به‌شى خه‌بات كردن و تێكۆشان

به‌شى خه‌بات كردن و تێكۆشان

] kurdish – كوردی – كردي [

طارق حه‌سه‌ن هه‌مه‌وه‌ندی

پێداچونه‌وه‌ی: پشتیوان سابیر عه‌زیز

2014 - 1435

باب الجهاد فی سبیل الله

« باللغة الكردية »

طارق حسن هموندي

مراجعة: بشتيوان صابر عزيز

2014 - 1435

به‌شى خه‌بات كردن و تێكۆشان

الجِهَاد) له‌ (جُهْد)ه‌وه‌ وه‌رگیراوه‌، واته‌: كۆشش كردن، ده‌وترێت (جَاهَدَ یُجَاهِدُ جِهَادَاً ۆمُجَاهَدَة‌‌ً). ئه‌گه‌ر به‌ هه‌موو توانایه‌كه‌وه‌ كۆشش بكات وه‌ ناڕه‌حه‌تى به‌رگرى كردن و جه‌نگ كردنى له‌گه‌ڵى دا هه‌ڵبگرێت.

وه‌(جِهَاد) پێى ناوترێت جیهادێكى ڕاسته‌قینه‌ مه‌گه‌ر ته‌نها بۆ خوابێت و بۆ به‌رز كردنه‌وه‌ى ناوى ئه‌و و به‌رزكردنه‌وه‌ى ئاڵاى به‌رزى ئیسلامه‌تى بێت، وه‌ بۆ به‌ده‌ست هێنانى ڕه‌زامه‌ندى ئه‌وبێت، جا هه‌ر كه‌سێك بۆ به‌ده‌ست هێنانى پله‌وپایه‌ى دونیایى بجه‌نگێت یان بۆ ده‌رخستنى ئازایه‌تى وچاو نه‌ترسێتى خۆى یا بۆ هه‌ر مه‌به‌ستێكى ترى دونیایى ئه‌وه‌ هیچ پاداشتێكى بۆ نىیه‌ لاى خواى گه‌وره‌ له‌به‌ر فه‌مووده‌كه‌ى (أبُو مُوسى) (خواى لێ ڕازى بێت) كه‌وا فه‌رمووى: پیاوێك هات بۆلاى پێغه‌مبه‌رى خوا (صلى) جا فه‌رمووى: كه‌سێك له‌به‌ر ده‌ست كه‌وت ده‌جه‌نگێت، وه‌ كه‌سێك له‌به‌ر ناوو شوهره‌ت ده‌جه‌نگێت وه‌ كه‌سێك له‌به‌ر ئه‌وه‌ى شوێنى دیاربێت ده‌جه‌نگێت، جا ئه‌مانه‌ كامیان له‌پێناوى خوا دایه‌؟ پێغه‌مبه‌رى خوا (صلى) فه‌رمووى: ((مَنْ قَاتَلَ لِتَكُونَ كَلِمَةُ اللهِ هِيَ العُلْيَا فَهُوَ فِي سَبِيْلِ اللهِ)) واته‌: ئه‌وه‌ى بجه‌نگێت بۆ ئه‌وه‌ى ووشه‌ى خوا به‌رزبێته‌وه‌ ئه‌وه‌ له‌پێناوى خوادایه‌ [رواه البخارى (6/رقم/2810) ومسلم (3/1512/1904) وغيرهما].

خواى گه‌وره‌ له‌زۆر ئایه‌تى قورئان دا فه‌رمان ده‌كات به‌ (جِهَاد) كردن به‌ نه‌فس و به‌ماڵ له‌وانه‌ خواى گه‌وره‌ له‌ سوره‌تى [التوبة‌ :41] دا ده‌فه‌رموێ: {إِنْفِرُوا خِفَافَاً وَثِقَالاً وَجَاهِدُوا بِأَمْوَالِكُمْ وَأَنْفُسِكُمْ فِي سَبِيْلِ اللهِ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَكَمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ} واته‌: ڕاپه‌ڕن بۆ جیهاد به‌سووك و قورستانه‌وه‌، وه‌ جیهاد بكه‌ن له‌پێناوى خواى گه‌وره‌دا به‌ ماڵ و گیانتان، ئه‌وه‌ بۆ ئێوه‌ چاكتره‌ ئه‌گه‌ر بزانن. وه‌ له‌ئایه‌تى (38)ى هه‌مان سوره‌ت دا ده‌فه‌رموێ: {يَاأَيُّهَا الَّذِيْنَ آمَنُوا مَالَكُمْ إِذَا قِيْلَ لَكُمْ إِنْفِرُوا فِي سَبيْلِ اللهِ أَثَّاقَلْتُمْ إِلى الأَرْضِ ، أَرَضِيْتُمْ بِالحَيَاةِ الدُّنْيَا مِنَ الآخِرَةِ فَمَا مَتَاعُ الحَيَاةِ الدُّنْيَا مِنَ الآخِرَةِ إلآ قَلِيْلٌ} واته‌ : ئه‌ى ئه‌وانه‌ى كه‌ باوه‌ڕتان هێناوه‌، ئه‌وه‌ بۆچى كاتێك پێتان بووترێت ڕاپه‌ڕن له‌پێناوى خوادا خۆتان له‌ش قورس ده‌كه‌نه‌وه‌ به‌ره‌و زه‌وى، ئایه‌ به‌ ژیانى دونیا ڕازى بوونه‌ له‌جیاتى قیامه‌ت، ده‌بزانن كه‌وا خۆشى و ڕابواردنى ژیانى دونیا به‌رانبه‌ر قیامه‌ت دا هه‌ر زۆر كه‌مه.‌

وه‌ فه‌رمووده‌یشمان له‌م باره‌یه‌وه‌ زۆره‌، له‌وانه‌ فه‌رمووده‌كه‌ى (أنَس) (خواى لێ ڕازى بێت) كه‌وا پێغه‌مبه‌رى خوا (صلى) فه‌رمووى: ((جَاهِدُوا المُشْرِكِيْنَ بِأَمْوَالِكُمْ وَأَنْفُسِكُمْ وَأَلْسِنَتِكُمْ))واتة: جيهادى كافران و هاوه‌ڵ برِيار ده‌ره‌كان بكه‌ن به‌ماڵ و نه‌فس و زمانتان[رواه‌ ابوداود (2/رقم/2504) والنسائي (رقم/3096) وهو حديث صحيح برِوانه‌ صحيح الجامع (3090)].

وه‌ فه‌رمووده‌ى زۆریش هه‌یه‌ به‌ڵگه‌یه‌ له‌سه‌ر ئه‌وه‌ى كه‌وا جیهاد كردن له‌ ئوممه‌تى ئیسلام دا به‌رده‌وامه‌ تا قیامه‌ت، له‌وانه‌ فه‌رمووده‌كه‌ى (جَابِرُ بنُ عَبْدِالله) (خوایان لێ ڕازى بێت) كه‌وا پێغه‌مبه‌رى خوا (صلى) فه‌رمووى: ((لاَتَزَالُ طَائِفَةٌ مِنْ أُمَّتِي يُقَاتِلُونَ عَلَى الحَقِّ ظَاهِرِيْنَ إلى يَوْمِ القِيَامَةِ، فَيَنْزِلُ عِيْسَى إبْنُ مَرْيَمَ فَيَقُولُ أَمِيْرُهُمْ : تَعَالَ صَلِّى لَنَا فَيَقُولُ: لاَ إِنَّ بَعْضكُمْ عَلَى بَعضٍ أُمَرَاءَ تَكْرِمَةَ اللهِ لِهَذِهِ الأُمَّة)) واته‌: به‌رده‌وام ده‌سته‌یه‌ك له‌ ئوممه‌ته‌كه‌م ده‌جه‌نگن له‌سه‌ر حه‌قن دیارن تا ڕۆژى قیامه‌ت، جا (عیسى بن مریم)دا ده‌به‌زێت و فه‌رمانده‌كه‌یان پێى ده‌ڵێ: وه‌ره‌ پێش نوێژیمان بكه‌، ئه‌ویش ده‌فه‌رموێ: نه‌‌و، به‌ڕاستى ئێوه‌ هه‌ندێكتان فه‌رمانده‌ن به‌سه‌ر هه‌ندێكى ترتانه‌وه‌ ڕێزێكى خوایه‌ بۆ ئه‌م ئوممه‌ته‌ [رواه‌ مسلم (3/رقم/1923) وغيره‌ برِوانه‌ السلسلة الصحيحة (1960) وصحيح الجامع (7293)].

وه‌ تێكۆشه‌ران (مُجَاهِدین) پله‌یه‌كى زۆر به‌رزیان هه‌یه‌ لاى خواى گه‌وره:

له‌م باره‌یشه‌وه‌ فه‌رمووده‌ زۆره‌ له‌وانه‌ فه‌رموده‌كه‌ى (أبُو هُرَیْرَه‌) (خواى لێ ڕازى بێت) كه‌وا پێغه‌مبه‌رى خوا (صلى) فه‌رمووى: ((مَنْ آمَنَ بِاللهِ وَرَسُولِهِ وَأَقَامَ الصَّلاَةَ وَصَامَ رَمَضَانَ ، كَانَ حَقَّاً عَلَى اللهِ أَنْ يُدْخِلَهُ الجَنَّةَ جَاهَدَ فِي سَبِيْلِ اللهِ أَوْ جَلَسَ فِي أَرْضِهِ الَّتِي وُلِدَ فِيْهَا)) واته‌: هه‌ركه‌سێك باوه‌ڕى هێنا به‌خواو به‌ پێغه‌مبه‌ره‌كه‌یشى و نوێژى كرد و ڕۆژووى ڕه‌مه‌زانى گرت، ئه‌وه‌ خواى گه‌وره‌ پێویستى كردوه‌ له‌سه‌ر خۆى كه‌وا بیخاته‌ به‌هه‌شته‌وه‌، ئیتر جیهادى له‌پێناوى خوادا كردبێت یان دانشتوبێت له‌و زه‌وییه‌ى كه‌ تێیدا له‌ دایك بووه‌. ووتیان: ئه‌ى مژده‌ به‌خه‌ڵكى نه‌ده‌ین؟ فه‌رمووى ((إِنَّ فِي الجَنَّةِ مِائَةٌ دَرَجَةٍ أَعَدَّهَا اللهُ لِلمُجَاهِدِيْنَ فِي سَبيْلِ اللهِ ، مَابَيْنَ الدَّرَجَتَيْنِ كَمَا بَيْنَ السَّمَاءِ وَالأَرْضِ ، فَإِذَا سَأَلْتُمْ اللهَ فَاسْألُوْهُ الفِرْدَوْسَ ، فَإِنَّهُ أَوْسَطَ الجَنَّةِ وَأَعْلَى الجَنَّةِ وَ فَوْقَهُ عَرْشُ الرَّحْمَنِ وَمِنْهُ تَفْجُرُ أَنْهَارُ الجَنَّةِ)) واته‌ : بێگومان له‌ به‌هه‌شت دا سه‌د پله‌ هه‌یه‌ خواى گه‌وره‌ بۆ تێكۆشه‌ران له‌ پێناوى خۆىدا ئاماده‌ى كردووه‌، نێوانى هه‌ر پله‌یه‌ك بۆ پله‌یه‌كى تر وه‌كو نێوانى ئاسمان و زه‌وىیه‌، جا ئه‌گه‌ر داواتان له‌خواى گه‌وره‌ كرد ئه‌وه‌ داواى فیرده‌وسى لێ بكه‌ن، كه‌ ناوڕاستى به‌هه‌شته‌ و سه‌ره‌وه‌ى به‌هه‌شته‌، وه‌ سه‌ره‌وه‌ى ئه‌ویش عه‌رشى خواى گه‌وره‌یه‌، وه‌ له‌وێوه‌ ڕووباره‌كانى به‌هه‌شت هه‌ڵده‌ قوڵێ [رواه البخارى (6/رقم/2790)].

وه‌ فه‌رمووده‌كه‌ى ترى (أبُو هُرَیْرَه‌) كه‌وا پێغه‌مبه‌رى خوا (صلى) فه‌رمووى: ((مَثَلُ المُجَاهِدِ فِي سَبِيْلِ اللهِ كَمَثَلِ الصَّائِمِ القَائِمِ القَانِتِ بِآيَاتِ اللهِ لايَفْتُرُ مِنْ صِيَامٍ وَلاَ صَلاَةٍ حَتَّىَ يَرْجِعَ المُجَاهِدُ فِي سَبِيْلِ اللهِ)) واته‌: نموونه‌ى ئه‌و كه‌سه‌ى له‌پێناوى خواى گه‌وره‌دا جیهاد ده‌كات وه‌كو نموونه‌ى كه‌سێكه‌ به‌رۆژ به‌ڕۆژوو بێت و به‌ شه‌ویش شه‌و نوێژى بكات و قورئان بخوێنێت، تووشى هیچ خاوى و ساردییه‌ك نه‌بێت له‌ ڕۆژوو گرتن و نوێژ كردن دا، تا تێكۆشه‌ر له‌پێناوى خوا ده‌گه‌ڕێته‌وه‌[رواه‌ مسلم (3/1498/1878) والترمذى (3/88/1669)].

وه‌ فه‌رمووده‌كه‌ى (أنْسُ بنُ مَالِك) (خواى لێ ڕازى بێت) كه‌وا پێغه‌مبه‌رى خوا (صلى) فه‌رمووى: ((لَغَدْوَةٌ فِي سَبِيْلِ أَوْ رَوْحَةٌ خَيْرٌ مِنَ الدُّنْيَا وَ مَافِيْهَا)) واته‌: ده‌رچوونێك له‌پێناوى خواى گه‌وره‌ بۆ جیهاد كردن یا گه‌ڕانه‌وه‌یه‌ له‌ جیهاد كردن لاى خواى گه‌وره‌ چاكتره‌ له‌ دونیا و ئه‌ویشى تێیدایه‌تى [رواه‌ البخارى (6/رقم/2792) ومسلم (3/1499/1880) ].

سه‌رچاوه‌ : پوخته‌ی فيقهی شه‌ريعه‌ت.