×
ئه‌م بابه‌ته‌ باسی حه‌قیقه‌تی سوپاسگوزاری نیعمه‌ته‌كان و نیشانه‌كانی ده‌كات، وه‌ شتێكى ڕون و ئاشكرایه‌ په‌روه‌ردگار ئه‌م هه‌موو نیعمه‌ت و خۆشگوزه‌رانییه‌ى به‌سه‌ردا ڕژاندوین و، به‌رده‌وامیش نیعمه‌تێكى زۆر به‌سه‌ر به‌نده‌كانیدا ده‌ڕێژێت، ئه‌و شیاوى ئه‌وه‌یه‌ به‌رده‌وام سوپاسى بكه‌ین له‌ به‌رامبه‌ر هه‌موو ئه‌و به‌خششانه‌ى كه‌ پێمانى به‌خشیوه‌، چونكه‌ سوپاسگوزارى لابردنى كۆت و به‌نده‌ له‌سه‌ر نیعمه‌ته‌كان، ئه‌گه‌ریش سوپاسگوزاریت ده‌ربڕى نیعمه‌ته‌كانت بۆ فراوان ده‌بن و په‌روه‌ردگار فه‌ڕو به‌ره‌كه‌تی زیاتریان تێ ده‌خات و سودێكى گه‌وره‌یان لێ ده‌بینیت، چ كاتێكیش كوفرانه‌ بژێریت كرد ئه‌وه‌ نیعمه‌ته‌كان به‌جێت ده‌هێڵن و بارگه‌وبنه‌ ده‌پێچنه‌وه‌و له‌وانه‌شه‌ سزاو تۆڵه‌ى خێرات بۆ داببه‌زێت.

 حه‌قیقه‌تی سوپاسگوزاری نیعمه‌ته‌كان و نیشانه‌كانی

 شكر النعمة حقيقته وعلاماته

< كوردی -كردي - kurdish >

شێخ عبدالعزيز بن عبدالله بن باز

الشيخ عبدالعزيز بن عبدالله بن باز

—™

وه‌رگێڕانی: كاروان ڕه‌شید محی الدین

پێداچونه‌وه‌ی: پشتیوان سابیر عزیز

الترجمة: كاروان رشيد محي الدين

المراجعة: بشتيوان صابر عزيز

حه‌قیقه‌تی سوپاسگوزاری نیعمه‌ته‌كان و نیشانه‌كانی([1])

الحمد لله رب العالمين، والعاقبة للمتقين، والصلاة والسلام على صادق الامين، وعلى آله وصحبه أجمعين..أما بعد: شتيَكى رِون و ءئاشكراية ثةروةردطار ئةم هةموو نيعمةت و خوَشطوزةرانييةى بةسةردا رِذاندوين و، بةردةواميش نيعمةتيَكى زؤر بةسةر بةندةكانيدا دةرِيَذيَت، ئةو شياوى ئةوةية بةردةوام سوثاسى بكةين لة بةرامبةر هةموو ئةو بةخششانةى كة ثيَمانى بةخشيوة، ضونكة سوثاسطوزارى لابردنى كوَت و بةندة لةسةر نيعمةتةكان، ئةطةريش سوثاسطوزاريت دةربرِى نيعمةتةكانت بؤ فراوان دةبن و ثةروةردطار فةرِو بةرةكةتي زياتريان تىَ دةخات و سوديَكى طةورةيان لىَ دةبينيت، ض كاتيَكيش كوفرانة بذيَريت كرد ئةوة نيعمةتةكان بةجيَت دةهيَلَن و بارطةوبنة دةثيَضنةوةو لةوانةشة سزاو تؤلَةى خيَرات بوَ داببةزيَت.

بيَطومان نيعمةتةكانى ثةروةردطار هةمة جؤرن: نيعمةتى لةشساغى لة ضاو و طوىَ و عةقلَ و هةموو ئةندامةكانى جةستةدا، لة هةموو ئةمانةش طرنطترو طةورةتر: بريتيية لة نيعمةتى ئاينى ئيسلام و دامةزراوبون لةسةرى و، طرنطى ثيَدانى و شارةزابونى، خواى ثةروةردطار دةفةرموويَت: ﴿الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا﴾ [المائدة: ٣]. واتة: {ئةمرِؤ ئاينةكةتانم تةواو "كاملَ" كردووة بؤتان و، ضاكةو بةهرةى خؤم بةتةواوى رِشتووة بةسةرتانداو، رِازى بووم كة ئيسلام ئاينتان بيَت} طومان لةوةدا نيية طةورةترينى نيعمةتةكان بريتيية لة نيعمةتى ئاين، خواى ثةروةردطار ثيَغةمبةرانى رِةوانة كردوةو كتيَبة ئاسمانيةكانيشى دابةزاندوة هةتا لةو رِيَطةيةوة ئةم ئاينة ثيرؤزة بؤ بةندةكانى رِوون بكاتةوة، براكانم ثةروةردطار ئيَوةيشى سةركةوتوو كردوةو رِيَنمونى كردون هةتا لة ئةهلى ئةم ئاينة بن.

لة بةرامبةر ئةم نيعمةتة طةورةيةدا ثيَويستة سوثاسى خواى ثةروةردطار بكةين، بيَطومان لةو كاتانةدا بايةخى ئةم نيعمةتانة دةزانين كة لة بارودوَخى جيهان ورد دةبينةوة لةوةى كة تيايةتى لة جؤرةكانى كوفرو شيرك و طومرِايى و، ئةوةيشى كة هةية لة هةموو جوَرة خراثةو لادانيَك، هةروةها هةموو ئةو زةرةرو زيانةيشى كة لة دةرئةنجامى شيوعي و عةلمانيةت و بيروبؤضونى ئةو كةسانةى كة بانطةشةيان بوَ دةكةن بلاَوبونةتةوة، شتيَكى رِون و ئاشكراشة خالَى كوَكةرةوةى ئةو هةموو بيروبوَضونة جياوازانة بيَباوةرِبوونة بة خواى طةورةو بةسةرجةمى ئاين و ثةيام و كتيَبة ئاسمانيةكان، بةهةمان شيَوة ئةوةى زوَريَك لة خةلَكى ثيَوةى طيرؤدة بوون لة بةندايةتى كردن بوَ مردو و طؤرِو بت و.. دواجار ئةو دلَسؤزييةى لة ثةرستندا كة شياوى خواية بوَ جطة لةوى ئةنجام دةدةن. ئةوةيشى زوَريَك طيرؤدةى بوون لة بيدعةو خورافات و هةموو جؤرةكانى طومرِايى و سةرثيَضي.

بيَطومان كةسانيَك قةدرو ثيَطةى نيعمةتةكان دةزانن كاتيَك كة هةست بة دذةكةى دةكةن لة خراثةكارييةكان و ئةو سةرئةنجامانةى ليَيان دةوةشيَتةوة، بةدلَنياييةوة نيعمةتى ئيسلام سةرئةنجامةكةى بريتيية لة بةهةشت و شادبون بةنيعمةتةكان لة شويَنيَكدا كة بةخششةكان تيايدا كؤتاييان نايةت، طةنج و لاوةكانى بةهةشت ثيربونيان بةسةردا نايةت و دراوسيَى خواى ثةروةردطاريشن، وةك خواى طةورة دةفةرموويَت: ﴿إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي مَقامٍ أَمِينٍ (51) فِي جَنَّاتٍ وَعُيُونٍ (52) يَلْبَسُونَ مِنْ سُندُسٍ وَإِسْتَبْرَقٍ مُتَقابِلِينَ (53) كَذلِكَ وَزَوَّجْناهُمْ بِحُورٍ عِينٍ (54) يَدْعُونَ فِيها بِكُلِّ فاكِهَةٍ آمنين (55) لا يَذُوقُونَ فِيهَا الْمَوْتَ إِلاَّ الْمَوْتَةَ الأولى ووقاهم عَذابَ الْجَحِيمِ (56) فَضْلًا مِنْ رَبِّكَ ذلِكَ هو الفَوْزُ الْعَظِيمُ ﴾ [الدخان: ٥١ – ٥٧].

واتة: {بةرِاستى ثاريَزكاران لة شويَنيَكى بيَوةيى و ئارامدان. لةناو باخ و باخات و نزيك كانياودان. لة ئاوريشمى ناسك و ئةستور دةثؤشن و رِووبةرِووى يةكترى دادةنيشن. هةروةها كيذانى ضاو طةورة دةكةينة هاوسةريان. لةو بةهةشتةدا هةموو جؤرة ميوةيةك داوا دةكةن بة ئاسودةيى و بيَوةيي. لة بةهةشتدا هةرطيز مردن ناضةذن، جطة لة مردنى يةكةمجار. وة ثةروةردطار لة سزاى دؤزةخ ثاراستوونى.ئةمة بةخششة لةلايةن ثةروةردطارتةوةية، ئا ئةوةية سةركةوتنى زؤر طةورة} لة قورئانى ثيرؤزدا طةليَك ئايةتى زؤر لةم بارةوة هةن.

بةلاَم سةبارةت بةبيَباوةرِو طومرِاكان ضارةنوسيان بةرةو دؤزةخة.. بةرةو جةحيم و زةقوم و سزايةكى ثرِ ئةشكةنجةو ئازارى بةردةوام كة بةهيض شيَوةيةك سزاكةى كؤتايى هاتنى نييةو بوَ دؤزةخيةكان مردنيش نية، وةك دةفةرموويَت: ﴿وَالَّذِينَ كَفَرُوا لَهُمْ نارُ جَهَنَّمَ لا يُقْضى عَلَيْهِمْ فَيَمُوتُوا وَلا يُخَفَّفُ عَنْهُمْ مِنْ عَذابِها كَذلِكَ نَجْزِي كُلَّ كَفُورٍ﴾ [فاطر: ٣٦]. واتة: {ئاطرى دؤزةخ بؤ ئةوانةية كة بيَباوةرِ بوون، برِيارى مردن نادريَت بةسةرياندا تا بمرن، هةروةها هةنديَك لة سزاى "دؤزةخ" يان لىَ سوك ناكريَت، ئا بةو جؤرة تؤلَة ئةسةنين لة هةموو بيَباوةرِيَك.}

لةبةرئةوة هةركةسيَك بير لةمة بكاتةوةو بةخششةكانى ثةروةردطار بناسيَت لةسةرى ثيَويستة بةدامةزراوبونى لةسةر ديندارى، سوثاسطوزارى خؤى دةرببرِيَت و، داوا لة ثةروةردطار بكات كة سةركةوتوى بكات و دامةزراوى بكات، تا ئةو كاتةى كة دةمريَت ثاريَزطارى لةو نيعمةتانة بكات ئةويش بةطويَرِايةلَى فةرمانةكانى خواو دوركةوتنةوة لة قةدةغةكراوةكانى و ثةنا طرتن بةخواى طةورة لة هؤكارةكانى طومرِايى و فيتنةو ثةنا طرتن بة ثةروةردطار لة هوَكارةكانى نةمانى نيعمةتةكان.

وة لةسةرمان ثيَويستة سوثاس طوزارى ثةروةردطار بين سةبارةت بةو نيعمةتانةى "جطة لة نيعمةتى موسلَمان بون" كة ثيَى بةخشيوين لة لةشساغى و هةموو ئةو نيعمةتانةى ديكةش كة طومانى تيادا نية نيعمةتةكانى ثةروةدطار طةليَك زؤرن، وةك هةبونى ئاسايش و هيَمنايةتى لةناو ولاَت و خاوخيَزاندا، جا ئةى بةندة ئةم نيعمةتانةى كة خواى طةورة زؤرجار ئةيانرِيَذيَت بةسةرتدا بةهؤى موسلَمان بون و باوةرِهيَنانتة بةخواى طةورةو، زؤرجاريش تاقيكردنةوة بيَت يان بةلاَو موسيبةت بيَت بةهؤى كوفرو طومرِاييت توَ تاقى كراويتةوة بةوةى كة لة كوَلاَنيَكى هيَمندايت و خاوةنى لةشساغي و تةندروستييةكى باش و سةروةت و سامانى زؤريت، لةطةلَ ئةوةشدا توَ لة بةرنامةى خواو طوىَ رِايةلَبون بوَ فةرمانةكانى لاتداوة،ئةمة بؤ تؤ تاقيكردنةوةو ئيقامة حوججةيةو هوَكارى زيادبونى سزاية لة رِؤذى دواييدا ئةطةر لةسةر ئةو دؤخة خراثة بمريت.

لة رِاستيدا سوثاسطوزارى لةئاست نيعمةتةكاندا بريتيية لةوةى بة باوةرِهيَنان بةخواو ثيَغةمبةر d ثيَشوازى لةو نيعمةتانة بكةيت هةروةها خؤشويستنى و ترسان ليَى و داننان بة نيعمةتةكانيداو سوثاس كردنى، ئةوةش بة كردارو طوفتارى باش و خوَشويستنى ئةوةى كة بةخششةكةى ثيَ بةخشيويت دةبيَت، وة ثيَويستة خةلَكى بةرةو بةرنامةكةى بانطهيَشت بكةيت و بة ئةركى خؤت هةستيت.

هةر لة رِوانطةى باوةرِهيَنان بةخواو ثيَغةمبةر d باوةرِهيَنانة بة سةردارو ثيَشةواى ثيَغةمبةران كة ئةويش بريتيية لة (k) و ثةيوةست بوون بة ثةيام و بةرنامةكةيةوة. سوثاس كردنى خوا بريتيية لة باوةرِهيَنان بةخواى طةورة وةك تاكة ثةروةردطارو ثةرستراوى بة هةق و، دروستكةرو رِؤزى دةرى زاناو شارةزا، باوةرِهيَنان بةوةى كة تةنها ئةو شياوى ثةرستنة، وة باوةرِهيَنان بةوةى كة ثةروةردطارى جيهانيانةو، جطة لة ئةو هيض ثةروةردطارو ثةرةستراويَكى بة هةق نية، هةروةها باوةرِهيَنان بة ناو و سيفاتة بةرزو بلَندةكانى و، بةوةى ئةو خاوةنى سيفةتى كاملَى تةواوةتيية لةخودى خوَيى و ناو و سيفاتةكانيداو هيض شةريك و هاوةلَ و هاوشيَوةيةكى نيةو بةراورد ناكريَت بة دروستكراوةكانى، وةك دةفةرموويَت: ﴿ لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْءٌ ۖ وَهُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ ﴾ [الشورى: ١١]. واتة: {هيض شتيَك بةويَنةى خوا نية، وة ئةو بيسةرى بيناية.} هةروةها دةفةرموويَت: ﴿قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ 1 اللَّهُ الصَّمَدُ 2 لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ 3 وَلَمْ يَكُن لَّهُ كُفُوًا أَحَدٌ 4[الإخلاص: ١ - ٤]([2]) هةر لةضوارضيَوةى باوةرِهيَنان بةخوا دةبيَت باوةرِى تةواوةتيت بةوة هةبيَت كة تةنها خؤى شياوى ثةرستنة، وةك دةفةرموويَت: ﴿وَقَضَىٰ رَبُّكَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ﴾ [الإسراء: ٢٣]([3]) .

هةروةها دةفةرموويَت: ﴿إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ 5 اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ 6 صِرَاطَ الَّذِينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَلَا الضَّالِّينَ 7[الفاتحة: ٥ – ٧] ([4]) . هةروةها دةفةرموويَت: ﴿ فَادْعُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ وَلَوْ كَرِهَ الْكَافِرُونَ ﴾ [غافر: ١٤] واتة: {كةواتة لةخوا بثارِيَنةوةو بةثاكى بؤى طةردن كةض بن، هةرضةندة بيَباوةرِانيش ثيَيان ناخؤش بيَت.}. هةروةها دةفةرموويَت: ﴿ يَا أَيُّهَا النَّاسُ اعْبُدُوا رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُمْ وَالَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ﴾ [البقرة: ٢١] واتة: {ئةى خةلَكينة ثةروةردطارتان بثةرستن، كة ئيَوةو ئةوانةى ثيَش ئيَوةشى دروست كردووة، بةلَكو بةو ثةرستنة خؤتان بثاريَزن}.

هةروةها دةفةرموويَت: ﴿ وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ﴾ [الذاريات: ٥٦]([5]) هةروةها: ﴿ وَمَا أُمِرُوا إِلَّا لِيَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ حُنَفَاءَ وَيُقِيمُوا الصَّلَاةَ وَيُؤْتُوا الزَّكَاةَ ۚ وَذَٰلِكَ دِينُ الْقَيِّمَةِ﴾ [البينة: ٥]([6]) تةنها خواى طةورة شياوى ثةرستنةو ثيَويستة بةنزاو ئوميَدو نويَذو نةزرو قوربانى كردن و..هةموو جوَرةكانى ثةرستن ثةروةردطاريةتى ئةو بسةلميَنين و بيثةرستين.

ليَرةوة ئةو رِاستيةمان بؤ دةردةكةويَت ئةوةى لةلاى طوَرِدا كة نةفامةكان ئةنجامى دةدةن لة نزاو ترس و ئوميَدو سةربرِين و نةزركردن بؤ خاوةنةكانيان، طةورةترين هاوبةش ثةيداكردنة بوَ خواى ثةروةردطار، ضونكة ئةمة دذو ثيَضةوانة دةوةستيَتةوة لةطةلَ "لا اله الا الله".

دةبيَت ئاماذة بةوةش بكةين هةركةسيَك ئينكارى لة رِوَذى دوايى و حةشرو بةهةشت و دؤزةخ بكات ئةوة بيَباوةرِترينى دروستكراوةكانى خواى طةورةية، نةك هةر باوةرِى بة خواى طةورة نةهيَناوة بةلَكو بيَباوةرِة بةرامبةر بة خواو ئاينةكةى...

هةروةها لةناو شيوعى و لادةرةكاندا هةموو جؤرةكانى كوفرو طومرِايى بةشيَوةيةكى بةرفراوان بونى هةيةو زوَريَك لةو كةسانة بونيان هةية كة بةندايةتى بوَ جطة لة خواى ثةروةردطار ئةنجام دةدةن و هاوبةشى بؤ برِيار دةدةن، لة ثةرستنى قةبرو ثةرستنى ثيَغةمبةران و ثياوضاكان و، ثةرستنى ثةيكةرو هةسارةو خؤرو مانط و جطة لةمانةش، هةروةك ثةروةردطار دةفةرموويَت: ﴿يَا أَيُّهَا النَّاسُ اعْبُدُوا رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُمْ وَالَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ 21 الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ فِرَاشًا وَالسَّمَاءَ بِنَاءً ..﴾ [البقرة: ٢١ –٢٢] واتة:{ئةى خةلَكينة ثةروةردطارتان بثةرستن كة ئيَوةو ئةوانةى ثيَش ئيَوةيشى دروست كردووة، بةلَكو بةو ثةرستنة خؤتان بثاريَزن. ئةو "خوايةى" كة زةوى بؤ رِاخستوون و ئاسمانى بؤ كردوون بة كؤشك "ئاسمانى بؤ طيَرِاون بة طومةزى"}.

هةروةها دةفةرموويَت: ﴿ إِنَّ رَبَّكُمُ اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَىٰ عَلَى الْعَرْشِ يُغْشِي اللَّيْلَ النَّهَارَ يَطْلُبُهُ حَثِيثًا وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ وَالنُّجُومَ مُسَخَّرَاتٍ بِأَمْرِهِ ۗ أَلَا لَهُ الْخَلْقُ وَالْأَمْرُ ۗ تَبَارَكَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِينَ 54 ادْعُوا رَبَّكُمْ تَضَرُّعًا وَخُفْيَةً ۚ إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ 55 وَلَا تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ بَعْدَ إِصْلَاحِهَا وَادْعُوهُ خَوْفًا وَطَمَعًا ۚ إِنَّ رَحْمَتَ اللَّهِ قَرِيبٌ مِّنَ الْمُحْسِنِينَ[الأعراف: ٥٤ – ٥٦].

واتة:{بةرِاستى ثةروةردطارتان ئةو خوايةية كة ئاسمانةكان و زةوى لة شةش رِؤذدا دروست كردوةو ثاشان "خوا" بةرز بوةوة سةر عةرش و قةرارى طرت، ئيَمة باوةرِمان ثيَيةتى بةلاَم شيَوةكةى نازانين، ثرسيار لة ئيمامى ماليك كرا دةربارةى"استواء"فةرمووى:"وةستانةكة حةقيقةتةو ضوَنيةتيةكةى نةزانراوةو ثرسياركردن دةربارةى بيدعةتةو باوةرِبوون ثيَى واجبة" بةتاريكايى شةو رِؤشنايى رِؤذ دادةثؤشيَت و بة ثيَضةوانةشةوة، رِؤذ بةشويَن شةوةوةية بةخيَرايى و شةويش بةشويَن رِؤذةوةية بةخيَرايى، خؤرو مانط و ئةستيَرةكانيش ذيَربار كراون بةفةرمانى خؤى، بيَداربن كة بةديهيَنان و فةرماندان هةر بؤ خواية، ثاك و بيَطةردة "لة هةموو كةم و كورتييةك" خواى ثةروةردطارى هةموو جيهانيان. دوعاو نزا لة ثةروةردطارتان بكةن بة زةليلى و "كرِوزانةوة" و بةنهيَنى، بيَطومان ثةروةردطار دةست دريَذكارانى خؤش ناويَت. خراثةكارى مةكةن لة زةويدا ثاش ئةوةى كة خوا ضاكى كردووة، وة هاوارو نزا بةرن بوَ خوا بةترس و ئوميَدةوةو بةرِاستى ميهرةبانى خوا لة ضاكةكارانةوة نزيكة}.

وة هةركةس بةندايةتى خوَى بؤ جطة لةخوا تةرخان بكات وةك ثةرستنى جنؤكةو فريشتةو..جطة لةمانيش لة دروستكراوةكانى دى، ئةوة هاوبةشى بؤ خواى طةورة برِيارداوةو بوةتة بةندةى جطة لةخوا، ئةمةش دذو ثيَضةوانة دةوةستيَتةوة لةطةلَ "لا اله الا الله" داو، كوفرانة بذيَرى بةخششةكانى ثةروةردطارةو لةوةى كة لةشساغى ثيَ بةخشيوةو وة كوفرانة بذيَريية بةرامبةر ثيَغةمبةرى خؤشةويست d، ئةمةش طةورةترين بيَباوةرِيية بةرامبةر نيعمةتةكان: ﴿ ذَٰلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ وَأَنَّ مَا يَدْعُونَ مِن دُونِهِ هُوَ الْبَاطِلُ وَأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْعَلِيُّ الْكَبِيرُ ﴾ [الحج: ٦٢] واتة: {ئةمة لةبةرئةوةية بةرِاستى هةر خوا هةق و رِاستةو بيَطومان ئةوةى جطة لةخوا هاوارى لىَ دةكةن "دةيثةرستن" هةر ئةوة بةتالَ و نارِاستة، بةرِاستى خوا هةر خؤى بةرزو بلَندو طةورةية}.

ئةم بيروباوةرِة رِاست و دروستةش كة هةموو ثيَغةمبةران لةو رِيَطةيةوة نيَردراون بؤ طةلةكانيان، هةر لةسةر هةمان رِيَرِةو ثيَشةواو سةردارى ثيَغةمبةران (k) نيَردراوة بؤ رِيَنمونى كردنى خةلَكى و بانطكردنيان بوَ يةكتاثةرستى ثةروةردطارو دلَسؤزى نواندن دةربارةى ئةمة.

ثيَغةمبةرى خوَشةويستيش d نويَنةرةكانى خؤى بوَ لاى هوَزو تيرةو نةتةوةكانى ناوضةكانى ديكة رِةوانة كردوةو خةلَكيان بؤ ثةرستنى ثةروةردطاريان بانطهيَشت كردوة، هةروةك ضؤن ئازيزمان d عةلى و موعازو ئةبو موساى ئةشعةرى رِةوانةكرد بؤ يةمةن، ثيَغةمبةرى خؤشةويست d خؤيشى بوَ ماوةى سيانزة سالَ لة شارى مةككةدا مايةوةو خةريكى بانط كردنى خةلَكى بوو بوَ ثةرستنى خواى ثةروةردطار، لة شارى مةدينةشدا بوَ ماوةى دة سالَ سةرقالَى بانط كردنى خةلَك بوو بوَ يةكتاثةرةستى و شويَنكةوتنى ثةيامةكةى ثةروةردطار،ثيَغةمبةر d بةيةكتاثةرةستى دةستى كرد بةبلاَوكردنةوةى ثةيامةكةى؟ضونكة ئةوة بنةمايةكى طرنطةو، بنةماى باوةرِو ئاين و سوثاسطوزارى بةخششةكانى ثةروةردطارة، هةر بةمةش هةموو ثيَغةمبةران دةستيان بة بانطةواز كردوة وةك ثةروةردطار دةفةرموويَت: ﴿وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِي كُلِّ أُمَّةٍ رَّسُولًا أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَاجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ ﴾ [النحل: ٣٦]. واتة: {سويَند بةخوا لةناو هةموو طةل و ئوممةتيَكدا ثيَغةمبةريَكمان ناردووة بةمةى تةنها خوا بثةرستن و دوور بكةونةوة "لة ثةرستنى" هةر ثةرستراويَكى تر..}.

بيَطومان هةركةسيَك يةكتاثةرةستى و ئيخلاَسى بةرامبةر بةخواى طةورة جيَبةجىَ نةكات ئةوة بةدلَنياييةوة هةموو كارو كردةوةكانى ثوضةلَ دةبنةوةو هيض سوديَكى ثيَ ناطةيةنن، وةك ثةروةردطار دةفةرموويَت: ﴿ وَلَوْ أَشْرَكُوا لَحَبِطَ عَنْهُم مَّا كَانُوا يَعْمَلُونَ﴾ [الأنعام: ٨٨].

واتة: {ئةطةر هاوبةشيان رِةوابداية بؤ خوا، بيَطومان ئةو ضاكانةى كردبونيان هةموويان بيَ ثاداشت دةردةضوون}.

هةروةها دةفةرموويَت: ﴿ وَلَقَدْ أُوحِيَ إِلَيْكَ وَإِلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِكَ لَئِنْ أَشْرَكْتَ لَيَحْبَطَنَّ عَمَلُكَ وَلَتَكُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِينَ ﴾ [الزمر: ٦٥].

واتة:{سويَند بةخوا نيطامان كردوة بؤ تؤ و بؤ ثيَغةمبةرانى ثيَش تؤش، ئةطةر هاوبةش بؤ خوا دابنيَيت بةرِاستى كردةوةت هةلَدةوةشيَتةوةو بيَطومان لة زةرةرمةندان دةبيت}.

سوثاسطوزارى خواى ثةروةردطار لةسةر نيعمةتى يةكتاثةرستى و... طرنطترين و طةورةترين ئةركة لةسةرمان، ئةو سوثاسطوزراريةش ثيَويستة لةناخى دلَةوةو بة خوَشويستن و بة طةورةزانين و دؤستايةتى كردنى ثةروةردطارةوة ثةيوةست بيَت و، بة ئوميَدى شادبون بةليقاى خواو بةهةشتةوة بيَت، ثةروةردطار لةسةر عةرش وةستاوةو قةرارى طرتوةو وةستانةكةيشى بةشيَوةيةكة شياوى خؤيةتى"ئيَمة شيَوازو ضوَنيةتيةكةى نازانين"، واتاى "استولى" بةو شيَوةية نية كة بيدعةضييةكان لة جةهةميةو هاوشيَوةكانيان باسى دةكةن، بةلَكو ئةوة بةواتاى بةرزبونةوة لةسةر عةرشةكةى ديَت هةروةك ثيَشينةكانيش هةمان بؤضونيان هةية بةوةى ثةروةردطار لةسةر ئاسمانةكانةوةو لةسةر عةرشى خؤى بةشيَوةى رِون و ئاشكرا دروستكراوةكانى ليَوة ديارن، هةموو شتيَك دةزانيَت و هيض شتيَكى ليَ شاراوة نية. ئةوةيشى لةم بارةوة زؤر بلاَوة وتةكةى ئيمام ماليكة، لة كاتيَكدا سةبارةت بة ئايةتى: ﴿ ﮉ ﮊ ﮋ ﮌ﴾ [طه: ٥]. ثرسيارى لىَ دةكةن بةوةى كة ضؤن وةستاوة؟ لة وةلاَمدا دةفةرموويَت: الاستواء معلوم والكيف مجهول والأيمان به واجب والسؤال عنه بدعة. واتة: (وةستانةكة حةقيقةتةو ضوَنيةتيةكةى نةزانراوةو باوةرِبوون ثيَى واجبةو ثرسياركردن دةربارةى بيدعةية.). ئةهلى سوننةو جةماعة بة هةمان ئةم وةلاَمةى ئيمام ماليك وةلاَمى ئةو جؤرة ثرسيارانة دةدةنةوة.

مةبةست لة (السؤال عنه بدعة): واتة: ثرسياركردن سةبارةت بةشيَوةو ضوَنيةتى وةستانةكةى بيدعةية، لةبةرئةوةى ئةمة شتيَكة تةنها خواى ثةروةردطار دةيزانيَت، بةلاَم وةستانةكةى شتيَكى رِون و ئاشكراية، كة ئةويش بة واتاى "العلوا - الارتفاع" ديَت، هةمان واتاش لة ئوم سةلةمةو رِةبيعةى كورِى ئةبى عبدالرحمنى شيَخى ئيمام ماليك طيَرِدراوةتةوة.

وة يةكيَكى دى لةو سوثاس و ستايشانةى ثةروةردطار كة ثةيوةستة بة دلَةوة بريتيية لة خوَشويستنى باوةرِداران و ثيَغةمبةرانى خواو بة رِاست زانيني خوَيان و ئةو ثةيامةى كة هيَناويانة، ئةمة بةهةمان شيَوازة بؤ ثيَغةمبةر (k كة ثةيام و سثاردةى ثةروةرطارى طةياند وةك خوا دةفةرموويَت: ﴿وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِي كُلِّ أُمَّةٍ رَّسُولًا أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَاجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ﴾ [النحل: ٣٦].([7]) لة سوثاسطوزاريةكانى ديكةى دلَ ئةوةية كة باوةرِيَكى تةواوت بةوة هةبيَت كة ثةرستن تةنها مافى خواى طةورةيةو هيض كةسيَكى ديكة شياوى ثةرستن نية جطة لةزاتى خؤى "جل جلاله".

سوثاس طوزارى ديكةى ثةروةردطار بةدلَ: ترس و ئوميَد بة خواو خوَشويستنى ثةروةردطار بةشيَوةيةك ئةو خؤشةويستيية هاندةرت بيَت بؤ جيَبةجيَكردنى مافةكانى ثةروةردطارو وازهيَنان و دوركةوتنةوة لة سةرثيَضييةكان و، بانط كردنى خةلَكى بوَ سةر رِيَطاكةيى و دامةزراوي و جيَطيريت لةسةر ثةيامةكةى. ئيخلاَس لة بةندايةتى ثةروةردطارو زوَر سوثاس و ستايش كردنيشى دةضنة ضوارضيَوةى زيكرو يادو ستايش كردنى ثةروةردطارةوة بة دلَ.

زوَر ثياهةلَدانى ثةروةردطار بة زمان و ضةند بارةكردنةوةيى و داننان بة نيعمةتةكانى ثةروةردطارداو قسة لةسةر كردنيان و سوثاسكردنى ثةروةردطار لةو رِوانطةوةو، فةرمان كردن بة ضاكةو رِيَطرى كردن لة خراثة، ضونكة سوثاس كردن بة زمان و دلَ و كردةوةية.

هةروةها جؤرى سيَيةمى سوثاس و ستايش بة كردةوةو بة ئةندامةكانى جةستةو دلَ ئةنجام دةدريَت، شوكر كردن بةدلَيش بريتيية لة دلَسؤزى و ئيخلاَس نواندن بؤ خواى طةورةو خؤشويستنى و ترسان ليَي و ئوميَدبون ثيَى وةك باسمان كرد، لةو كردارانةى كة بة جةستة ئةنجام دةدريَن وةك: جيَبةجيَكردنى فةرِيزةكان و ثاريَزطارى ليَكردنيان وةك نويَذو رِؤذو و زةكات و حةجى مالَى خواو جيهادو تيَكؤشان بة مالَ و طيان لةثيَناو ثةيامةكةى ثةروةردطاردا وةك دةفةرموويَت: ﴿ انفِرُوا خِفَافًا وَثِقَالًا وَجَاهِدُوا بِأَمْوَالِكُمْ وَأَنفُسِكُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ ۚ ذَٰلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ ﴾ [التوبة: ٤١]. واتة: {برِؤن و دةرضن "بؤ جيهاد" ض سووك بن "لةش ساغ و دةولَةمةندو دةسةلاَتداربن" ض قورس و طران بن "نةخؤش و هةذاربن" تيَبكؤشن بة مالَ و طيانتان لة رِيَطةى خواداو ئةوةش ضاكترة بؤتان، ئةطةر ئيَوة بزانن}.

سوثاس و ستايشى ثةروةردطار هوَكارى زيادبونى بةخشش و نيعمةتةكانة وةك خوا دةفةرموويَت: ﴿وَإِذْ تَأَذَّنَ رَبُّكُمْ لَئِن شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ ۖ وَلَئِن كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِي لَشَدِيدٌ ﴾ [إبراهيم: ٧].

واتة: {"بيريان بخةرةوة" كاتيَك كة ثةروةردطارتان رِايطةياند: سويَندبيَت بيَطومان ئةطةر ئيَوة سوثاسى "ضاكةى" من بكةن ئةوا بؤتان زياد دةكةم، بةلاَم بيَطومان ئةطةر نا سوثاسى بكةن، ئةوة بةرِاستى سزاى من زؤر بةتينة}.

تأذن واتة: بةندةكانى ئاطادار دةكاتةوةو هةوالَيان دةداتىَ بةوةى ئةطةر سوثاسى ثةروةردطاريان كرد بوَيان زياد دةكات و ئةطةريش كوفرانة بذيَرى نيعمةتةكانيان كرد ئةوة سزاى خوا بةهيَزو بةزةبرة.

لة سزاكانى ثةروةردطاريش: طرتنةوةى نيعمةتةكان، سزادانيان بةشيَوةيةكى خيَرا، وةك نةخؤش خستنى ثاش لةشساغى، دواى فةرِو بةرةكةت هيَنانى بىَ ثيتى و بيَ بةرهةمى، ترس و تؤقاندنى ثاش ئاسايش و هيَمنايةتى، لة دواى ئيسلام كوفرو بىَ باوةرِى و ثاش طوىَ رِايةلَى سةرثيَضى و تاوان. هةركةس ستايشى خواى ثةروةردطار بكات ثيَويستة دامةزراو بيَت و هةتا خوا بةخششةكانى بؤ زياد بكات، ئةطةريش ئةوةشت بة كوفرى نيعمةتةكان و سةرثيَضى فةرمانةكانى بةرثةرض دايةوة ئةوة خؤت دوضارى سزاو تورِةيى ثةروةردطار دةكةيت، سزاى خواى ثةروةردطاريش جؤراو جؤرةو هةنديَكى لة دونياو هةنديَكيان لة دوارِؤذدان. لة سزاكانى ثةروةردطار لة دونيادا: طرتنةوةى نيعمةتةكان وةك دةفةرموويَت: ﴿فَلَمَّا زَاغُوا أَزَاغَ اللَّهُ قُلُوبَهُمْ ۚ وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْفَاسِقِينَ﴾ [الصف: ٥]. واتة: {جا كاتيَك لاياندا لة هةق ثةروةردطاريش دلَى وةرطيَرِان، بيَطومان خوا رِيَنمونى طةلى لة رِىَ دةرضوو ناكات}.

وة زالَكردنى دوذمنان و بةدلَنياييشةوة سزاى رِؤذى دوايى طةليَك لة سزاى دونيا توندو طةورةو بةئازارترة، وةك دةفةرموويَت: ﴿ فَاذْكُرُونِي أَذْكُرْكُمْ وَاشْكُرُوا لِي وَلَا تَكْفُرُونِ﴾ [البقرة: ١٥٢]. واتة: {كةواتة يادم بكةن تا منيش لةبيرتان نةكةم، وة سوثاسم بكةن و ثيَنةزان و ناسوثاسيم مةكةن.} هةروةها: ﴿ اعْمَلُوا آلَ دَاوُودَ شُكْرًا ۚ وَقَلِيلٌ مِّنْ عِبَادِيَ الشَّكُورُ ﴾ [سبأ: ١٣]. واتة: {ئةى ئالى داوود شوكرانة بذيَرى خوا بكةن، بةلاَم كةميَك لة بةندةكانم "بؤ خوا" سوثاسطوزارن}.

خوا هةوالَمان دةداتىَ بةوةى زوَر كةمن ئةو كةسانةى سوثاس و ستايشى ثةروةردطار دةكةن و زؤرينةى خةلَكى سوثاسى خوا ناكةن لةبةرامبةر ئةو بةخششانةى كة ثيَيانى بةخشيوة. زؤرينةى خةلَكى تام و ضيَذ لة نيعمةتةكانى ثةروةردطار وةردةطرن و بةلاَم لة ئاستياندا سوثاسى خواى طةورة ناكةن و بةلَكو بىَ ئاطاو غافلَن و سةرقالَى طالَتةو طةث و رِابواردنن وةك خواى ثةروةردطار دةفةرموويَت: ﴿ وَالَّذِينَ كَفَرُوا يَتَمَتَّعُونَ وَيَأْكُلُونَ كَمَا تَأْكُلُ الْأَنْعَامُ وَالنَّارُ مَثْوًى لَّهُمْ﴾ [محمد: ١٢]. واتة: {ئةوانةش بيَباوةرِبوون "لة دونيادا" رِادةبويَرن و وةك ئاذةلَ دةخؤن و دةلةوةرِيَن و دؤزةخ شويَنى مانةوةيانة}. سوثاس و ستايش بة زمان و دةست و دلَ و هةموو ئةندامةكانى جةستة نةبيَت تةواو نابيَت، لةم بارةوة شاعير دةلَيَت:

أفادتكم النعماء منى ثلاثة

يدي ولساني والضمير المحجبا

لةبةرئةوة ثيَويستة باوةرِدار ئارامطرو سوثاسطوزار بيَت وةك دةفةرموويَت: ﴿إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَاتٍ لِّكُلِّ صَبَّارٍ شَكُورٍ﴾ [إبراهيم: ٥]. واتة: {بةرِاستى لةو "بيرخستنةوةدا" ثةندو بةلَطةى زؤر هةية بؤ هةموو خؤرِاطريَكى سوثاسطوزار} طومانى تيَدا نية مرؤظى باوةرِدار ئارام دةطريَت سةبارةت بةو كارةساتانةى كة رِووبةرِووى دةبنةوةو سوثاسطوزاريشة بةرامبةر نيعمةتةكان و، هاوكات لةطةلَ ئةوةى هوَكارةكانيش بةكاردةهيَنن بةلاَم هةر ئارامطرن، ضونكة ئارام طرتن رِيَطرنية لة بةكارهيَنانى هوَكارةكان، هةروةها لة كاتى نةخوَشيدا هيض رِيَطرييةك نية لة بةكارهيَنانى ضارةسةر. جا نابيَت بيَتاقةت و بيَ ئوميَد بيَت لةو نةخؤشييةى كة دوضارى بةروبومةكةى دةبيَت، بةلاَم ثيَويستة ضارةسةر بةكاربهيَنيَت بؤ قةلاَضؤكردنى ئةو نةخؤشييةى كة دوضارى بةروبومةكةى بووة، بيَطومان ئارام طرتن شتيَكى ثيَويستة، بةلاَم ئارامطرى رِيَطر نية لة بةكارهيَنان و سود وةرطرتن لة هؤكارةكان.

مرؤظى باوةرِدار ئارام دةطريَت لةبةرامبةر ئةو كارةساتانةى كة رِووبةرِووى دةبنةوةو تيَدةطات لةوةى ئةوة قةدةرى ثةروةردطارةو حيكمةت لة رِودانى كارةكةدا هةية، ئةوةش دةزانيَت كة تاوانةكان شةرِو خراثةكةيان طةورةية سةرئةنجامةكةشيان زيانبةخشة، دةى كةواتة دةسثيَشخةرى بكةن بؤ تةوبةو طةرِانةوة لة سةرثيَضى و تاوانةكان.

ئةى موسلَمان لةسةرت ثيَويستة كة بطةرِيَيتةوة بؤ لاى خواى ثةروةردطار هةتا ئةوةت بوَ ضاك بكات كة خوَت لة رِابردودا خراثت كردوةو ئةوةشت بوَ بطةرِيَنيَتةوة كة لة دةستتداوة، لة فةرمودةيةكى سةحيحدا ثيَغةمبةرى خوا d فةرموويةتى: ((إن العبد ليحرم الرزق بالذنب يصيبه))([8]) واتة: بةندة بةهؤى ئةنجامدانى تاوان و خراثةوة لة رِزق و رِؤزى بيَ بةش دةبيَت.

كاتيَك مرؤظ تاوانيَك ئةنجام دةدات بةهؤيةوة لة ضةندين بةخششى زؤر بيَ بةش دةبيَت: ﴿وَمَا أَصَابَكُم مِّن مُّصِيبَةٍ فَبِمَا كَسَبَتْ أَيْدِيكُمْ وَيَعْفُو عَن كَثِيرٍ﴾ [الشورى: ٣٠]. واتة: {هةر ناخؤشييةكتان دووضار بوبيَت ئةوة بةهؤى كردةوةى "خراثي" خؤتانةوةيةو لة زؤريَكيش ضاوثؤشى كردووة}. هةروةها دةفةرموويَت: ﴿ مَّا أَصَابَكَ مِنْ حَسَنَةٍ فَمِنَ اللَّهِ ۖ وَمَا أَصَابَكَ مِن سَيِّئَةٍ فَمِن نَّفْسِكَ﴾ [النساء: ٧٩]. واتة: {هةر ضاكةيةكت تووش بوو ئةوة لة خواوةيةو هةر خراثةيةكيشت تووش بوو ئةوة لة خؤتةوةية} هةروةها دةفةرموويَت: ﴿ ظَهَرَ الْفَسَادُ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ بِمَا كَسَبَتْ أَيْدِي النَّاسِ لِيُذِيقَهُم بَعْضَ الَّذِي عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ ﴾ [الروم: ٤١]. واتة: {خراثة "بةلاَو شيَوان و دةرد" لة وشكانى و "زةوى" و دةريادا دةركةوتووة بةهؤى ئةو خراثانةى خةلَكى ئةنجاميان داون، بؤ ئةوةى "تؤلَةى" هةندىَ "لةو خراثانةى" كردوويانة ثيَيان بضةذىَ، بؤ ئةوةى بطةرِيَنةوة "لة خراثةكارى"}. وة كارةساتةكانيش بانطةوازى تةوبةو طةرِانةوة بوَ لاى ثةروةردطاريان تيَدايةو كارةساتةكان بة ئاطاهيَنةرةوةى خةلَكين بوَ وازهيَنان لةسةرثيَضى و تاوان و طةرِانةوة بوَ لاى ثةيامةكةى خوا. بيَطومان ضارةسةرى رِاستةقينة بوَ تاوانةكان بة تةوبةو طةرِانةوة دةبيَت بؤ لاى خواى ثةروةردطار ئةمةش بة وازهيَنان لة سةرثيَضى و طوناه دةبيَت و ثيَويستيشة لة تةوبةكةماندا رِاستطؤ بين، هةر لةضوارضيَوةى وةرطرتنى ضارةسةر: ئةوةى كة ثةروةردطار بوَى دارِشتوين و رِيَطاى ثيَداوين لة وةرطرتنى ضارةسةرى هةستى "العلاج الحسي"، هةروةك ثيَغةمبةرى خؤشةويست d دةفةرموويَت: ((عباد الله تداووا ولا تتداووا بحرام))([9]). واتة: ئةى بةندةكانى خوا، سةردانى دكتؤر بكةن و بة دةرمان ضارةسةرى خؤتان بكةن، بةلاَم ضارةسةر بةشتيَك ناكريَت و كة خؤى لة بنةرِةتدا يةكيَكة لة حةرامكراوةكان و ضارةسةرى ثيَ مةكةن.

مرؤظى باوةرِدار لة كاتى رِودانى كارةسات بةسةر خوَيى و مالَ و مندالَيدا ئارام دةطريَت و، بةجيَبةجيَكردنى مافةكانى خواو تةوبةو ثةشيمانبونةوة سوثاسطوزارى بؤ خواى طةورة دةردةبرِيَت، ثيَغةمبةرى خوا d دةفةرموويَت: ((عجبا لأمر المؤمن إن أمره كله له خير وليس ذلك لأحد إلا للمؤمن، إن أصابته ضراء صبر، فكان خيرا له، إن أصابته سراء شكر فكان خيرا له))([10]) واتة: كاروبارى باوةرِدار جيَى سةرسورِمانة، هةموو كارو فرمانيَكى هةر مايةى خيَرة بؤى، ئةمةش بؤ كةس نيية تةنها بؤ باوةرِدار نةبيَت، ئةطةر دوضارى خراثة هات ئارام دةطريَت و ئةمةش دةبيَتة مايةى خيَر، ئةطةريش خؤشى رِووى تيَ كرد، سوثاسى خواى لةسةر دةكات و ئةميش دةبيَتة مايةى خيَر بؤى. شويَنكةوتنى سوننةت و خؤثاراستن لة بيدعة دةضيَتة ضوارضيَوةى سوثاسطوزارى خواى ثةروةردطارةوة؟

ضونكة زؤريَك لة خةلَكى طيرؤدةبوون بة بيدعةوة ئةمةش دةطةرِيَتةوة بؤ ضاوليَطةرى و كاريطةربون بة كةسانى ترةوة، بة دلَنياييةوة هوَكارةكانيشى بريتين لة نةفامى، بيدعةش خؤى لة خؤيدا جؤريَكة لة بيَباوةرِبون و سوثاسطوزار نةبون بةرامبةر نيعمةتةكانى ثةروةردطار.

يةكيَكى دى لةو بيدعانةى كة خةلَكيَكى زؤر لة ولاَتة ئيسلامييةكاندا ئةنجامى دةدةن ئاهةنطيَرانى مانطى رِةبيعى يةكةمة بة بؤنةى لة دايك بونى ثيَغةمبةرى خؤشةويستةوة d، لة نةفامى و نةزانى خؤيانةوة ئةم كارةش بة شتيَكى باش و موستةحةب دةزانن و ضاوليَطةرى كةسانى تر دةكةن، ئةمةش شتيَكى هةلَةيةو هيض بنةمايةكى دروستى نية لةم ئاينة ثيرؤزةدا، بةلَكو ئةمة بيدعةيةكةو خواى ثةروةردطاريش لة بارةيةوة هيض شتيَكى نةناردوةتة خوارةوة، هةروةك ضةندين كارى ناشةرعى و حةرام لةو ئاهةنطانةدا رِوودةدةن كة بةناوى لة دايكبونى ثيَغةمبةرةوة d ئةنجام دةدريَن لة خواردنةوةى شةراب و، تيَكةلَبونى ثياوان و ئافرةتان و، تةنانةت لةو ئاهةنطانةدا شيركى طةورةش رِوودةدةن هةروةك ئةوةى "البوصيرى" لة هؤنراوةكةيدا تيَيكةوتووة لة شيرك و تاوان و تيايدا هاتووة:

يا أكرم الخلق الله ما لي من ألوذ به

سواك عند حلول الحادث العمم

إن لم تكن في معادي آخذا بيدي

فضلا وإلا فقل يا زلة القدم

فإن من جودك الدنيا وضرتها

ومن علومك علم اللوح والقلم

ئةوةيشى "البرعي اليمني" لة هؤنراوةكةيدا تيَى كةوتووة لة شيركى طةورةو ثارِانةوةى لة ثيَغةمبةرى خوا d.

ئاهةنط طيَرِان بةناوى لة دايكبونةوة ئيدى ضونيةكة لة دايكبونى ثيَغةمبةرى خوا d بيَت يان لة دايكبونى ئيبن عةلوان و حسيَن و عةلى..سةرجةميان بيدعةو تاوانن و خةلَكى خوَيان دروستيان كردوون، ئةم جؤرة ئاهةنطانة نة لةسةردةمى ثيَغةمبةرو d نة لةسةردةمى هاوةلَةكانيدا بونيان نةبووة. يةكةمين تاقميش كة داهيَنةرى ئةم بيدعةية بوون بريتي بوون لة "بنو عبيد القداح" ى ناسراو بة شيعة فاتميةكان كة ميسرو مةغريبيان بةرِيَوة دةبرد لة سةدةى ضوارةم و ثيَنجةم دا، ئيدى ليَرةوة ضةندين ئاهةنطي تايبةت بة لة دايكبون داهيَنران، وةك ئاهةنطى لةدايكبونى ثيَغةمبةرى خواو d ئيمام حوسيَن و جطة لةمانيش..، ئيدى دواى فاتميةكان خةلَكانى ديكةش شويَنيان كةوتن و لةزيندوكردنةوةى ئاهةنطى لةدايكبوندا، ئةمةش خؤضواندنة بة طاورو جولةكة لة جةذن و بوَنةكانيانداو، زيندوكردنةوةى ئةو كوَبونةوانةية كة سةرثيَضى و تاوان و شيركيان تيادا ئةنجام دةدريَت، تةنانةت ئةطةر زؤرينةى خةلَكى ئةم ئاهةنطانة ئةنجام بدةن ناتوانريَت بةو بيانوةوة شةرعى بونيان بضةسثيَنريَت؟ ضونكة هةق و رِاستى بة بةلَطة شةرعيةكانى قورئان و سوننةتدا دةناسريَنةوة نةك بة ئةنجامدانى لة لايةن خةلَكييةوة.

سةبارةت بةم بابةتة طةليَك لة زانايانى ئيسلام هوَشدارييان داوة وةك شةيخى ئيسلام ئيبن تةيميةو شاتبى و..، هةركةسيَكيش لةوانةى كة دةضنةوة سةر ئةهلى عيلم ئةمة بة ضاك بزانيَت ئةوة بةدلَنياييةوة كةوتوةتة ناو هةلَةيةكى ئاشكراوةو شويَنكةوتنى دروست نية، ضونكة بة طةورةزانينى ثيَغةمبةرو d دةرخستنى ثلةو ثايةكةى بة بيدعة نابيَت، بةلَكو بة شويَنكةوتنى شةريعةتةكةيى و بة طةورةزانينى فةرمان و رِيَطرييةكانى و، بانطكردنى خةلَكى بؤ لاى سوننةتةكانى دةبيَت، ئةمةش بةشارةزاكردنى خةلَكى دةبيَت لة سوننةتةكانى لة مزطةوت و قوتابخانةو زانكؤكاندا، نةك بة سازكردنى ئاهةنطى داهيَنراو بةناوى لة دايكبونى ثيَغةمبةرةوة d، كة هيض بةلَطةيةكى شةرعى لة بارةوة نةهاتوةو، ئةوةيشى خةلَكى لةو ئاهةنطانةدا تيَى دةكةون لة رِوَضون و خراثةو تاوانى زؤرو، تةنانةت لةو ئاهةنطانةدا تيَكةلَى و خواردنةوةى شةراب رِوودةدات، لة هةموشى ترسناكتر كة لةو شويَنانةدا رِودةدات شيركى طةورةيةو كة ثيَشتريش لة بارةيةوة هؤشداريماندا.

ئةمة سةربارى ئةوةى خةلَكى تريش كةوتونةتة ناو ئةم هةلَةيةوةو ضاوليَطةرى دةكةن، خةلَكى ئاهةنط ئةنجام دةدةن بةبؤنةى لة دايكبونى مندالَةكانيان و ثرِؤسةى هاوسةرطيرييان، ئةمةش بةهةمان شيَوة لة تاوان و سةرثيَضييةكانةو ضاوليَطةرى بيَباوةرِانة. ئيَمةى موسلَمان تةنها دوو ضةذنمان هةية ئةوانيش بريتين لة جةذنى رِةمةزان و جةذنى قوربان و رِوَذانى"التشريق" و رِؤذى عةرةفةو هةينيش ثيرؤزى خوَيانيان هةية.

هةركةسيَكيش ثيَشنيارى جةذنيَكى نوىَ بكات، ئةوة خوَى بةطاورو جولةكةكان ضواندوة.وةك ثيَغةمبةرى خؤشةويست d دةفةرموويَت:((من عمل عملا ليس عليه أمرنا فهو رد))([11]). واتة: هةركةسيَك كارىَ بكات و بةلَطةو فةرمانى ئيَمةى لةسةر نةبيَت، ئةوة رِةت دةكريَتةوة.

هةروةها دةفةرموويَت: ((من أحدث في أمرنا هذا ما ليس منه فهو رد))([12]). واتة: هةركةسيَك لة شةرعدا شتيَك دابهيَنيَت ئةطةر بةلَطةى لةسةر نةبيَت، ئةوة رِةت دةكريَتةوة. هةروةها لة فةرمودةيةكى ديكةدا دةفةرموويَت: ((إياكم ومحدثات الأمور فإن كل محدثة بدعة وكل بدعة ضلالة))([13]). واتة: ئاممان ئاطاتان لة داهيَنانى شتةكان و كارةكان بيَت، لةبةرئةوةى هةموو داهيَنراويَكيش طومرِايية. دةربارةى ئةم بابةتة فةرمودةكان طةليَك زؤرن.

لةسةر ئةهلى ئيسلام ثيَويستة رِيَطةو رِيَبازى ثيَغةمبةرو d هاوةلاَن بطرنةبةرو شويَن ئةوانةش بكةون لة ثيَشينة ضاكةكانى ئةم ئوممةتةو واز لةو بيدعانة بهيَنن كة دواتر داهيَنراون. ئةمانة هةمويان ستايشى ثةروةردطارن ض وةك طوفتارو كردارو عةقيدة.

داواكارم لةخواى ثةروةردطار هةموان سةركةتوو بكات بوَ زانستى بةسودو كردةوةى ضاكة، وة يارمةتيدةرمان بيَت بوَ كاركردن بة سوننةت و دامةزراوى لةسةرى و، هاوكارمان بيَت بوَ ستايشكردنى نيعمةتةكانى بة طوفتارو كردارو لة بيروباوةرِيشداو وة لةسةر هةق و رِاستى دامةزراومان بكات و، داواشى لىَ دةكةين كاروبارى موسلَمانان ضاك بكات و بوَ هةموو خيَرو ضاكةيةك سةركةوتويان بكات و..يارمةتييان بدات بؤ جيَبةجيَكردنى فةرمانى خوا لةسةر زةويدا..وصلى الله وسلم على نبينا محمد وآله وصحبه.

([1]) مجموع الفتاوى ومقالات متنوعة (5/166-177)، وهي محاضرة ألقاها سماحة الشيخ بالجامع الكبير بالرياض.

([2]) لة ثيَشةوة ئاماذة بة تةفسيرةكةى كراوة.

([3]) لة ثيَشةوة ئاماذة بة تةفسيرةكةى كراوة.

([4]) لة ثيَشةوة ئاماذة بة تةفسيرةكةى كراوة.

([5]) لة ثيَشةوة ئاماذة بة تةفسيرةكةى كراوة.

([6]) لة ثيَشةوة ئاماذة بة تةفسيرةكةى كراوة.

([7]) لة ثيَشةوة ئاماذة بة تةفسيرةكةى كراوة.

([8]) أخرجه أحمد (21881)، وإبن ماجة: كتاب الفتن، باب العقوبات، رقم (4022).

([9]) أخرجه أبو داود: كتاب الطب، باب في الأدوية المكروهة، رقم (3874).

([10]) رواه مسلم في الصحيح من حديث صهيب بن سنان. أخرجه مسلم: كتاب الزهد والرقائق، باب المؤمن أمره كله خير، رقم (2999).

([11]) سبق تخريجه.

([12]) سبق تخريجه.

([13]) أخرجه أحمد (16695)، وأبو داود: كتاب السنة، باب في لزوم السنة، رقم (4607)، والترمذي: كتاب العلم، باب ما جاء في الأخذ بالسنة واجتناب البدعة، رقم (2676)، وابن ماجة: كتاب المقدمة، باب اجتناب البدع والجدل، رقم (46).