API
قه‌رزكردن
ئه‌م بابه‌ته وه‌رگێڕراوه بۆ
پۆڵێنه‌كان
- قه‌رز << كڕین وفرۆشتن << مامهڵهكان << فیقه
Full Description
قه‌رزكردن
] kurdish – كوردی – كردي [
موحه‌مه‌د بن ئیبراهیم ئه‌لتوه‌یجری
وه‌رگێڕانی: ئیحسان بورهان الدین
پێداچونه‌وه‌ی :پشتیوان سابیر عه‌زیز
2011 - 1432
﴿ القرض ﴾
« باللغة الكردية »
محمد بن إبراهيم التويجري
ترجمة: إحسان برهان الدين
مراجعة: بشتيوان صابر عزيز
2011 - 1432
قه‌رزكردن
جۆره‌كانی گرێبه‌ست:
گرێبه‌سته‌كانی مامه‌ڵه‌كردن ده‌بنه سێ به‌شه‌وه:
یه‌كه‌م: گرێبه‌ستی قه‌ره‌بووكردنه‌وه وه‌كو فرۆشتن و كرێدان وشتی له‌و شێوه.
دووه‌م: گرێبه‌ستی به‌خشین، وه‌كو ڕاسپارده و وه‌قف و قه‌رز وصه‌ده‌قه و شتی له‌وشێوه.
سێیه‌م: گرێبه‌ستی متمانه كردن وه‌كو بارمته و ده‌سته‌به‌ركردن و ده‌سته‌به‌ری و شتی له‌و شێوه.
قه‌رز: پێدانی ماڵ بۆ كه‌سێك كه سوودی لێ وه‌رگرێت و قه‌ره‌بووی بكاته‌وه، یان سوودی لێ وه‌رگرێت بێ گێڕانه‌وه به‌مه‌به‌ستی پاداشت وه‌رگرتن له لای خوای گه‌وره له هه‌ردوو حاڵه‌ته‌كه‌دا .
حیكمه‌ت له ڕه‌وا بوونی قه‌رز:
قه‌رز جۆرێكه له خوا نزیكبوونه له شه‌رعدا فه‌رمانی پێكراوه، چونكه بریتی یه له چاكه‌كردن له‌گه‌ڵ خاوه‌ن پێویستیه‌كاندا، هه‌رچه‌ندیش ئه‌و پێویست یه زۆر بێت وكرده‌وه‌كه مه‌به‌ست لێی خوا بێت، پاداشته‌كه‌ی گه‌وره‌تر ده‌بێت.
فه‌زڵی قه‌رزدان:
١-خوای گه‌وره ده‌فه‌رموێت:{مَّن ذَا ٱلَّذِي يُقۡرِضُ ٱللَّهَ قَرۡضًا حَسَنٗا فَيُضَٰعِفَهُۥ لَهُۥٓ أَضۡعَافٗا كَثِيرَةٗۚ وَٱللَّهُ يَقۡبِضُ وَيَبۡصُۜطُ وَإِلَيۡهِ تُرۡجَعُونَ} البقرة:٢٤٥.
٢-ئه‌بو هوره‌یره ڕه‌زای خوای لێبێت له پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وسلم ده‌گێڕێته‌وه كه فه‌رموویه‌تی: ((مَنْ نَفَّسَ عَنْ مُؤْمِنٍ كُرْبَةً مِنْ كُرَبِ الدُّنْيَا نَفَّسَ الله عَنْـهُ كُرْبَةً مِنْ كُرَبِ يَومِ القِيَامَةِ، وَمَنْ يَسَّرَ عَلَى مُعْسِرٍ يَسَّرَ الله عَلَيْـهِ فِي الدُّنْيَا وَالآخِرَةِ، وَمَنْ سَتَرَ مُسْلِـماً سَتَرَهُ الله فِي الدُّنْيَا وَالآخِرَةِ، وَالله فِي عَوْنِ العَبْدِ مَا كَانَ العَبْدُ فِي عَوْنِ أَخِيْـهِ))أخرجه مسلم.
واته: هه‌ركێ ناخۆشیه‌ك له ناخۆشیه‌كانی دونیا له‌سه‌ر ئیماندارێك سووك بكات، خوای گه‌وره ناخۆشیه‌ك له ناخۆشیه‌كانی قیامه‌ت له‌سه‌ر سووك ده‌كات، هه‌ركه‌سیش كاری قورسی موسڵمانێك سووك بكاته‌وه خوای گه‌وره له دونیا وقیامه‌تدا كاری بۆ سووك ده‌كاته‌وه، هه‌ركه‌سێكیش نهێنی موسڵمانێك داپۆشێت خوای گه‌وره له دونیاو له دوارۆژدا دایده‌پۆشێت، خوای گه‌وره‌ش له یارمه‌تیدانی به‌نده‌دایه، مادام ئه‌و به‌نده‌یه له یارمه‌تیدانی براكه‌یدا بێت.
حوكمی قه‌رز:
١-( مستحب ) ه كه‌سێك قه‌رز بداته خه‌ڵكی خاوه‌ن پێویستی، ٠ مباح ) یشه كه‌سێك داوای قه‌رز بكات، هه‌رچی شتێكیش بگونجی بۆ فرۆشتن ده‌گونجی به قه‌رزیش بدرێت ئه‌گه‌ر ناسراو ومه‌علوم بێتن قه‌رزاریش پێویسته قه‌ره‌بووی ئه‌وه بگێردرێته‌وه كه قه‌رزی كردوه، هاوشێوه له‌و شتانه‌ی كه ده‌كرێت هاوشێوه‌ی بگێردرێته‌وه ، یان به‌هاكه‌ی له شتی تردا.
٢-هه‌موو قه‌رزێك ببێته مایه‌ی سوود كردن بۆ خاوه‌نه‌كه‌ی ئه‌وه ریبایه، بۆ نموونه قه‌رزێك به‌كه‌سێك بدات و مه‌رجی له‌گه‌ڵدا بكات كه له جیاتی ئه‌وه له ماڵه‌كه‌یدا دانیشێت، یان بۆ نموونه هه‌زار دیناری پێ بدات به مه‌رجێك به هه‌زار وپێنج سه‌د دینار بگێڕێته‌وه.
حوكمی چاكه كردن له قه‌رزدا:
چاكه‌كدرن له قه‌رزدا كارێكی ( مستحب ) ئه‌گه‌ر مه‌رجیش نه‌بێت، بۆ نموونه كه‌سێك شتێك به قه‌رز بداته كه‌سێك ئه‌و شتێكی باشتری بۆ بگێڕێته‌وه، ئه‌وه پێی ده‌وترێت گێڕانه‌وه‌ی جوان و كارێكی هه‌ڵقوڵاوه له كارو ڕه‌وشتی به‌رزه‌وه، هه‌ر كه‌سیش دوو جار قه‌رز بدات به كه‌سێك وه‌كو ئه‌وه‌یه پێی به‌خشیبێت.
( أبو رافع ) ڕه‌زای خوای لێبێت ده‌یگێڕێته‌وه كه پێغه‌مبه‌ر صل... ، وشترێكی كۆرپه‌ی له كه‌سێك داواكرد، كاتێك وشتری زه‌كات گه‌یشتن، پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وسلم داوای له ( أبو رافع ) كرد وشتری ئه‌و پیاوه بگێڕێته‌وه، ( أبو رافع ) گه‌ڕایه‌وه فه‌رمووی ته‌نها وشتری گه‌وره‌ی تێدایه، پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وسلم فه‌رمووی: ((أَعْطِه إيَّاهُ، إنَّ خِيَارَ النَّاسِ أَحْسَنُـهُـمْ قَضَاءً)) أخرجه مسلم.
واته: له‌وانه‌ی بده‌رێ، چاكترینی خه‌ڵكی ئه‌وانه‌ن كه قه‌رز به جوانی ده‌گێڕنه‌وه.
حوكمی كه‌مكردنه‌وه‌ی قه‌رز بۆ ئه‌وه‌ی قه‌رزار زوو قه‌رزه‌كه بگێڕێته‌وه:
دروسته قه‌رزی دواخراو كه‌م بكرێته‌وه له پێناو ئه‌وه‌ی به په‌له بگێڕێته‌وه، ئیتر ئایا له‌سه‌ر داوای خاوه‌ن قه‌رز بێت یان قه‌رزار.
فه‌زڵی موڵه‌تدانی قه‌رزاری ده‌ستكورت یان گه‌ردن ئازادكردنی:
مۆڵه‌ت درێژ كردنه‌وه بۆ قه‌رزاری نه‌دار یه‌كێكه له ڕه‌وشته جوانه‌كان، له‌وه‌ش چاكتره ئه‌وه‌یه هه‌ر گه‌ردنی ئازاد بكرێت.
١-خوای گه‌وره ده‌فه‌رموێت:{وَإِن كَانَ ذُو عُسۡرَةٖ فَنَظِرَةٌ إِلَىٰ مَيۡسَرَةٖۚ وَأَن تَصَدَّقُواْ خَيۡرٞ لَّكُمۡ إِن كُنتُمۡ تَعۡلَمُونَ} البقرة: ٢٨٠ .
٢-( أبي الیسر ) خوای لێ ڕازی بێت فه‌رموویه‌تی: گوێم له پێغه‌مبه‌ر بوو صلى الله عليه وسلم فه‌رمووی: ((مَنْ أَنْظَرَ مُعْسِراً أَوْ وَضَعَ عَنْـهُ، أَظَلَّـهُ الله فِي ظِلِّـهِ)) أخرجه مسلم.
واته: هه‌ركێ مۆڵه‌تی قه‌رزارێكی نه‌دار بدات یان گه‌ردنی ئازاد بكات، خوای گه‌وره ده‌یخاته ژێر سێبه‌ری خۆیه‌وه.
حاڵه‌ته‌كانی قه‌رزار:
قه‌رزار چوار حاڵه‌تی هه‌یه:
١-موفلیس بێت و هیچی نه‌بێت، ئه‌و پێویسته موڵه‌ت بدرێت.
٢-ماڵه‌كه‌ی له قه‌رزه‌كه‌ی زۆرتر بێت، ئه‌وه دروسته داوای لێ بكرێت وناچار بكرێت قه‌رزه‌كه بگێڕێته‌وه.
٣-ماڵه‌كه‌ی ئه‌وه‌نده‌ی قه‌رزه‌كه‌ی بێت، ئه‌وه‌ش ناچار ده‌كرێت بیگێڕێته‌وه.
٤-ماڵه‌كه‌ی كه‌متر بێت له قه‌رزه‌كه‌ی، ئه‌م كه‌سه موفلیسه و پێویسته ( حجر ) ی بخرێته سه‌ر له‌سه‌ر داوای خاوه‌ن قه‌رزه‌كان یان هه‌ندێكیان و، ماڵه‌كه‌ی له نێوان خاوه‌ن قه‌رزه‌كاندا دابه‌ش ده‌كرێت به پێی ڕێژه‌كانیان.
سزای ئه‌و كه‌سه‌ی قه‌رز ده‌كات ونیازی گێڕانه‌وه‌ی نییه:
پێویسته له‌سه‌ر ئه‌و كه‌سه‌ی ماڵێك قه‌رز ده‌كات بڕیار ونیازی دانه‌وه‌ی له دڵی خۆیدا دابمه‌رزێنێت، ئه‌گینا خوای گه‌وره یارمه‌تیده‌ری نابێت بۆ گێڕانه‌وه‌ی و تاوانباریش ده‌بێت، پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وسلم فه‌رموویه‌تی: ((مَنْ أَخَذَ أَمْوَالَ النَّاسِ يُرِيدُ أَدَاءَهَا أَدَّى الله عَنْـهُ، وَمَنْ أَخَذَ يُرِيدُ إتْلافَهَا أَتْلَفَهُ الله)) أخرجه البخاری.
واته: هه‌ركه‌سێك ماڵی خه‌ڵكی ببات وبیه‌وێت بیگێڕێته‌وه خوای گه‌وره خۆی بۆی ده‌داته‌وه، هه‌ركه‌سێكیش بیبات و مه‌به‌ستی له ناوبردنی بێت خوای گه‌وره له‌ناوی ده‌بات.
