API
لێكۆڵینه‌وه وڕوونكردنه‌وه‌ی زۆرێك له‌بابه‌ته‌كانی حه‌ج وعومره وزیاره‌ت: به‌شی : واجبه ته‌وبه‌كردن له‌گوناهو دانه‌وه‌ی مافی خه‌ڵكی پێش حه‌ج كردن
پۆڵێنه‌كان
Full Description
لێكۆڵینه‌وه وڕوونكردنه‌وه‌ی زۆرێك له‌بابه‌ته‌كانی حه‌ج وعومره وزیاره‌ت به‌شی : واجبه ته‌وبه‌كردن له‌گوناهو دانه‌وه‌ی مافی خه‌ڵكی پێش حه‌ج كردن
التحقیق والإيضاح لكثير من مسائل الحج والعمرة والزيارة
فصل : فی وجوب التوبة من المعاصي والخروج من المظالم
< كوردی -كردي - Kurdish >
سه‌ماحه‌تی شێخ عبد العزیز بن باز (ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت )
سماحة الشيخ عبد العزيز بن عبد الله بن باز (رحمه الله )
وه‌رگێڕانی: حاجی ئومێد عومه‌ر چرۆستانی
پێداچونه‌وه‌ی: پشتیوان سابیر عه‌زیز
ترجمة : أوميد عمر علي الجروستاني
مراجعة: بشتیوان صابر عزیز
واجبه ته‌وبه‌كردن له‌گوناهو دانه‌وه‌ی مافی خه‌ڵكی پێش حه‌ج كردن
سوپاس وستایش بۆ خوای گه‌وره ومیهره‌بان وه درود وصه‌ڵات وسه‌لام بۆ سه‌ر محمدی كوڕی عه‌بدوڵا و ئال وبه‌یت و یار ویاوه‌ر و شوێنكه‌وتوانی هه‌تا هه‌تایه .
ئه‌گه‌ر هه‌ر كاتێك مرۆڤی موسڵمان خۆی یه‌كلای كرده‌وه كه سه‌فه‌ری حه‌ج یان عومره بكات، ئه‌وه سوننه‌ت وایه وه‌صیه‌ت بكات بۆ ماڵ ومناڵ وهاوڕێكانی و ئامۆژگاریان بكات به‌وه‌ی له‌خوای گه‌وره بترسن، ئه‌ویش به‌وه‌ی ئه‌وه‌ی خوای گه‌وره ومیهره‌بان فه‌رمانی پێكردووه ئه‌نجامی بده‌ن، وه ئه‌وه‌یشی ڕێگری لێكردووه لێی دوور بكه‌ونه‌وه .
پاشان پێویسته له‌سه‌ری ئه‌و قه‌رزانه‌ی كه هه‌یه‌تی لای خه‌ڵكیه یان قه‌رزی خه‌ڵكی له‌سه‌ره بینوسێت، وشاهیدێشیان له‌سه‌ر بگرێت، بۆ ئه‌وه‌ی به‌ته‌واوی جێگیر ببێت .
وه واجبه له‌سه‌ری ته‌وبه‌یه‌كی نه‌صوح وڕاست ودروست بكات له ته‌واوی گوناهه‌كانی، به به‌ڵگه‌ی ئه‌وه‌ی خوای گه‌وره ده‌فه‌رموێت : ﱡﭐ ﳊ ﳋ ﳌ ﳍ ﳎ ﳏ ﳐ ﳑ ﱠ [ النور: ٣١ ] .
واتا : كه‌وابوو ئه‌ی باوه‌ڕداران! هه‌مووتان به‌ره‌و لای خوا بگه‌ڕێنه‌وه‌و په‌شیمان ببنه‌وه، به‌شكو گشتان هه‌م له‌دونیاو، هه‌م له دواڕۆژدا ڕزگارو به‌ختیاربن .
هه‌قیقه‌تی ته‌وبه وگه‌ڕانه‌وه‌ش بۆ لای خوای گه‌وره به‌م شێوه‌یه‌یه :
یه‌كه‌م : وازهێنان ودوور كه‌وتنه‌وه له گوناهو تاوان .
دووه‌م : په‌شیمانی له گوناهی ڕابردوو .
سێهه‌م : عه‌زیمه‌ت وخۆیه‌كلایی كردنه‌وه له‌وه‌ی جارێكی تر نه‌گه‌ڕێته‌وه بۆ ئه‌و گوناهو تاوانانه‌ی كه ته‌وبه‌ی لێكردوون .
چواره‌م: ئه‌گه‌ر هاتوو هه‌ق ومافی خه‌ڵكی به‌سه‌ره‌وه بوو، له ده‌ستدرێژ كردنه سه‌ر نه‌فس و ماڵ وسامان وشه‌ره‌ف وناموسی خه‌ڵكی، پێش سه‌فه‌ره‌كه‌ی بیانداته‌وه، یان گه‌ردنی خۆیانیان پێ ئازاد بكات، چونكه له‌م باریه‌وه پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) له فه‌رمووده‌یه‌كی صه‌حیحدا فه‌رموویه‌تی : } من كانت عنده مظلمة لأخيه من مال أو عرض فليتحلل اليوم قبل أن لا يكون دينار ولا درهم، إن كان له عمل صالح أخذ منه بقدر مظلمته، وإن لم تكن له حسنات أخذ من سيئات صاحبه فحمل عليه{ ([1]) .
واتا : هه‌ر كه‌سێك هه‌ق ومافی براكه‌ی به‌سه‌ره‌وه‌یه له ماڵ وسامان وشه‌ره‌ف وناموس، ئه‌وه با ئه‌مڕۆ خۆی لێ ڕزگار بكات، پێش ئه‌وه‌ی ئه‌و ڕۆژه بێت كه نه دینار و نه درهه‌م هه‌یه، چونكه ئه‌و كه‌سه‌ی كه ئه‌مه نه‌كات، ئه‌گه‌ر كار وكرده‌وه‌ی باشی هه‌بێت به ئه‌ندازه‌ی ئه‌و زوڵم وسته‌مه‌كه‌ی كردویه‌تی له‌خه‌ڵكی كار وكرده‌وه‌كه‌ی لێ وه‌رده‌گیرێت، خۆ ئه‌گه‌ر حه‌سه‌نات وكار وكرده‌وه‌ی باشیشی نه‌بێت ئه‌وا خراپه گوناهو تاوانی براكه‌ی ده‌كه‌وێته سه‌ر و ده‌یده‌ن به سه‌ریدا .
بابه‌تێك : كه‌سابه‌ت وبه‌ده‌ستهێنانی ماڵی حه‌ڵاڵ بۆ حاجی وعومره‌كار .
پێویسته حاجی و عومره كار له حه‌ڵاڵترین ماڵ وسامانی خۆیان نه‌فه‌قه ومه‌سروفاتی حه‌ج وعومره‌كه‌یان بده‌ن .
له فه‌رمووده‌یه‌كی صه‌حیحدا هاتووه : پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) فه‌رموویه‌تی : } إن الله تعالى طيب لا يقبل إلا طيباً { ([2]) .
واتا : خوای گه‌وره پاكو خاوێنه، وه ئه‌وه‌شی پاكو خاوێن نه‌بێت وه‌ری ناگرێت .
طه‌به‌رانی له ئه‌بو هوره‌یره‌وه ( خوای لێ ڕازی بێت ) ڕیوایه‌تی كردووه، كه پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) فه‌رموویه‌تی : } إذا خرج الرجل حاجاً بنفقة طيبة ووضع رجله في الغرز فنادى: لبيك اللهم لبيك، ناداه مناد من السماء: لبيك وسعديك، زادك حلال، وراحلتك حلال، وحجك مبرور غير مأزور. وإذا خرج الرجل بالنفقة الخبيثة فوضع رجله في الغرز فنادى: لبيك اللهم لبيك، ناداه مناد من السماء: لا لبيك ولا سعــديك، زادك حرام، ونفقتك حرام، وحجك غير مبرور { ([3]) .
واتا : ئه‌گه‌ر هاتوو هه‌ر كه‌سێك به نه‌فه‌قه و ماڵ وسامانێكی حه‌ڵاڵ وپاكو خاوێنه‌وه ڕۆیشت بۆ حه‌ج، وه پێی خسته ناو ئاوزه‌نگی ووڵاخه‌كه‌یه‌وه، وه هاواری كرد ووتی : ئه‌ی خوایه هاتم به‌ده‌م بانگه‌كه‌ته‌وه، ئه‌وا بانگه‌رێك له ئاسمانه‌وه بانگ ده‌كات وده‌ڵێت : هاتین به‌ده‌م بانگه‌كه‌ته‌وه ویارمه‌تی درایت، توێشووه‌كه‌ت حه‌ڵاله، وه ووڵاخه‌كه‌یش كه پێی هاتوویت حه‌ڵاڵه، وه حه‌جه‌كه‌ت حه‌جێكی مه‌برور و گیرا بوو و بێ تاوان وگوناهه، خۆ ئه‌گه‌ر هاتوو حاجی به نه‌فه‌قه و ماڵ وسامانێكی حه‌رام وپیسه‌وه چوو بۆ حه‌ج، وپێی خسته ناو ئاوزه‌نگی ووڵاخه‌كه‌یه‌وه، وه هاواری كرد و ووتی : ئه‌ی خوایه هاتم به‌ده‌م بانگه‌كه‌ته‌وه، بانگه‌رێك له ئاسمانه‌وه بانگ ده‌كات وده‌ڵێت : نه‌هاتین به‌ده‌مته‌وه ویارمه‌تی نه‌درایت، توێشووه‌كه‌ت حه‌رامه، وه نه‌قه ومه‌سروفی حه‌جه‌كه‌ت حه‌رامه، وه حه‌جه‌كه‌یشت حه‌جێكی مه‌برور وپاكوخاوێن وگیرا نیه .
بابه‌تێك : واجبه حاجی بێناز بێت له‌خه‌ڵكی وچاوی له‌ده‌ستی كه‌س نه‌بێت :
وه پێوسته حاجی خۆ به بێناز بگرێت له‌وه‌ی لای خه‌ڵكیه‌و وبه‌دوور بێت له ده‌ست پانكردنه‌وه وداواكردن لێیان، چونكه پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) فه‌رموویه‌تی :} ومن يستعفف يعفه الله، ومن يستغن يغنه الله { ([4]) .
واتا : هه‌ركه‌سێك خۆی به‌دوور بگرێت له داواكردن وده‌ست پانكردنه‌وه له‌خه‌ڵكی، خوای گه‌وره‌ش به‌دوری ده‌گرێت له هه‌ژاری، وه هه‌ركه‌سێك بێناز بێت له ماڵی خه‌ڵكی، خوای گه‌وره‌ش بێنازی ده‌كات لێیان .
هه‌روه‌ها پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) له فه‌رمووده‌یه‌كی تردا فه‌رموویه‌تی : }لا يزال الرجل يسأل الناس حتى يأتي يوم القيامة وليس في وجهه مزعة لحم { ([5]) .
واتا : به‌رده‌وام كه‌سانێك داوا له‌خه‌ڵكی ده‌كه‌ن وده‌ستیان لێ پان ده‌كه‌نه‌وه، تا ئه‌و كاته‌ی ڕۆژی دوایی دێت وڕوومه‌تی تۆزقاڵێك گۆشتی پێوه نه‌ماوه، مه‌به‌ست لێی ئه‌وه‌یه خوای گه‌وره به‌سووكی وزه‌لیلی وڕسوایی حه‌شری ده‌كات به‌شێوه‌یه‌ك ڕووی لای خوای گه‌وره‌ی نامێنێت .
بابه‌تێك : واجب بوونی ئیخلاص ودڵسۆزی بۆ خوای گه‌وره :
وه پێویسته حاجی نیه‌ت ومه‌به‌ستی له حه‌ج وعومره كردنه‌كه‌ی ڕه‌زامه‌ندی خوای گه‌وره وسه‌رفرازی دواڕۆژ بێت، وه مه‌به‌ستی نزیك بوونه‌وه بێت له په‌روه‌ردگار به‌و كار وكرده‌وانه‌ی كه ده‌بنه مایه‌ی ڕه‌زامه‌ندی ئه‌و له‌و شوێن وجێگا پیرۆزانه‌دا .
وه زۆر ئاگاداری ئه‌وه بێت، كه نیه‌ت و مه‌به‌ستی له حه‌ج وعومره‌كه‌ی به‌ده‌ستهێنانی دونیا ودار وپه‌رتووی ڕوخاوی نه‌بێت، یان مه‌به‌ستی ڕووپامایی وناووناوبانگ وشانازی كردن بێت له‌ناو خه‌ڵكیدا، چونكه به‌ڕاستی نیه‌تێكی له‌و شێوه‌یه خراپترین مه‌به‌سته، وهۆكاری سڕینه‌وه‌ی وگیرا نه‌بوونی كاروكرده‌وه‌كانیشه، هه‌روه‌ك خوای گه‌وره له‌م باره‌یه‌وه فه‌رموویه‌تی : ﱡﭐ ﱧ ﱨ ﱩ ﱪ ﱫ ﱬ ﱭ ﱮ ﱯ ﱰ ﱱ ﱲ ﱳ ﱴ ﱵ ﱶ ﱷ ﱸ ﱹ ﱺ ﱻ ﱼ ﱽﱾ ﱿ ﲀ ﲁ ﲂ ﲃ ﲄ ﲅ ﲆ ١٦ ﱠ [ هود: ١٥ – ١٦ ] .
واتا : ئه‌و که‌سه‌ی که ته‌نها ژیان و خۆشی دنیای ده‌وێت و هه‌ر هه‌وڵ بۆ ئه‌وه ده‌دات، ئه‌وه به‌ری ڕه‌نجی کرده‌وه‌ی دنیای ده‌ست ده‌که‌وێت به‌بێ ئه‌وه‌ی_ به‌هۆی بێ باوه‌ڕیه‌که‌یه‌وه_ هیچێك له به‌ری ڕه‌نجه دنیاییه‌که‌ی که‌م بکه‌ینه‌وه * به‌ڵام ئه‌وانه‌ی که هه‌ر ژیانی دنیایان له‌لا مه‌به‌سته، وه هه‌ر هه‌وڵ بۆ ئه‌وه ده‌ده‌ن و ڕۆژی دواییان فه‌رامۆش کردوه ئه‌وانه له ڕۆژی دواییدا له ئاگری دۆزه‌خ زیاتر هیچی دیکه‌یان ده‌ست ناکه‌وێت، چونکه کرده‌وه‌کانیان به‌شێکی ئه‌و ڕۆژه‌ی تیادا نه‌بووه، خۆ ئه‌گه‌ر چاکه‌یه‌کیشیان کردبێت، ئه‌وه هیچ سوودێکیان پێ نابه‌خشێت و هه‌مووی ده‌فه‌وتێت و له قیامه‌تدا سوودی لێ نابینن، چونکه بۆ خودایان نه‌کردووه، بۆیه ته‌نها جه‌زای دنیاییان ده‌ست ده‌که‌وێت .
هه‌روه‌ها ده‌فه‌رموێت : ﱡﭐ ﱁ ﱂ ﱃ ﱄ ﱅ ﱆ ﱇ ﱈ ﱉ ﱊ ﱋ ﱌ ﱍ ﱎ ﱏ ﱐ ﱑ ﱒ ﱓ ﱔ ﱕ ﱖ ﱗ ﱘ ﱙ ﱚ ﱛ ﱜ ﱝ ﱞ ﱟ ﱠ ﱠ [ الإسراء: ١٨ – ١٩ ] .
واتا : هه‌رکه‌سێك ته‌نها ڕابواردنی ئه‌م ژیانه دنیاییه کورت و به په‌له‌ی بوێت، هه‌ر له دنیادا پێی ده‌به‌خشین_ به هه‌ر که‌سێك که خۆمان بمانه‌وێت_ به‌ڵام پاشان دۆزه‌خی بۆ ده‌که‌ینه نشینگه‌و به ڕیسوایی و دوور له ڕه‌حمه‌تی خودا، تیایدا گیرۆده ده‌بێت * هه‌ر که‌سێك خۆشی ژیانی دواڕۆژی بوێت و به خودا په‌رستیی و چاکه‌کاریی و هه‌وڵی بۆ بدات، له کاتێکدا که خاوه‌ن ئیمانێکی دامه‌زراو بێت، ئه‌وه هه‌وڵدانه‌که‌ی قبوڵ ده‌بێت و ده‌که‌وێته به‌ر ڕه‌زامه‌ندی خودا، وه به به‌هه‌شتی ڕازاوه شاد ده‌بێت... بێگومان نابێت هه‌وڵدان بۆ خۆشی و شادی یه‌کانی ژیانی دنیایش فه‌رامۆش بکرێت، به‌ڵکو پێویسته موسڵمان هه‌وڵ بۆ هه‌ردووکیان بدات، به‌ڵام نابێت له‌به‌ر خاتری دنیا ڕۆژی دوایی له بیر بکات .
پێغه‌مبه‌ری خوایش ( صلی الله علیه وسلم ) له‌م باره‌یه‌وه فه‌رموویه‌تی : } قال الله تبارك وتعالى: أنا أغنى الشركاء عن الشرك، من عمل عملاً أشرك معي فيه غيري تركته وشركه { ([6]) .
بابه‌تێك : ئه‌و شتانه‌ی كه پێویسته حاجی پێش ئه‌نجامدانی حه‌جه‌كه‌ی بیانكات .
واتا : خوای گه‌وره له فه‌رمووده‌یه‌كی قودسیدا فه‌رموویه‌تی : من ده‌وڵه‌مه‌ندترین ده‌دوڵه‌مه‌نده‌كانم كه پێوییستم به هاوه‌ڵ وشه‌ریك نیه، هه‌ر كه‌سێك كارێكی كرد له‌گه‌ڵ ڕه‌زامه‌ندی مندا ڕه‌زامه‌ندی كه‌سێكی تریشی مه‌به‌ست بوو، ئه‌وا خۆی و كاره شیركیه‌كه‌ی واز لێده‌هێنم و وه‌ری ناگرم لێی .
وه پێویسته له‌و سه‌فه‌ره‌یدا هاوڕێیه‌تی كه‌سانێكی خواناس وباش وئه‌هلی دین وطاعه‌ت وزانست وزانیاری بكات، وه دوور بكه‌وێته‌وه له هاوڕێیه‌تی كه‌سانێكی فاسق وسووك و بێ نرخ .
وه دیسان پێویسته فێری ئه‌و شتانه بێت كه بۆ به‌جێهێنانی حه‌ج وعومره‌كه‌ی له ئه‌ركان وواجبات وسوننه‌ت وته‌واوی ڕێنوماییه‌كان كه خوای گه‌وره وپێغه‌مبه‌ره‌كه‌ی (صلی الله علیه وسلم ) دیاریان كردووه ئه‌نجام بدرێن، وشاره‌زا بێت لێیان، وه پرسیار بكات له‌و بابه‌تانه‌یش كه لای ڕوون نین، بۆ ئه‌وه‌ی به ته‌واوی له‌سه‌ر چاوڕوونی حه‌ج وعومره‌كه‌ی ئه‌نجام بدات، جا كاتێك سواری ووڵاخه‌كه‌ی یان ئۆتۆمبیله‌كه‌ی یان ئه‌و فڕۆكه‌كه‌ی یان هه‌ر هۆكارێكی تر كه ده‌یگه‌یه‌نێته مه‌ككه، سوننه‌ته ناوی خوای گه‌وره بهێنێت سوپاس وستایشی بكات، وپاشان سێجار ( الله أكبر ) بكات وئه‌مجا بڵێت : }
ﱡﭐ ﱦ ﱧ ﱨ ﱩ ﱪ ﱫ ﱬ ﱭ ﱮ ﱯ ﱰ ﱱ ﱲ ﱳ ﱴ ﱠ [ الزخرف: ١٣ – ١٤ ] ، اللهم إنا نسألك في سفرنا هذا البر والتقوى، ومن العمل ما ترضى، اللهم هون علينا سفرنا هذا، واطو عنا بعده، اللهم أنت الصاحب في السفر، والخليفة في الأهل، اللهم إني أعوذ بك من وعثاء السفر، وكآبة المنظر، وسوء المنقلب في المال والأهل { ([7]) .
واتا : سوپاس بۆ ئەو خودایەی کە ئەمانەی بۆ ڕام کردووین، خۆ ئەگەر خودا ڕامی نەکردنایە نەماندەتوانی نزیکیان ببینەوەو سواریان ببین، هەروەها بڵێن: بێگومان ئێمە لە ڕۆژی دواییدا هەر بۆ لای خودای پەروەردگارمان دەگەڕێینەوە، ئه‌ی خوایه له‌م سه‌فه‌ر وگه‌شته‌ماندا داوای خواناسی وچاكه‌ت لێده‌كه‌ین، وه داوای كاروكرده‌وه‌یه‌كت لێده‌كه‌ین كه تۆی پێی رازیت، ئه‌ی خوایه ئه‌م سه‌فه‌ره ئاسان بكه له‌سه‌رمان، وه دووریه‌كانی نزیك بخه‌ره‌وه لێمان، ئه‌ی خوایه تۆ هاوڕێ وپشت وپه‌نامانیت له‌م سه‌فه‌ره‌دا، وه تۆمان جێهێشتووه به‌لای ماڵومناڵمانه‌وه، ئه‌ی خوایه په‌نا ئه‌گرم به‌تۆ له‌ناڕه‌حه‌تیه‌كانی ئه‌م سه‌فه‌ره، و دیمه‌نه ناشیرین وڕوخێنه‌ره‌كانی، وه په‌نا ده‌گرم به‌تۆ له‌خراپی گه‌ڕانه‌وه‌م بۆ ناو ماڵ ومناڵم، واتا : خوایه به سه‌لامه‌تی و دوور له ڕوودانی هیچ خراپه‌یه‌ك بیانبینمه‌وه .
وه با زۆربه‌ی كاته‌كانی له‌و سه‌فه‌ره‌دا به یادی خوا وداوای لێخۆشبوون لێی و نزا وپاڕانه‌وه به‌سه‌ر به‌ریت، به دڵشكاوی و زه‌لیلیه‌وه له‌خوا بپارێته‌وه كه خوای گه‌وره لێی خۆش بێت وحه‌ج وعومره وطاعه‌ت وعباده‌ته‌كانی لێ گیرا كردبێت، وه زۆر قورئان بخوێنێت وبیر بكاته‌وه له‌مانا ومه‌به‌سته‌كانی، وه زۆر پابه‌ند بێت له‌سه‌ر ئه‌نجامدانی نوێژه‌كانی به جه‌ماعه‌ت، وه زمانی بپارێزێت له زۆر ووتی ووتی وقسه‌ی بێهوده، وه دوور بكه‌وێته‌وه له‌ڕۆچوون له گاڵته وگه‌پ، وه زمانی بپارێزێت له درۆ و غه‌یبه‌ت ودووزمــانی وڕابواردن به‌كه‌سانی تر له هاوڕێ وهاوسه‌فه‌ر وبرا موسڵمانه‌كانی .
وه پێویسته له‌به‌ر ڕه‌زامه‌ندی خوای گه‌وره له‌و سه‌فه‌ره‌یدا یارمه‌تی هاوڕێكانی بدات وهه‌وڵبدات چی گوفتار وكارێك باشه له‌گه‌ڵیاندا ئه‌نجامی بدات، وه دوور بكه‌وێته‌وه له ئازاردانیان، وه به حیكمه‌ت وبه شێوه‌ی جوان و له‌سه‌رخۆ و فه‌رمانیان پێ بكات به چاكه وڕێگریان لی بكات له خراپه، وه به پێی لوان وبۆكران ئامۆژگاریان بكات له‌سه‌ر ئه‌نجامدانی كاری چاك و باش، وه له‌خوای گه‌وره بپارێته‌وه كه جارێكی تر ڕیگای بخاته‌وه ماڵه پیرۆزه‌كه‌ی بۆ ئه‌نجامدانی طاعه‌ت وعیباده‌ته‌كانی ..
خوای گه‌وره حه‌جی حاجیانمان به حه‌جێكی مه‌برور وه‌ربگرێت
وصلی الله وسلم علی سیدنا محمد وعلی آله وصحبه وسلم .
([1]) بوخاری ڕیوایه‌تی كردووه، له ( كتاب المظالم والغضب، باب من كانت لم مظلمة عند الرجل فحللها له ) به ژماره (2317)، له ئه‌بو هوره‌یره‌وه .
([2]) موسلیم ڕیوایه‌تی كردووه، له ( كتاب الزكاة، باب قبول الصدقة من الكسب الطیب) به ژماره (1015) له ئه‌بو هوره‌یره‌وه .
([3]) طه‌به‌رانی له (الاوسط) دا ڕیوایه‌تی كردووه (5/251) به‌ژماره (5228)، له ته‌رغیب وته‌رهیب یش له ( باب الترغیب فؤ نفقة الحلال) به‌ژماره (1723) له ئه‌بو هوره‌یره‌وه .
([4]) بوخاری له (كتاب الزكاة، باب الاستعفاف عن المسألة) به‌ژماره (1469) ڕیوایه‌تی كردووه، وه موسلیمش له (كتاب الزكاة، باب فضل التعفف والصبر) به ژماره (1053)، له ئه‌بو سه‌عیدی خودریه‌وه ڕیوایه‌تی كردووه .
([5]) بوخاری له (كتاب الزكاة، باب من سأل الناس تكثرا) به‌ژماره (1475) ڕیوایه‌تی كردووه، وه موسلیمش له (كتاب الزكاة، باب كراهة المسألة للناس ) به ژماره (1040)، له عه‌بدوڵای كوڕی عومه‌ره‌وه ڕیوایه‌تی كردووه .
([6]) موسلیم له (كتاب الزهد والرقائق، باب من أشرك في عمله غیر الله) به ژماره (2985)، له ئه‌بو هوره‌یره‌وه ڕیوایه‌تی كردووه .
([7]) موسلیم له (كتاب الحج، باب ما یقول إذا ركب إلی سفر الحج) به ژماره (1342) ڕیوایه‌تی كردووه، وه ئیمامی ئه‌حمه‌د له موسنه‌ددا (2/150)، له (مسند المكثرین من الصحابة) وه له باقی موسنه‌دی عه‌بدوڵای كوڕی عومه‌ر به ژماره (6275)، وه تیرموذی له (كتاب الدعوات، باب ما یقال إذا ركب الناقة) به فه‌رمووده‌ی ژماره (3447) ڕیوایه‌تی كردووه .
