API
ته‌رازوو صیفه‌ت وبه‌ڵگه‌كانی له‌قورئان وسوونه‌ت
پۆڵێنه‌كان
Full Description
ته‌رازوو صیفه‌ت وبه‌ڵگه‌كانی له‌قورئان وسوونه‌ت
] kurdish – كوردی – كردي [
ئومێد عمر چرۆستانی
پێداچونه‌وه‌ی: پشتیوان سابیر عه‌زیز
2014 - 1435
الميزان صفته وأدلته في القرآن والسنة
« باللغة الكردية »
أوميد عمر علي
مراجعة: بشتيوان صابر عزيز
2014 - 1435
ته‌رازوو صیفه‌ت وبه‌ڵگه‌كانی له‌قورئان وسوونه‌ت
سوپاس بۆ خوای گه‌وره ومیهره‌بان، وه درود و صه‌ڵات وسه‌لام له‌سه‌ر محمد المصطفی وئال وبه‌یت ویار ویاوه‌رانی هه‌تا هه‌تایه.
یه‌كێك له ڕووداوه‌كانی ڕۆژی دوایی كه واجبه له‌سه‌ر مرۆڤی باوه‌ڕدار ئیمانی پێی هه‌بێت بریتیه له دانانی ته‌رازوو بۆ كێشانی كرده‌وه‌ی نه‌وه‌كانی ئاده‌م، ئه‌ویش ته‌رازوویه‌كی هه‌قیقیه ودووتا و زمانێكی هه‌یه له‌ناوه‌ڕاستدا، كه كاروكرده‌وه‌ی خه‌ڵكی پێ ده‌كێشرێت، به‌جۆرێك به‌تۆزقاڵه گه‌ردیله‌یه‌كیش تای چاكه یان خراپه قورس ده‌كات، ده‌قه‌كانی قورئان وسوننه‌تیش به‌ڵگه وگه‌واهیده‌ری ئه‌م ڕاستیه‌ن، وه‌ك خوای گه‌وره فه‌رموویه‌تی : { وَنَضَعُ الْمَوَازِينَ الْقِسْطَ لِيَوْمِ الْقِيَامَةِ فَلَا تُظْلَمُ نَفْسٌ شَيْئًا وَإِنْ كَانَ مِثْقَالَ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ أَتَيْنَا بِهَا وَكَفَى بِنَا حَاسِبِينَ } [ سورة الأنبياء آية : 47 ] واته : بێگومان رۆژی قیامه‌ت ئێمه ته‌رازووی دادپه‌روه‌ریی دائه‌نێن و كرده‌وه‌كانیانی پێ ئه‌كێشین، ئه‌وسا هیچ كه‌سێك كه‌مترین سته‌می لێ ناكرێت .
له‌جێگایه‌كی تردا ده‌فه‌رموێت : { فَأَمَّا مَنْ ثَقُلَتْ مَوَازِينُهُ (6) فَهُوَ فِي عِيشَةٍ رَاضِيَةٍ (7) وَأَمَّا مَنْ خَفَّتْ مَوَازِينُهُ (8) فَأُمُّهُ هَاوِيَةٌ} [ سورة القارعة آية : 6 - 9 ] واته : ئه‌مجا ئه‌و كه‌سه‌ی تای كێشانه‌ی (چاکه‌کانی) قورس و گران بێت * ئه‌وه ئه‌و که‌سه له ژیان گوزه‌رانێکی په‌سه‌ندا ئه‌بێت * وه ئه‌وه‌یشی تای کێشانه‌ی (چاکه‌کانی) سووک بێت * ئه‌وه دایكی ئه‌و دۆزه‌خه‌و باوه‌شی بۆ گرتۆته‌وه .
بوخاری وموسلیم فه‌رمووده‌یه‌كیان له‌ئه‌بوهوره‌یره‌وه (خوای لێ ڕازی بێت) گێراوه‌ته‌وه كه ووتویه‌تی : پێغه‌مبه‌ر ( صلى الله عليه وسلم ) فه‌رموویه‌تی : « كلمتـان حبيبتان إلى الرحمن خفيفتان على اللسان ثقيلتان في المـيزان سـبحان الله وبحمده سبحان الله العظيم » [ صحيح البخاري برقم (7563) ، وصحيح مسلم برقم (2694) ] واته : دوو ووشه‌ی زۆر خۆشه‌ویستن لای خوای گه‌وره ومیهره‌بان، كه سووكن له‌سه‌ر زمان و قورس وگرانن له‌ته‌رازووی ڕۆژی قیامه‌تدا، ئه‌وانیش ئه‌م دوو ووشه‌ن - سـبحان الله وبحمده سبحان الله العظيم - پاك وبێگه‌رده خوای گه‌وره وسوپاس وستایش هه‌ر بۆ ئه‌وه، پاك وبێگه‌رده خوای مه‌زن وگه‌وره .
ئیمامی ئه‌حمه‌د وحاكم وغه‌یری ئه‌وانیش ئه‌م فه‌رمووده‌یه‌یان ڕیوایه‌تیان كردووه : عـن ابن مسعود ( رضي الله عنه ) « أنه تسلق أراكة وكان دقيق الساقين فجعلت الريح تكفـؤه (أي تحركه) فضحك القوم فقال رسول الله ( صلى الله عليه وسلم ) (مم تضحكون ؟ ) قالوا: يا نبي الله من دقة ساقيه. فقال: (والذي نفسي بيده لهما أثقل في الميزان مـن أُحد) » [ مسند الإمام أحمد 1 / 420- 421 ، والمستدرك 3 / 317 ] واته : عبد الله ی كوڕی مه‌سعود (خوای لێ ڕازی بیت) ڕۆژێك سه‌ركه‌وت به‌سه‌ر دارخورمایه‌كدا، عبد الله خۆی بۆخۆی كه‌سێكی به‌جه‌سته لاواز و قول باریك بووه، كاتێك به‌سه‌ر ئه‌و دارخورمایه‌دا سه‌ركه‌وت ڕه‌شه ئه‌ملاولای پێده‌كرد، هاوه‌ڵه‌كانیش ده‌ستیان كرد به‌پێكه‌نن، پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلى الله عليه وسلم ) فه‌رمووی : ئه‌وه به‌چی پێ ئه‌كه‌نن؟ ووتیان : ئه‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا به‌باریكی قول وقاچه‌كانی، ئه‌ویش فه‌رمووی : سوێند به‌و كه‌سه‌ی كه گیانی منی به‌ده‌سته، ئه‌و دوو قول وقاچه‌ی عبد الله له ته‌رازوودا له‌كێوی ئوحود قورسترن لای خوا { حاكم ئه‌م فه‌رمووده‌ی به‌فه‌رمووده‌یه‌كی صه‌حیح داناوه، ذه‌هه‌بیش هاوڕابووه له‌گه‌ڵیدا}.
ئه‌و شتانه‌یش كه به‌ته‌رازوو ده‌كێشرێن له‌ڕۆژی دواییدا، سێ شتن، وه‌ك ده‌قه‌كان به‌ڵگه‌ن سه‌ری وباسیانكردووه :
1) كاروكرده‌وه : ثابت بووه كه كرده‌وه‌كان ده‌خرێنه شێوه‌ی موجه‌سه‌م وئه‌مجا به‌ته‌رازوو ده‌كێشرێن، ئه‌وه‌یش به‌ڵگه‌یه له‌سه‌ر ئه‌مه، فه‌رمووده‌كه‌ی پێشووی ئه‌بوهوره‌یره‌یه كه بۆی گێراینه‌وه : « كلمتـان حبيبتان إلى الرحمن خفيفتان على اللسان ثقيلتان في المـيزان سـبحان الله وبحمده سبحان الله العظيم » [ صحيح البخاري برقم (7563) ، وصحيح مسلم برقم (2694) ] .
2) نامه‌ی كرده‌وه‌كانه، ئه‌وه‌یشی به‌ڵگه‌یه له‌سه‌ر ئه‌مه ئه‌و فه‌رمووده‌یه‌یه كه عبد الله ی كوڕی عه‌مری كوڕی عاص (خوایان لێ ڕازی بێت) ڕیوایه‌تی كردووه، كه پێغه‌مبه‌ر ( صلى الله عليه وسلم ) فه‌رموویه‌تی : « إن الله سيخلص رجلا من أمتي علـى رؤوس الخلائق يوم القيامة، فينشر له تَسعة وتسعين سجلا كل سـجل مثل مد البصر ثم يقول: أتنكر من هذا شيئًا ؟ أظلمك كتبتي الحـافظون ؟ فيقول: لا يا رب. فيقول: ألك عذر أو حسنة ؟ فيبهت الرجل، فيقول: لا يا رب. فيقول: بلى إن لك عندنا حسنة واحدة، لا ظلـم عليـك اليوم فتخرج له بطاقة فيها: أشهد أن لا إله إلا الله وأن محمدًا رسـول الله، فيقول: فتوضع السجلات في كفة والبطاقة في كفة، قال: فطاشت السجلات وثقلت البطاقة ولا يثقل شيء بسم الله الرحمن الرحيم » [ أخرجه أحمد في المسند 2 / 213 وقوله ( بسم الله ) أي مع اسم الله ، والترمذي في السنن 5 / 24-25 ، برقم (2639) والحاكم في المستدرك 1/ 6 ، 529 وصححه ووافقه الذهبي [ واته : خوای گه‌وره له‌ئوممه‌ته‌كه‌م له‌سه‌رو هه‌موو مه‌خلوقاته‌كانه‌وه پیاوێك هه‌ڵده‌بژرێت له‌رۆژی دواییدا، نه‌وه‌دونۆ له‌تۆماری كرده‌وه‌كانی بۆ بڵاوده‌كاته‌وه، هه‌موو تۆمارێك به‌ئه‌ندازه‌ی ئه‌وه‌ی چاوبڕ بكات وببینێت ئه‌وه‌نده درێژه، ئه‌مجا پێی ده‌ڵێن : ئایا ئینكاری هیچ شتێك له‌م كرده‌وانه‌ی خۆت ده‌كه‌یت؟ ئایا نووسه‌ره پارێزه‌ره‌كانم هیچ سته‌میان لێ كردوویت ؟ ئه‌ویش ده‌ڵێت : نه‌خێر ئه‌ی په‌روه‌ردگارم، پێی ده‌وترێت : ئایا هیچ بڕوبیانوعوذرێك یان چاكه‌یه‌كت هه‌یه ؟ ئه‌و پیاوه ده‌مكوت ده‌بێت وده‌ڵێت : نه‌خێر ئه‌ی په‌روه‌ردگارم، ئه‌مجا خوای گه‌وره ده‌فه‌رموێت : به‌ڵێ تۆ ته‌نها یه‌ك چاكه وحه‌سه‌نه‌ت هه‌یه لای ئێمه، ئه‌مڕۆ هیچ سته‌مێك له‌تۆ ناكرێت، ئه‌مجا بیطاقه‌یه‌كی بۆ ده‌رده‌هێنن كه (أشهد أن لا إله إلا الله وأن محمد رسول الله) ی تێدایه، پاشان پێغه‌مبه‌ر ( صلى الله عليه وسلم ) ده‌فه‌رموێت: هه‌موو تۆماره‌كانی بۆ داده‌نرێت له‌تای ته‌رازوویه‌ك وبطاقه‌كه‌‌یش له‌تاكه‌ی تری، پێغه‌مبه‌ر ده‌فه‌رموێت: هه‌موو تۆماره‌كان به‌رز ده‌بنه‌وه وكێشیان نامێنێت، وتای بیطاقه‌كه قورس وگران ده‌بێت، هیچ شتێك نییه له بسم الله الرحمن الرحیم قورستر بێت .
3) ئه‌و كه‌سه خۆیه‌تی كه كاروكرده‌وه‌كه‌ی كردووه : ئه‌م ئایه‌ته پیرۆزه‌یش به‌ڵگه‌یه له‌سه‌ر كێشی ئه‌و كه‌سه، وه‌ك خوای گه‌وره فه‌رموویه‌تی: {أُولَئِكَ الَّذِينَ كَفَرُوا بِآَيَاتِ رَبِّهِمْ وَلِقَائِهِ فَحَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ فَلَا نُقِيمُ لَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَزْنًا} [ سورة الكهف آية : 105 ] واته : له ڕۆژی قیامه‌تیشدا هیچ جۆره بایه‌خ و نرخ وكێشێكیان بۆ دانانێین، هه‌روه‌ها فه‌رمووده‌كه‌ی عبد الله ی كورێ مه‌سعودیش به‌ڵگه‌یه له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی له‌رۆژی دواییدا به‌نده‌كان خۆشیان ده‌كێشرێن، وه‌ك پێغه‌مبه‌ر ( صلى الله عليه وسلم ) فه‌رمووی : « والذي نفسي بيده لهما أثقل في الميزان مـن أحد » [ مسند الإمام أحمد 1 / 420- 421 ، والمستدرك 3 / 317 ] واته : سوێند به‌و كه‌سه‌ی كه گیانی منی به‌ده‌سته، هه‌ردوو قول وقاچی عبد الله له‌ته‌رازوی خوای گه‌وره‌دا له كێوی ئوحود قورسترن .
