڕی پێ بهێنن وموسڵمان بن، ئه‌گه‌ر باوه‌ڕ نه‌هێنن وموسڵمان نه‌بن ئه‌وه‌ گوناهی خۆیان وژێرده‌سته‌كانیشیان له‌ئه‌ستۆی ئه‌وانه‌ له‌قیامه‌تدا، وه‌ك له‌و نامه‌یه‌دا كه‌ پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) به‌ دوحیه‌ی كه‌لبیدا ناردی بۆ هێره‌قلی پاشای ڕۆمه‌كان: وه‌ك له‌نامه‌كه‌دا هاتووه‌ : « بسم الله الرحمن الرحيم، من محمد رسول الله عبده ورسوله إلى هرقل عظيم الروم، وسلام على من اتبع الهدى، أما بعد، فإني أدعوك بدعاية الإسلام أسلم تسلم، أسلم يؤتك الله أجرك مرتين، فإن توليت فإن عليك إثم الايريسين و ﮋ یا أَهْلَ الْكِتَابِ تَعَالَوْا إِلَى كَلِمَةٍ سَوَاءٍ بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمْ أَلاَ نَعْبُدَ إِلاَ اللهَ وَلاَ نُشْرِكَ بِهِ شَيْئاً وَلاَ يَتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضاً أَرْبَاباً مِنْ دُونِ اللهِ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُولُوا اشْهَدُوا بِأَنَّا مُسْلِمُونَ ﮊ [رواه البخاری برقم 4278] .

ئه‌گه‌ر فه‌رمووده‌ی ئاحاد جێگای قبوڵ كردن نه‌بێت و نه‌شێت بكرێته‌ به‌ڵگه‌ ده‌بوو پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) وه‌فدێكی ده‌ پانزه‌ كه‌سی له‌هاوه‌ڵه‌كان بناردایه‌ بۆلای ئه‌و پاشا وسه‌رۆكانه‌، دیاره‌ كه‌ ئه‌مه‌شی نه‌كردووه‌ به‌ڵگه‌یه‌ له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی كه‌ فه‌رمووده‌ی ئاحاد ئه‌گه‌ر دڵنیا بوویت له‌ڕاستی ودروستی وصه‌حیحی ئه‌وه‌ بێگومان ده‌كرێته‌ به‌ڵگه‌ بۆ گه‌یاندنی دین وشه‌ریعه‌تی ئیسلام .

وه‌ڵامی ئه‌و گومانه‌شیان كه‌ ده‌ڵین : خوای گه‌وره‌ به‌ڵێنی داوه‌ كه‌ قورئان بپارێزێت ئیتر ئێمه‌ قورئانمان به‌سه‌، به‌ڵام خوای گه‌وره‌ به‌ڵینی نه‌داوه‌ كه‌ سوونه‌ت بپارێزێت بۆیه‌ سوونه‌تی پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) كه‌سانێك گێراویانه‌ته‌وه‌ (معصوم) و بێگوناهـ نه‌بوون، مادام بێ گوناهیش نه‌بوون ئێمه‌ ناكرێت عه‌قیده‌ ودینی خۆمان له‌كه‌سێكی (نامه‌عصوم) و گوناهباره‌وه وه‌ربگرین .

خوای گه‌وره‌ قورئانی هه‌ر به‌و كه‌سانه‌ پاراستووه‌ كه‌ فه‌رمووده‌كانی پێغه‌مبه‌ریشیان گێراوه‌ته‌وه ( مه‌به‌ستم پێی هاوه‌ڵه‌ به‌ڕێزه‌كان) هه‌ر ئه‌و هاوه‌ڵانه‌ی كه‌ ئه‌وانه‌ متمانه‌یان پێیان هه‌یه‌ كه‌ قورئانیان نوسیبێته‌وه‌ وله‌به‌ریان كردبێت‌ ولای خۆیان پاراست بێتیان، هه‌ر ئه‌و هاوه‌ڵانه‌ش فه‌رمووده‌كانی پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) یان پاراستووه‌، بۆ نموونه‌ كاتێك عوسمانی كوڕی عه‌فان (خوای لێ ڕازی بێت) فه‌رمانی كرد سه‌رجه‌م نوسخه‌كانی قورئان له‌هه‌موو ده‌وڵه‌تی ئیسلامی و ویلایه‌ته‌كاندا كۆ بكرێیته‌وه‌ وسه‌رجه‌میان بسوتێرێن جگه‌ له‌یه‌ك نوسخه‌یان نه‌بێت، كه‌ پاشان له‌سه‌ر ئه‌و نوسخه‌یه‌ چه‌ند نوسخه‌یه‌كی تری گرته‌وه‌ و ناردی به‌ته‌واوی وویلایه‌ته‌كاندا بۆ ئه‌وه‌ی موسڵمانان ڕا جیاوازیان تێ نه‌كه‌وێت له‌سه‌ر قورئان، ئایا ئه‌م كاره‌ی عوسمانی كوڕی عه‌فان (خوای لێ ڕازی بێت) كردی له‌قورئاندا هاتووه‌ وفه‌رمانی پێكراوه‌ ؟ بێگومان نه‌خێر، به‌ڵام خوای گه‌وره‌ به‌م كاره‌ی عوسمان قورئانی پاراست، كه‌ زانایان به‌ (مصلحةی مورسه‌له‌) ناویان بردووه‌ ، هه‌ر ئه‌و خوایه‌ به‌ ڕیوایه‌تی هاوه‌ڵه‌ به‌رێزه‌كان فه‌رمووده‌كانی پێغه‌مبه‌ریشی (صلی الله علیه وسلم) پاراست، چونكه‌ وه‌ك ئاماژه‌مان پێدا پاراستنی قورئانی پیرۆز به‌ بێ پاراستنی فه‌رمووده‌كانی پێشه‌وای ئازیزمان ناته‌واوی بوو بۆ شه‌ریعه‌تی ئیسلام، ئه‌ویش به‌ڵگه‌ی ئه‌وه‌ی ئه‌وه‌شی پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) فه‌رموویه‌تی به‌شێك بووه‌ له‌ وه‌حی ونیگا، وه‌ك خوای گه‌وره‌ فه‌رموویه‌تی : ﮋوَمَا يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَى * إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحَى ﮊ [ النجم : 3 -4 ] واته‌ : محمد له‌هه‌واو هه‌وسه‌وه‌ قسه‌ ناکات * هه‌رچی ده‌یڵێ وه‌حی وسرووشه‌ وبۆی ده‌کرێت بۆی .

یان له‌جێگایه‌كی تردا فه‌رموویه‌تی : ﮋ وَمَا آتَاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا ﮊ [ الحشر :7 ] واته‌ : ئه‌وه‌ی پێغه‌مبه‌ر (صلی الله‌ علیه‌ وسلم) بۆی هێناون وه‌ری بگرن، وه‌ ئه‌وه‌شی قه‌ده‌غه‌ وڕێگری لێكردوون لێی دوور بكه‌ونه‌وه‌ و وازی لێ بهێنن .

به‌م پێیه‌ ته‌فسیر وڕوونكردنه‌وه‌ی قورئان پیرۆز ئه‌ركێكی سه‌ره‌كی پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) بووه‌، فه‌وتان و باوه‌ڕ نه‌كردن به‌ سوننه‌ته‌كانی واتای فه‌وتان وباوه‌ڕ نه‌كردنه‌ به‌ به‌شێكی گه‌وره‌ له‌قورئانی پیرۆزیش .

جا له‌به‌ر ئه‌وه‌ی بانگه‌شه‌ كردن بۆ شوێنكه‌وتنی قورئان به‌ته‌نها وده‌ست به‌ردان له‌ سوننه‌ته‌كانی پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) سه‌ره‌تا بانگه‌شه‌یه‌ بۆ نه‌هێشتنی ڕۆڵی قورئان له‌ناو خه‌ڵكدا، چونكه‌ ئه‌و كاته‌ هه‌ر كه‌س بۆ خۆی ئازاد ده‌بێت له‌ته‌فسیر كردنی مانا ومه‌به‌سته‌كانی قورئان به‌مه‌ قورئان (خوا په‌نامان بدات) وه‌ك ته‌ورات وئینجیلی لێ ده‌هات، كه‌ جوله‌كه‌ وگاوره‌كان به‌هه‌وه‌س وئاره‌زووی خۆیان ده‌ستكاریان كرد و لێكدانه‌وه‌یان بۆ كرد، ئه‌مه‌ش زۆر دووره‌ له‌ ڕاستی ودروستی قورئان‌ وئاینی پیرۆزی ئیسلامه‌وه‌، بۆیه‌ لێره‌وه‌ پێیان ده‌ڵێین : ئه‌و بیروبۆچوونه‌ سه‌قه‌ت ونه‌زۆكه‌ی ئێوه‌ هه‌ر زۆر زوو له‌لایه‌ن زانایان ودڵسۆزانی ئیسلامه‌وه‌ وه‌ڵام دراوه‌ته‌وه‌ و له‌گه‌ڵ سونه‌ته‌ی ئه‌م ئاینه‌ پیرۆزه‌دا یه‌ك ناگرێته‌وه‌ .

زۆرمان پێ بوو بۆ وه‌ڵامدانه‌وه‌ی ئه‌م گومان وبیرو بۆچوونه‌ نه‌زۆكانه‌، به‌ڵام هێنده‌ به‌سه‌ كه‌ ده‌مكوتیان بكات وبیان باته‌وه‌ به‌ قه‌باخی ڕزیوی خۆیاندا .

وصلی الله وسلم علی سیدنا محمد وعلی آله وصحبه وسلم