API
شه‌و نوێژی پێغه‌مبه‌ری خوا (صلی الله علیه وسلم) له ره‌مه‌زاندا
پۆڵێنه‌كان
Full Description
شه‌و نوێژی پێغه‌مبه‌ری خوا (صلی الله علیه وسلم) له ره‌مه‌زاندا
] kurdish – كوردی – كردي [
ئومێد عمر چرۆستانی
پێداچونه‌وه‌ی: پشتیوان سابیر عه‌زیز
2014 - 1435
قیام النبي صلی الله عليه وسلم في رمضان
« باللغة الكردية »
أوميد عمر جروستاني
مراجعة: بشتيوان صابر عزيز
2014 - 1435
شه‌و نوێژی پێغه‌مبه‌ری خوا (صلی الله علیه وسلم) له ره‌مه‌زاندا
سوپاس وستايش بۆ خوای گه‌وره ومیهره‌بان، وه درود و صه‌ڵات وسه‌لام له‌سه‌ر محمد المصطفی وئال وبه‌یت وهاوه‌ڵ وشوێنكه‌وتوانی هه‌تا هه‌تایه .
عَنْ زَيْدِ بْنِ ثَابِتٍ: أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ اتَّخَذَ حُجْرَةً، قَالَ: حَسِبْتُ أَنَّهُ قَالَ: "مِنْ حَصِيرٍ فِي رَمَضَانَ فَصَلَّى فِيهَا لَيَالِيَ، فَصَلَّى بِصَلَاتِهِ نَاسٌ مِنْ أَصْحَابِهِ، فَلَمَّا عَلِمَ بِهِمْ جَعَلَ يَقْعُدُ فَخَرَجَ إلَيْهِمْ" فَقَالَ: قَدْ عَرَفْتُ الَّذِي رَأَيْتُ مِنْ صَنِيعِكُمْ فَصَلُّوا أَيُّهَا النَّاسُ فِي بُيُوتِكُمْ، فَإِنَّ أَفْضَلَ الصَّلَاةِ صَلَاةُ الْمَرْءِ فِي بَيْتِهِ إلَّا الْمَكْتُوبَةَ [ رواه البخاري ] واتا : زه‌یدی كوڕی ثابت ( خوای لێ ڕازی بێت ) ده‌گێڕێته‌وه و ده‌ڵێت : پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) له‌مانگی ڕه‌مه‌زاندا ژورێكی بچوكی دروست كردبوو، وام ده‌زانی له حه‌سیر دروست كرابوو، چه‌ند ڕۆژێك نوێژی تێدا كرد، هه‌ندێكیش له‌هاوه‌ڵانی نوێژیان له‌گه‌ڵ ده‌كرد ( به‌بێ ئه‌وه‌ی بزانێت ) جا كاتێك پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) زانی دانیشت، پاشان چوو بۆلایان، وپێی فه‌رموون : زانیم ئه‌مه ئیشی خۆتانه، له‌به‌ر ئه‌وه ئه‌ی خه‌ڵكینه له‌ماڵه‌كانی خۆتان نوێژه‌كانتان بكه‌ن ( مه‌به‌ستی شه‌و نوێژ بووه ) چونكه به‌ڕاستی باشترین نوێژێك ئه‌و نوێژه‌یه كه ئه‌و كه‌سه نوێژه‌كانی له‌ماڵی خۆیدا بكات، نوێژه فه‌رزه‌كان نه‌بێت .
كه‌واته ئه‌ی برای به‌رێزم، ڕۆژوه‌وانی به‌رێز، ئه‌و كه‌سه‌ی كه خۆت یه‌ك لای كردوه‌ته‌وه كه له‌م مانگی ڕه‌مه‌زانه‌دا بۆ خوای گه‌وره بژیت :
یه‌كه‌م : گرنگیه‌كی زۆر بده به‌م مانگه پیرۆزه، با كاتێك خه‌ریكی ته‌راویح كردن و شه‌و نوێژیت باوه‌ڕت به‌وه هه‌بێت كه سونه‌تێكی گه‌وره‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) زیندوو ده‌كه‌یته‌وه، له هه‌مان كاتدا چاوه‌ڕیی ئه‌وه‌ش بكه خوای گه‌وره پاداشتێكی گه‌وره‌ت بداته‌وه له‌سه‌ر ئه‌و كاره‌ت، بۆ ئه‌وه‌ی بكه‌ویته به‌ر ئه‌و موژده‌یه‌ی كه پێغه‌مبه‌ر ( صلی الله علیه وسلم ) له باره‌یه‌وه فه‌رموویه‌تی : « من قام رمضان إیمانا واحتسابا غفر له ما قدم من ذنبه » [ رواه البخاري ] .واتا : هه‌ر كه‌سێك نوێژه كانی ته‌روایح و شه‌و نوێژی ڕه‌مه‌زان زیندوو بكاته‌وه، وباوه‌ڕی پێی هه‌بێت و چاوه‌ڕوانی پاداشت وئه‌جریش بێت لای خوای گه‌وره، ئه‌وه په‌روه‌ردگار له تاوانه‌كانی پێشووتری هه‌موو خۆش ده‌بێت .
دووه‌م : ئه‌وه بزانه نوێژی ته‌روایح و شه‌و نوێژی ئه‌م مانگه نه فه‌رزه و نه واجبه، به‌ڵام سوننه‌ته وپاداشتێكی گه‌وره‌ی هه‌یه لای خوای گه‌وره، ئه‌ویش به به‌ڵگه‌ی ئه‌و فه‌رمووده‌یه‌ی كه ئه‌بو هوره‌یره ( خوای لێ ڕازی بێت ) گێڕاویه‌تیه‌وه، كه ده‌ڵێت: كان رسول الله ( صلی الله علیه وسلم ) یرغب في قيام رمضان من غير أن يأمرهم فيه بعزيمة, فيقول : « من قام رمضان إیمانا و احتسابا غفر له ما قدم من ذنبه » فتوفي رسول الله والأمر على ذلك، ثم كان الأمر على ذلك في خلافة أبي بكر، وصدرا من خلافة عمر على ذلك [ رواه مسلم ] واتا : پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) حه‌زی له شه‌و نویژی مانگی ڕه‌مه‌زان ده‌كرد و ئه‌نجامی ده‌دا، به‌بێ ئه‌وه‌ی فه‌رمان به‌كه‌س بكات كه ئه‌م كاره ئه‌نجام بده‌ن، و ده‌یفه‌رموو : هه‌ر كه‌سێك نوێژه كانی ته‌روایح و شه‌و نوێژی ڕه‌مه‌زان زیندوو بكاته‌وه، وباوه‌ڕی پێی هه‌بێت و چاوه‌ڕوانی پاداشت وئه‌جریش بێت لای خوای گه‌وره، ئه‌وه په‌روه‌ردگار له تاوانه‌كانی پێشووتری هه‌موو خۆش ده‌بێت، پێغه‌مبه‌ری خوا وه‌فاتی كرد، شه‌و نوێژی ره‌مه‌زان هه‌ر به‌م شێوه‌یه بوو، پاشان له‌سه‌رده‌می ئه‌بو به‌كریشدا هه‌ر وابوو، هه‌روه‌ها به‌م شێوه‌یه مایه‌وه له‌سه‌ره‌تای خیلافه‌تی عومه‌ریشدا .
به‌ڵام پاشان عومه‌ر كه بینی خه‌ڵكی هه‌ر یه‌كه و بۆ خۆی له مزگه‌وت نوێژ ده‌كات خه‌ڵكی كۆكرده‌وه وكه‌سێكی كرد به ئیمامیان بۆ ئه‌وه‌ی به كۆمه‌ڵ نوێژ بكه‌ن، ئیتر له‌و ڕۆژه‌وه تا ئێستا موسڵمانان له هه‌موو چه‌رخ وسه‌رده‌مێكدا نویژی ته‌راویحیان به كۆمه‌ڵ كردووه له مزگه‌وته‌كاندا .
سێهه‌م : ئه‌گه‌ر نوێژی ته‌راویحت كرد به كۆمه‌ڵ له مزگه‌وت نوێژه‌كه‌ت له گه‌ڵ ئیمامه‌كه‌دا ته‌واو بكه، و مزگه‌وت به‌جێ مه‌هێڵه تاوه‌كو ئه‌و له نوێژه‌كه‌ی ده‌بێته‌وه، ئه‌ویش به به‌ڵگه‌ی ئه‌م فه‌رمووده‌یه كه پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) فه‌رموویه‌تی : « إن الرجل إذا صلی مع الإمام حتی ینصرف حسب له قیام لیلة » [ رواه أبو داود والنسائي والترمذي] واتا : ئه‌گه‌ر كه‌سێك له‌گه‌ڵ ئیمامی مزگه‌وت نوێژی ( ته‌راویحی ) به كۆمه‌ڵ كرد و له مزگه‌وت ده‌رنه‌چوو تاوه‌كو ئیمامی مزگه‌وت نوێژه‌كه‌ی ته‌واو كرد و ده‌رچوو، ئه‌وا ئه‌و شه‌وه‌ی هه‌موو به شو نوێژ بۆ ده‌نوسرێت .
چواره‌م : ئه‌گه‌ر له‌مزگه‌وتێك نوێژی ته‌راویحت كرد له‌گه‌ڵ ئیمامه‌كه‌دا به‌رده‌وام به له نوێژه‌كه‌ت ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر زیاتر له یازده ڕكاتیشی كرد، چونكه شه‌و نوێژكردن ژماره‌یه‌كی دیاریكراوی نییه تاوه‌كو بڵییت دروست نییه، ئه‌مجا هه‌وڵبده له‌داوی ئیمامێكه‌وه سه‌رجه‌م نوێژه‌كان و نوێژی ته‌روایحیش بكه‌یت كه شاره‌زا بێت له سوونه‌تی پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) بۆ ئه‌وه‌ی نوێژه‌كه‌ت وه‌ك نوێژی پێغه‌مبه‌ری ئازیزمان بێت، خۆ ئه‌گه‌ر ده‌نگیشی خۆش بوو، هه‌وڵبده خشوعت هه‌بێت و له‌گه‌ڵ ئه‌و ئایه‌تانه‌دا بژی كه ده‌یخوێنێت، جابری كوڕی عه‌بدوڵڵا ( خوای لێ ڕازی بێت ) ئه‌گێڕێته‌وه كه پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) فه‌رموویه‌تی : « إن من أحسن الناس صوتا بالقران الذي إذا سمعتموه یقرأ حسبتموه یخشی الله » [ رواه ابن ماجه ] واتا : باشترین كه‌سێك كه ده‌نگی خۆش بێت له قورئان خوێندندا ئه‌و كه‌سه‌یه كه ئه‌گه‌ر گوێ بیستیان بوون هه‌ست بكه‌یت كه له‌خوا ده‌ترسێت .
پێنجه‌م : ئه‌گه‌ر نوێژی ته‌روایحت كرد نوێژێكی ڕێكوپێك و جوان بكه، و درێژه‌ی پێ بده، یان له‌پشت ئیمامێكه‌وه نوێژ بكه كه نوێژێكی ڕێك وپێك و درێژ ده‌كات، ئه‌ویش به به‌ڵگه‌ی ئه‌م فه‌رمووده‌یه كه ئه‌بو سه‌له‌مه‌ی كوڕ عبدالرحمن له عائیشه‌ی دایكی باوه‌ڕدارانی پرسی ئایا نوێژی پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) له مانگی ڕه‌مه‌زاندا چۆن بووه ؟ له‌وه‌ڵاومدا ووتی : « ماكان رسول الله ( صلی الله علیه وسلم ) یزید في رمضان ولا في غیره علی احدی عشر ركعة، یصلي أربعا، فلا تسل عن حسنهن وطولهن، ثم یصلي أربعا، فلا تسل عن حسنهن وطولهن، ثم یصلي ثلاثا، قالت عائشة : فقلت یا رسول الله أتنام قبل أن توتر ؟ فقال : إن عیني تنامان ولا ینام قلبي » [ رواه الشیخان ] واتا : پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) له ڕه‌مه‌زان و غه‌یر ڕه‌مه‌زانیشدا له یازده ڕكات زیاتر شه‌و نوێژی نه‌كردووه، چوار ڕكاتی ده‌كرد، مه‌پرسه له‌جوانی و درێژی ئه‌و نوێژكردنه‌ی، پاشان چوار ڕكاتی تری ده‌كرد، هه‌ر مه‌پرسه چه‌ند جوان وڕێك وپێك ودرێژ بوون، پاشان سێ ڕكاتی ده‌كرد، عائیشه ده‌ڵێت : ووتم ئه‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا ئایا پێش ئه‌وه‌ی نوێژه ووتره‌كه‌ت بكه‌یت ده‌خه‌ویت ؟ له‌وه‌ڵامدا فه‌رمووی: ئه‌ی عائیشه من چاوه‌كانم ده‌خه‌ون به‌ڵام دڵم ناخه‌وێت .
جابریش ده‌گێڕێته‌وه ( خوای لێ ڕازی بێت ) كه پرسیار كرا له پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) « أي الصلاة أفضل ؟ قال طول القنوت » [ رواه مسلم ] واتا : چی نوێژێك زۆر باشه ؟ له‌وه‌ڵامدا فه‌رمووی : ئه‌و نوێژه‌ی كه درێژ بێت و زۆر بمێنێیته‌وه .
شه‌شه‌م : پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) ئه‌گه‌ر نوێژی بكردایه هه‌تاوه‌كو نزیكی سپێده‌ی به‌یانی نوێژه‌كه‌ی درێژ ده‌كرده‌وه، بۆیه جه‌نابیشت تووشی مه‌له‌ل و بێ تاقه‌تی مه‌به، وهه‌وڵ بده نوێژه‌كه‌ت وه‌ك نوێژی ئه‌و پێشه‌وا ئازیزه بێت، و له‌گه‌ڵ ئه‌و ئیمامه‌دا به‌رده‌وام به كه نوێژه‌كه‌ت له‌گه‌ڵ كردووه و نوێژی درێژه، ئه‌بو ذه‌ر ( خوای لێ ڕازی بێت ) ئه‌م فه‌رمووده‌یه ده‌گێڕێته‌وه وده‌ڵێت : « صُمْنَا مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ رَمَضَانَ ، فَلَمْ يَقُمْ بِنَا شَيْئًا مِنَ السَّهَرِ حَتَّى بَقِيَ سَبْعٌ ، فَقَامَ بِنَا حَتَّى ذَهَبَ ثُلُثُ اللَّيْلِ ، فَلَمَّا كَانَتِ السَّادِسَةُ لَمْ يَقُمْ بِنَا ، فَلَمَّا كَانَتِ الْخَامِسَةُ قَامَ بِنَا حَتَّى ذَهَبَ شَطْرُ اللَّيْلِ . فَقُلْت : يَا رَسُولَ اللَّهِ ، لَوْ نَفَّلْتنَا قِيَامَ هَذِهِ اللَّيْلَةِ، فَقَالَ : إنَّ الرَّجُلَ إذَا صَلَّى مَعَ الإِمَامِ حَتَّى يَنْصَرِفَ حُسِبَتْ لَهُ قِيَامَ لَيْلَةٍ، فَلَمَّا كَانَتِ الرَّابِعَةُ لَمْ يَقُمْ بِنَا، فَلَمَّا كَانَتِ الثَّالِثَةُ جَمَعَ أَهْلَهُ وَالنَّاسَ فَقَامَ بِنَا حَتَّى خَشِينَا أَنْ يَفُوتَنَا الْفَلاحُ، قَالَ الرَّاوِي : قُلْت : وَمَا الْفَلاحُ ؟ قَالَ : السَّحُورُ، ثُمَّ لَمْ يَقُمْ بِنَا بَقِيَّةَ الشَّهْرِ » [ رواه أبو داود ] واتا : له‌گه‌ڵ پێغه‌مبه‌ری خوادا ( صلی الله علیه وسلم ) ڕۆژووی مانگی ڕه‌مه‌زانمان گرت، وهیچ شه‌وێك جگه له نوێژی فه‌رزی (عیشا ) نوێژی تری بۆ نه‌ده‌كردین، تاوه‌كو ته‌نها هه‌فته‌یه‌كی مابوو له ڕه‌مه‌زان، واتا له‌شه‌وی بیست وسێ وه ده‌ستی كرد به شه‌و نوێژ كردن بۆمان تاوه‌كو سێ یه‌كی شه‌و ڕۆیشت، ئه‌مجا له‌شه‌وی بیست چواردا شه‌ونوێژی بۆ نه‌كردین به كۆمه‌ڵ، به‌ڵام له‌شه‌وی بیست وپێنجدا جارێكی تر شه‌و نوێژی بۆ كردینه‌وه تاوه‌كو نیوه‌ی شه‌و ڕۆیشت، ئه‌مجا ئه‌بو ذه‌ر ده‌ڵێت : ووتم ئه‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا خۆزگه ئه‌مشه‌و هه‌موویت ده‌كرد به شه‌و نوێژ بۆمان، پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) فه‌رمووی : هه‌ر كه‌سێك له‌گه‌ڵ ئیمامدا نوێژی كرد تا ئه‌و كاته‌ی ئیمام لێ ده‌بێته‌وه و ده‌ڕوات، ئه‌وه ئه‌و شه‌وه هه‌مووی به شه‌و نوێژ بۆ ده‌نوسرێت، ئه‌مجا له‌شه‌وی بیست وشه‌شدا نوێژی بۆ نه‌كردین، به‌ڵام جارێكی تر شه‌وی بیست حه‌وت خێزانه‌كانی و خه‌ڵكی كۆكرده‌وه و هێنده شه‌و نوێژه‌كه‌ی بۆ درێژ كردینه‌وه ترساین فریای ( فه‌لاح ) نه‌كه‌وین، ڕاوی فه‌رمووده‌كه ده‌ڵێت ووتم مه‌به‌ست له ( فه‌لاح ) چیه ؟ ووتی مه‌به‌ست له ( فه‌لاح ) پارشێوكردنه، ئه‌مجا ئه‌بو ذه‌ر ده‌ڵێت ئیتر شه‌وانی تری ڕه‌مه‌زان شه‌و نوێژی بۆ نه‌كردین .
باشتر وخێرتر وایه كه شه‌و نوێژ وو ڕكات دوو ڕكات بێت، و پاشان كۆتاییش به نوێژی ویتر بهێنه، ئه‌ویش به به‌ڵگه‌ی ئه‌م فه‌رمووده‌یه كه عه‌بدوڵڵای كوڕی عومه‌ر (خوای لێ ڕازی بێت) ده‌گێڕێته‌وه وده‌ڵێت : پیاوێك له باره‌ی شه‌و نوێژه‌وه له پێغه‌مبه‌ری خوای پرسی ( صلی الله علیه وسلم ) له‌وه‌ڵامدا فه‌رمووی : « صلاة اللیل مثی مثنی، فإذا خشي أحدكم الصبح، صلی ركعة واحدة توتر له ما قد صلی » [ رواه الشیخان ] واتا : شه‌و نوێژ دوو ڕكات دووڕكاته‌ة ئه‌گه‌ر كه‌سێك ترسا له‌وه‌ی نوێژی به‌یانی له‌كیس یچێت، ئه‌وا با له كۆتاییه‌وه نوێژی ویتر بكات بۆ نوێژه‌كانی .
خوای گه‌وره له گوناهی هه‌مووان خۆش بێت
