سرانجام قاتلین عثمان رضی الله عنه چه شد؟

سرانجام قاتلین عثمان رضی الله عنه چه شد؟

نویسنده: ابوبکر بن حسین رحمه الله

منبع: http://islamtxt.net/

طبری نقل میكند كه سیدنا عثمان رضی الله عنه خطاب به شورشیان میفرمود: «من نیز شما را به همان سفارش می كنم كه خدا سفارش كرد، «و از عذاب او بیمتان می دهم كه شعیب صلی الله علیه و سلم بقوم خویش گفت:﴿وَيَا قَوْمِ لَا يَجْرِمَنَّكُمْ شِقَاقِي أَنْ يُصِيبَكُمْ مِثْلُ مَا أَصَابَ قَوْمَ نُوحٍ أَوْ قَوْمَ هُودٍ أَوْ قَوْمَ صَالِحٍ وَمَا قَوْمُ لُوطٍ مِنْكُمْ بِبَعِيدٍ٨٩ وَاسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَيْهِ إِنَّ رَبِّي رَحِيمٌ وَدُودٌ٩٠﴾ [هود: 89-90]

«ای قوم مخالفت من ببدكاریتان نكشاند كه بشما همان «رسد كه بقوم نوح یا قوم صالح یا قوم هود رسید و قوم لوط از شما «چندان دور نیست. از پروردگار خویش آمرزش بخواهید و توبه بدو برید «كه پروردگار من رحیم مودت شعار است.

و نقل است كه سعد ابن ابی وقاص بعد از شنیدن خبر شهادت عثمان رضی الله عنه دست به دعا برداشت و از خداوند درخواست نمود تا قاتلان عثمان را خوار و ذلیل كند و انتقام خون به ناحق ریخته شده عثمان را از آنان بگیرد.

و فرمود: خداوندا! آنان را از كار خویش نادم بفرما و خوارشان بگردان! و سپس به بدترین شكل آنان را نابود كن!

گویند سعد، مستجاب الدعوه بود و چون او دعا بنمود خداوند آن را اجابت می كرد. خداوند نیز به حق، انتقام خون آن خلیفه مظلوم را از قاتلان ستم پیشه او گرفت به نحوی كه تا چند سال بعد از این واقعه، همه ی قاتلان او به انحای مختلف به هلاكت رسیدند. به عنوان نمونه، عبدالله بن سبأ، غافقی بن حرب، مالك اشتر، حكیم بن جبله و كنانه تجیبی بعدها هر یك به طرق مختلف، به قتل رسیدند.

الخلفاء الراشدون، ص192.تاریخ طبری: ج 4 ص 392 و البدایة والنهایة: ج 7 ص 189

عمره گوید:پس هیچ كس از قاتلین به حالت عادی و راحتی نمرد!

ابی قلابه گوید: در شام بودیم كه صدای مردی به گوشمان رسید كه میگفت: ای وای آتش و آن مرد دو دست و دوپایش قطع بود از ته! و دو چشمش كور بود و چهره ای زشت داشت. از آن مرد شرح حالش را پرسیدیم پس گفت: من روز قتل عثمان وارد خانه اش شدم و همسرش فریاد میزد و من او را زدم كه عثمان رضی الله عنه گفت: خدا دو دستت و دو پایت را قطع كند و چشمانت را كور بگرداند و تو را در آتش داخل كند .. پس مانند صاعقه بزرگی بر من وارد شد و از آنجا خارج شدم و تمام گفته هایش رخ داده و فقط دعای آتشش باقی مانده و منتظر آن هستم. الریاض النضرة فی مناقب العشرة/محب الطبری/ 214

و محمد بن سیرین گوید: كعبه را طواف میكردم ناگهان مردی را دیدم كه میگفت: بار خدایا مرا ببخش و گمان نمیكنم مرا ببخشی! ابن سیرین گوید: از او تعجب كردم و گفتم: ای بنده خدا از هیچ كسی نشنیده ام كه سخنی مانند سخن تو بگوید! مرد گفت: من با خدا عهد بسته بودم اگر به عثمان دسترسی پیدا كنم او را یك سیلی بزنم، و وقتی او كشته شد و در خانه روی تابوت گذاشته شد، مردم می آمدند و بر او نماز میخواندند و او در خانه اش بود، من به بهانه اینكه میخواهم بر او نماز بخوانم وارد شدم، وقتی دیدم كه كسی در خانه نیست پارچه را از چهره اش دور كردم او را كه مرده بود یك سیلی زدم، آنگاه دستم خشك شد! ابن سیرین گوید: دست او را دیدم كه چون چوبی خشك شده بود!

فضائل الصحابة 1/ 501 حدیث 817 و اسناد آن صحیح است و همچنین نگا: البدایة والنهایة 7/ 200

اولین كسی كه در جلو منزل حضرت عثمان كشته شد مغیره بن اخنس بود كه به دست یكی از مردان شورشی از قبیلة لیث به شهادت رسید و قاتل لحظاتی بعد از كار خود نادم شد و گفت: انا لله و انا علیه راجعون».عبدالرحمن بن عدیس (یكی از سركردگان خوارج سبایی) به مرد لیثی گفت: چی شده؟

گفت: من پیشتر در خواب یك نفر را دیده بودم كه خطاب به من گفت: ای قاتل مغیره! خود را برای آتش جنهم آماده كن!! و اینك او را كشتم!! تاریخ طبری: ج 4 ص 386 - 390

و جهجاه نیز به خاطر بی حرمتی كه به او كرد و عصای محمد را شكست تریشه ای از عصا بپایش فرو رفت و زخم همچنان بماند تا خوره گرفت و كرم میگذاشت.و مشهور است كه همه كسانی كه علیه عثمان دست به شورش زده و او را به شهادت رسانیدند، دیر یا زود كشته شدند!

مستنربن یزید از برادرش قیس بن یزید نقل می نماید كه: سوگند به خداوند تا آنجا كه من خبر دارم همة كسانی كه علیه حضرت عثمان توطئه چیدند و شورش كردند، به مجازات اعمال خود رسیده و كشته شدند!

قیس سپس می گوید: كه چگونه همه كسانی كه از كوفه علیه حضرت عثمان دست به توطئه و شورش زدند، و در میان آنها: مالك بن اشتر نخعی و كمیل بن زیاد و عمیربن ضابی قرار داشتند، به غیر از عُمیر و كمیل همه كشته شدند!

چهل سال پس از به شهادت رسیدند عثمان رضی الله عنه بود كه حجاج بن یوسف ثقفی زمام امور عراق را به دست گرفت، و آن دو نفر را نیز كه علیه حضرت عثمان به شورش زده بودند، از دم تیغ گذرانید!! تاریخ طبری: ج 4 ص 403 - 404

و بعد از قتل سیدنا عثمان رضی الله عنه پیكر چند نفر از شورشیان كشته شده كه عبارت بودند از: سودان و قتیره و كلثوم را در باغ های اطراف مدینه انداختند كه خوراك سگ های ولگرد شدند!

كلامی از اهل بیت در مورد عثمان و شهادتش!

بعد از اقوال و روایاتی كه گذشت هیچ شكی باقی نمیماند كه عثمان رضی الله عنه رمظلوم كشته شد و قاتلین او از مرتدین و گمراهان بودند و اصحاب و اهل بیت هم آنها را لعن كرده اند ..

از نزال بن سبره نقل است كه چون در مورد عثمان از علی پرسیدند او پاسخ داد: او مردی است كه فرشتگان او را «ذوالنورین» خوانند. همین كه رسول خدا صلی الله علیه وسلم دو دختر خویش را به عقد او در آورد ثابت می كند كه عثمان از اهل بهشت است. العقیدة فی اهل البیت بین الإفراط و التفریط، ص227.

در اخبار است كه او به مردم اعلام كرد كه هر كس از عثمان و راه و روش او بیزاری جوید، بداند كه از ایمان راستین دور گشته است. به خداوند سوگند كه هرگز در قتل او نقشی نداشتم و مردمان را از اقدام به چنین كاری بر حذر می داشتم. الریاض النضرة، ص543.

امام احمد نیز از طریق محمد بن حنیفه روایت می كند كه چون به سیدنا علی رضی الله عنه خبر رسید كه عائشه رضی الله عنها در منطقه «مربد» قاتلان عثمان را لعن و نفرین كرده است او نیز دست به دعا برداشت و دو یا سه بار چنین گفت: خداوندا! قاتلان عثمان را هر جا كه هستد مورد لعن و نفرین خود قرار بده. فضائل الصحابه (1/ 555).

و حاكم از طریق قیس بن عباد روایت می كند كه علی در روز جنگ خطاب به مردم چنین گفت: خداوندا! دستان مرا از متهم شدن به ریختن خون عثمان پاك نگه دار. در روز شهادت عثمان، این مردمان نزد من آمدند و درخواست كردند تا با من بیعت كنند. و من به آنان گفتم من از خداوند شرم می كنم كه با مردمانی بیعت نمایم كه خون مردی را بر زمین ریخته اند كه رسول خدا صلی الله علیه وسلم در مورد او فرمود: باید از مردی كه فرشتگان از او شرم می كنند حیا نمود. آن گاه به آنان گفتم: تا زمانی كه جسد عثمان بر زمین است و او را دفن نكرده اند با هیچ كس بیعت نخواهم نمود. و چون او را دفن نمودیم مردم نزد من بازگشتند و خواهان بیعت با من شدند. من دست به دعا برداشتم و گفتم كه خداوندا! تو خوب می دانی كه من از عاقبت این بیعت، بیمناكم. اما پس از اصرار مردم با ایشان بیعت نمود. المستدرك حاكم 3/ 95.

و نقل است كه علی رضی الله عنه خطاب به عثمان بن عفان رضی الله عنه میفرمودند:

فاللّه اللّه فی نفسك! =تو را به خدا! به جان خودت رحم كن! نهج البلاغة، شرح فیض الإسلام، كلام 164 - شرح صبحی صالح، ص 234.

و جایی دیگرمیفرمایند: «اگر ولایتی را كه بر عهده عثمان گذاشته شد، بر عهده من نیز گذاشته می شد، با مصاحف همان كار را می كردم كه عثمان كرد». البرهان، بحرانی، ج 1، ص 240.

نیز نقل است كه علی در مورد قتل عثمان چنین گفته است:"" آن روز كه عثمان به قتل رسید كمر من نیز شكست."" المنتظم فی تاریخ الملوك و الأمم 5/ 61.

و از طلق بن خشاف نقل است كه چون او همراه قرط بن خیثمه به جانب مدینه رهسپار شد؛ به حسن برخورد كردند و هنگامی كه قرط در مورد عثمان از او سؤال كرد، او پاسخ داد كه عثمان مظلومانه به شهادت رسید. تاریخ المدینة 4/ 124

از ابن عباس رضی الله عنه نقل است كه در مدح عثمان رضی الله عنه و ذم قاتلان او چنین گفت: خداوند، ابو عمرو (عثمان) را بیامرزد كه از بزرگوارترین و نیكوكارترین مردمان بود، بسیار شب زنده داری می كرد، چون به یاد آتش دوزخ می افتاد بسیار می گریست و از سخاوتمندترین مسلمانان به حساب آمد، بسیار وفادار بود. مناعت طبع والایی داشت و نزد مسلمانان، بسیار مورد احترام بود. او همان مردی بود كه سپاه تبوك را بیاراست و رسول خدا صلی الله عیه وسلم او را داماد خویش نمود. خداوند هر آن كس را كه لعن عثمان رضی الله عنه كند تا روز قیامت از رحمت خویش بدور دارد. مروج الذهب مسعودی 3/ 64.العقیدة فی اهل البیت، ص234،

پس مشخص است كه عثمان رضی الله عنه نیز كار خطایی مرتكب نشده اند. و بی شك مظلوم بودند و این ادعا از گفته امام باقر ثابت میشود كه ایشان پس از مدح عثمان رضی الله عنه میفرمایند: «و ندادهنده ای در آخر روز ندا سر می دهد كه: هان! بدانید كه عثمان و یارانش از رستگارانند!». فروع كافی، كلینی، ج 8، ص 209.

و ابن بابویه قمی در كتاب معانی الاخبار از امام موسی رضا علیه السلام روایت كرده عن الحسن بن علی قال: قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: إن عثمان بمنزلة الفؤاد= عثمان، به منزله قلب و عقلم است» ..

عیون أخبار الرضا، إبن بابویه قمی، چاپ تهران، ج 1، ص 313 - معانی الأخبار، ص 110، چاپ ایران تفسیر امام حسن عسگری

و به هیچ وجه شایسته نیست كه قلب شخصی چون محمدصلی الله علیه وسلم آلوده به معصیت و گناه باشد!

و به یاد بیاورید بیعت الرضوان را، كه باری دیگر سیدنا عثمان قطعه ای از بدن محمد صلی الله علیه وسلم میشود!.

امام صادق علیه السلام از اخلاص و وفای عثمان رضی الله عنه كه كم نظیر بود سخن میگوید، آنجا كه در جریان حدیبیه، پیامبر صلی الله علیه وسلم او را به نیابت خود به مكّه فرستاد كه بعد شایع گردید عثمان رضی الله عنه كشته شده است!

رسول خدا صلی الله علیه وسلم با شنیدن این خبر، دستور داد كه مسلمانان زیر درخت رضوان، با او بیعت كنند تا انتقام خون عثمان رضی الله عنه را از مشركین مكّه بگیرند و وفاداری خود را به او " مجدّداً " اعلام نمایند كه در آخر، پیامبر صلی الله علیه وسلم دست راست خود را در دست چپش گذاشت و فرمود: این هم بیعت عثمان! و به جای عثمان، با خودش بیعت كرد! زمانی كه عثمان برگشت، رسول خدا صلی الله علیه وسلم به او گفت: آیا بیت را طواف كردی؟ گفت: چطور ممكن است بیت را طواف كنم در حالی كه رسول خدا آن را طواف نكرده است؟! .. سپس ادامه جریان را روایت می كند».

روضه كافی، كلینی، ج 8، ص 326 - 325/ حدیث شماره (3 - 5) و مجلسی در مراة العقول (23/ 438 - 448) می گوید: این حدیث حسن است. اسلام شناسی، شریعتی، ص 243. بخاری، كتاب مغازی، حدیث شماره (4066).المناقب النضرة فی المناقب العشرة، ص490.

پس دفاع از شخصی كه محمد صلی الله علیه وسلم حاضر به دفاع كردن از اوست ... كاری بس نیكو و پسندیده است. و ممكن نیست چنین شخصی منافق یا عاصی باشد!

و ببینید محمد صلی الله علیه وسلم چگونه از خونخواهی عثمان سخن میگوید: آنجا كه مجلسی روایت میكند «زمانی كه خبر به پیامبر رسید كه عثمان توسّط مشركین كشته شده است، فرمود: از اینجا تكان نمی خورم تا زمانی كه با قاتلین عثمان جنگ نكنم و انتقام خونش را از آنها نگیرم، و به درخت تكیه داد و از مردم برای عثمان بیعت گرفت ... سپس داستان را كامل نقل می كند». حیاة القلوب/ مجلسی/ ج 2، ص 424، چاپ تهران.

چرا عثمان نمیخواست از او دفاع شود؟

دلایل زیادی را میتوان شمرد .. مثلا اینكه تعداد اصحابی كه در مدینه حاضر بودند حدود700 نفر بودند ولی یاغیان بالای 2000 و حتی 3000 نفر بودند و ممكن بود همه اصحاب شهید شوند .. و دوم اینكه عثمان بسیار دل رحم بود و به هیچ وجه ریختن خونی را به خاطر خودش نمیپسندید ولی از میان این دلیلها مهمترین آنست كه ترمذی و امام احمدرحمه الله در روایت صحیح نقل میكند:

و آن هم وصیت رسول الله صلی الله علیه وسلم بود كه فرموده بود: ((ای عثمان، به زودی خداوند جامه ای به تنت می پوشاند، اگر خواستند آن را از تنت بركنند، به آن تن در مده. و كرامت احترام آن را حفظ كن! دو یا سه بار رسول خدا این سخن را تكرار فرمود. ترمذی كتاب المناقب، باب فی المناقب عثمان،. و مسند احمد

و او خود میدانست كه به زودی توسط همین یاغیان شهید خواهد شد چنانچه نافع از ابن عمر نقل می كند كه عثمان رضی الله عنه صبح روزی كه شهید شد، گفت: رسول الله صلی الله علیه وسلم را در خواب دیدم، كه خطاب به من فرمود: (ای عثمان رضی الله عنه امروز نزد ما افطار كن، لذا امروز روزه گرفته ام)

بدایه و النهایه 7/ 182.

و نائله همسر سیدنا عثمان رضی الله عنه می گوید: روزی كه عثمان رضی الله عنه به شهادت رسید، روزه دار بود. البدایه و النهایه: 7/ 183.

و در حالی كه قرآن پیش رویش گذاشته و آخرین لحظات عمرش مشغول به تلاوت بود شهید شد.

بدایه و النهایه 7/ 148 - 185

گفتم ای عثمان كشتنت یا كه بمردی؟ ... گفت گر نكشتن كه خودم میمردم

گفتم كه ندانم كه چه گفتی یوسف ... گفت آن قول افطار غروبش كشتم

(از این فقیر)

و سنایی نیز گوید: گفتم ای عثمان، بناگه كشته غوغا شدی ... گفت خلخال عروس عاشقان زان دم بود!

دیوان حكیم سنایی/ص167

ز عثمان شاه ذوالنوررین گویم ... من آن كان حیا را میشناسم

كه قرآن را سراسر جمع بنمود ... غنی با سخا را میشناسم

شهادت در تلاوت شد نصیبش ... شهید اغنیا را میشناسم

دیوان باغ گل ملا داد علی

و حضرت عثمان حتی به غلامان خود میگفت: ((امروز هر كسی شمشیرش را در غلاف كند آزاد است)). ابن كثیر: 7/ 182 - 181.

و شاعر نیز میفرماید:

در آن غوغا غلامانش به یكبار ... سلاح آور شدند از بهر پیكار

بدیشان گفت: هر بنده كه امروز ... سلاح انداخت آزاد است و پیروز

الهی نامه عطار نیشابوری

اقوال بزرگان صحابه را در مورد این شهادت و این شهید:

1 - حذیفه ابن الیمان -رضی الله عنه- راز دار رسول الله -صلی الله علیه وسلم- فرمود: حضرت عثمان به بهشت و قاتلانش به دوزخ خواهند شتافت. و فرمود: اگر قتل عثمان -رضی الله عنه- هدایتی بود، همانا امت به وسیله آن شیر می دوشیدند، ولی كشتن او در واقع ضلالتی بود كه امت در اثرش خون می دوشیدند. البدایه و النهایه / ج 6 / ص 208 / بیروت.

2 - حضرت عبدالله بن مسعود -رضی الله عنه- فرمود: اگر مردم، حضرت عثمان -رضی الله عنه- را شهید كردند، عوض او را هرگز نخواهند یافت.

3 - حضرت سعید بن زبید كه از عشرهء مبشرین است می فرمود: ای مردم: به سبب ظلمی كه شما بر حضرت عثمان -رضی الله عنه- روا داشتید، كوه احد حق داشت از جای خود برخیزد.

4 - حضرت عبدالله بن سلام -رضی الله عنه- به شورشیان گفت: مواظب باشید و حضرت عثمان را به قتل نرسانید، ورنه تا قیامت شمشیرها یتان در میان یكدیگر به حركت در خواهد آمد.

چون حضرت عثمان به دست شورشیان كشته شد، آنگاه حضرت عبدالله بن سلام فرمود: مردم دروازه فتنه ها را به روی خود گشودند، كه تا قیامت بسته نخواهد شد

سیرت خلفاء راشدین / ص 128.

5 - علامه سیوطی -رضی الله عنه- به نقل از مؤرخ شام علامه ابن عساكر و ابن عدی، این حدیث را به روایت حضرت انس -رضی الله عنه-، نقل كرده است كه: مادامی كه حضرت عثمان -رضی الله عنه- زنده است شمشیر خدا در نیام خواهد ماند و هر گاه او كشته شود، شمشیر خدا بی نیام خواهد شد و باز ابد به نیام بر نخواهد گشت.

تاریخ الخلفاء / ص 125.

التماس دعا /