فه‌زڵی زانست

فه‌زڵی زانست

] kurdish – كوردی – كردي [

موحه‌ممه‌د ئیبراهیم ئه‌لتویجری

وه‌رگێڕانی: ئیحسان بورهان الدین

پێداچونه‌وه‌ی :پشتیوان سابیر عه‌زیز

2011 - 1432

﴿ فضل العلم ﴾

« باللغة الكردية »

محمد بن إبراهيم التويجري

ترجمة: إحسان برهان الدين

مراجعة: بشتيوان صابر عزيز

2011 - 1432

فه‌زڵی زانست

١- خوای گه‌وره‌ فه‌رموویه‌تی:{ يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ ۚ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ }[المجادلة/11].

٢- عوسمان ڕه‌زای خوای لێبێت له‌ پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وسلم ده‌گێڕێته‌وه‌ كه‌ فه‌رموویه‌تی:((خَيْرُكُمْ مَنْ تَعَلَّمَ الْقُرْآنَ وَعَلَّمَهُ)) أخرجه البخاري.

فه‌زڵی فێربوونی زانست كه‌ له‌ پێش گوفتار وكرداره‌وه‌ دێت:

١- خوای گه‌وره‌ ده‌فه‌رموێت: {فَاعْلَمْ أَنَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا اللَّهُ وَاسْتَغْفِرْ لِذَنْبِكَ وَلِلْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ ۗ وَاللَّهُ يَعْلَمُ مُتَقَلَّبَكُمْ وَمَثْوَاكُمْ} [محمد/19].

2- هه‌روه‌ها فه‌رموویه‌تی: {وَقُلْ رَبِّ زِدْنِي عِلْمًا} [طه/114].

3- ئه‌بو هوره‌یره‌ ڕه‌زای خوای لێبێت ده‌گێڕێته‌وه‌ كه‌ پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وسلم فه‌رموویه‌تی:((وَمَنْ سَلَكَ طَرِيقاً يَلْتَـمِسُ فِيْـهِ عِلْـماً سَهَّلَ اللهُ لَـهُ بهِ طَرِيقاً إلَى الجَنَّةِ)) أخرجه مسلم.

فه‌زڵی ئه‌و كه‌سه‌ی بانگه‌واز ده‌كات بۆ كارێكی چاكه‌:

ئه‌بو هوره‌یره‌ ڕه‌زای خوای لێبێت له‌ پێغه‌مبه‌ره‌وه‌ صلى الله عليه وسلم ده‌گێڕێته‌وه‌ كه‌ فه‌رموویه‌تی:((مَنْ دَعَا إلَى هُدَىً كَانَ لَـهُ مِنَ الأجْرِ مِثْلُ أُجُورِ مَنْ تَبِـعَهُ، لا يَنْقُصُ ذَلِكَ مِنْ أُجُورِهِـمْ شَيْئاً، وَمَنْ دَعَا إلَى ضَلالَةٍ كَانَ عَلَيهِ مِنَ الإثْمِ مِثْلُ آثَامِ مَنْ تَبِـعَهُ لا يَنْقُصُ ذَلِكَ مِنْ آثَامِهِـمْ شَيْئاً)) أخرجه مسلم.

واته‌: هه‌ركێ بۆ كارێكی چاكه‌ بانگه‌واز بكات ،پاداشتی وه‌كو ئه‌وانه‌ ده‌بێت كه‌ شوێنكه‌وتووی ده‌بن به‌بێ ئه‌وه‌ی له‌ پاداشتی ئه‌وان كه‌م بكاته‌وه‌، هه‌ركه‌سیش بۆ كارێكی خراپه‌ بانگه‌واز بكات، گوناهی وه‌كو گوناهی ئه‌وانه‌یه‌ كه‌ شوێنكه‌وتووی ده‌بن، به‌بێ ئه‌وه‌ی له‌ گوناهی ئه‌وان كه‌م بكاته‌وه‌.

گه‌یاندنی زانست واجبه‌:

١- خوای گه‌وره‌ فه‌رموویه‌تی:{هَٰذَا بَلَاغٌ لِلنَّاسِ وَلِيُنْذَرُوا بِهِ وَلِيَعْلَمُوا أَنَّمَا هُوَ إِلَٰهٌ وَاحِدٌ وَلِيَذَّكَّرَ أُولُو الْأَلْبَابِ} [إبراهيم/52].

٢- ئه‌بو به‌كره‌ ڕه‌زای خوای لێبێت ده‌گێڕێته‌وه‌ كه‌ پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وسلم له‌ ( حجة الوداع ) فه‌رموویه‌تی:((.. لِيُبَلِّغِ الشَّاهِدُ الغَائِبَ فَإنَّ الشَّاهِدَ عَسَى أَنْ يُبَلِّغَ مَنْ هُوَ أَوْعَى لَـهُ مِنْـهُ)) متفق عليه.

واته‌: با ئاماده‌ بوو كه‌سی ئاماده‌ نه بوو ئاگادار بكاته‌وه‌، چونكه‌ له‌وانه‌یه‌ ئاماده‌بوو كه‌سێك ئاگادار بكاته‌وه‌ له‌ خۆی چاكتر لێی بگات.

٣- عه‌بدوڵڵای كوڕی عومه‌ر ڕه‌زای خوای لێبێت ده‌گێڕێته‌وه‌ كه‌ پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وسلم فه‌رمویه‌تی:((بَلِّغُوا عَنِّي وَلَوْ آيَةً...)) أخرجه البخاري.

واته‌: له‌ منه‌وه‌ زانست بگه‌یه‌نن ئه‌گه‌ر یه‌ك ئایه‌تیش بووه‌.

سزای ئه‌و كه‌سه‌ی كه‌ زانست ده‌شارێته‌وه‌:

١- خوای گه‌وره‌ ده‌فه‌رموێت: {إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ مَا أَنْزَلْنَا مِنَ الْبَيِّنَاتِ وَالْهُدَىٰ مِنْ بَعْدِ مَا بَيَّنَّاهُ لِلنَّاسِ فِي الْكِتَابِ ۙ أُولَٰئِكَ يَلْعَنُهُمُ اللَّهُ وَيَلْعَنُهُمُ اللَّاعِنُونَ* إِلَّا الَّذِينَ تَابُوا وَأَصْلَحُوا وَبَيَّنُوا فَأُولَٰئِكَ أَتُوبُ عَلَيْهِمْ ۚ وَأَنَا التَّوَّابُ الرَّحِيمُ} [البقرة/159-160]..

٢- ئه‌بو هوره‌یره‌ ڕه‌زای خوای لێبێت له‌ پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وسلم ده‌گڕێته‌وه‌ كه‌ فه‌رموویه‌تی:((مَنْ سُئِلَ عَنْ عِلْـمٍ فَكَتَـمَهُ أَلْـجَـمَهُ اللهُ بِلِـجَامٍ مِنْ نَارٍ يَومَ القِيَامَةِ)) أخرجه أبو داود والترمذي .

واته‌: هه‌ركێ پرسیاری زانستێكی لێ بكرێت وبیشارێته‌وه‌، خوای گه‌وره‌ له‌غاوێكی ئاگرینی له‌ده‌م ده‌كات له‌ ڕۆژی قیامه‌تدا.

سزای ئه‌و كه‌سه‌ی فێری زانست ده‌بێت ومه‌به‌ستی ڕه‌زامه‌ندی خوا نیه‌:

١- ئه‌بو هوره‌یره‌ ڕه‌زای خوای لێبێت له‌ پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وسلم ده‌گڕێته‌وه‌ كه‌ فه‌رموویه‌تی:((.. إِنَّ أَوَّلَ النَّاسِ يُقْضَى يَوْمَ الْقِيَامَةِ عَلَيْهِ رَجُلٌ اسْتُشْهِدَ فَأُتِيَ بِهِ فَعَرَّفَهُ نِعَمَهُ فَعَرَفَهَا قَالَ فَمَا عَمِلْتَ فِيهَا قَالَ قَاتَلْتُ فِيكَ حَتَّى اسْتُشْهِدْتُ قَالَ كَذَبْتَ وَلَكِنَّكَ قَاتَلْتَ لِأَنْ يُقَالَ جَرِيءٌ فَقَدْ قِيلَ ثُمَّ أُمِرَ بِهِ فَسُحِبَ عَلَى وَجْهِهِ حَتَّى أُلْقِيَ فِي النَّارِ وَرَجُلٌ تَعَلَّمَ الْعِلْمَ وَعَلَّمَهُ وَقَرَأَ الْقُرْآنَ فَأُتِيَ بِهِ فَعَرَّفَهُ نِعَمَهُ فَعَرَفَهَا قَالَ فَمَا عَمِلْتَ فِيهَا قَالَ تَعَلَّمْتُ الْعِلْمَ وَعَلَّمْتُهُ وَقَرَأْتُ فِيكَ الْقُرْآنَ قَالَ كَذَبْتَ وَلَكِنَّكَ تَعَلَّمْتَ الْعِلْمَ لِيُقَالَ عَالِمٌ وَقَرَأْتَ الْقُرْآنَ لِيُقَالَ هُوَ قَارِئٌ فَقَدْ قِيلَ ثُمَّ أُمِرَ بِهِ فَسُحِبَ عَلَى وَجْهِهِ حَتَّى أُلْقِيَ فِي النَّارِ)) أخرجه مسلم.

واته‌: یه‌كه‌مین كه‌س له‌ خه‌ڵكی كه‌ له‌ ڕۆژی قیامه‌تدا لێپرسینه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ ده‌كرێت پیاوێكه‌ ده‌هێنرێت وخوای گه‌وره‌ نیعمه‌ته‌كانی خۆی پێ ده‌ناسێنی ئه‌ویش ده‌یناسێته‌وه‌ وپێی ده‌وترێت چی كرده‌وه‌یه‌كت پێكرد، ده‌ڵێت جه‌نگم كرد له‌ پێناوت تاكو شه‌هید بووم، ده‌فه‌رموێت درۆت كرد به‌ڵكو جه‌نگت كرد بۆ ئه‌وه‌ی بوترێت بوێره‌ وترایش ،ئینجا فه‌رمان ده‌كرێت له‌سه‌ر ڕووی ڕایده‌كێشن تاكو ده‌خرێته‌ دۆزه‌خه‌وه‌، پیاوێكیش فێری زانست بوو وخه‌ڵكیشی فێرد كرد وقورئانی خوێند، ده‌هێنرێت ونیعمه‌ته‌كانی خۆی پێ ده‌ناسێنی ئه ویش ده‌یانناسێته‌وه‌، پێی ده‌فه‌رموێت چی كرده‌وه‌یه‌كت پێكرد، ده‌ڵێت: فێری زانست بووم وخه‌ڵكیشم فێركرد وله‌ پێناوتدا قورئانم خوێند، ده‌فه‌رموێت: درۆت كرد به‌ڵكو فێری زانست بوویت بۆ ئه‌وه‌ی بوترێت زانایه‌ وقورئانت خوێند بۆ ئه‌وه‌ی بوترێت قورئان خوێنه‌ و وترایش، ئینجا فه‌رمان ده‌كرێت به‌ڕوویدا ڕاده‌كێشرێت تاكو ده‌خرێته‌ دۆزه‌خه‌وه‌.

سزای درۆكردن له‌سه‌ر خوا وپێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وسلم:

١- خوای گه‌وره‌ ده‌فه‌رموێت:{فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَىٰ عَلَى اللَّهِ كَذِبًا لِيُضِلَّ النَّاسَ بِغَيْرِ عِلْمٍ ۗ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ} [الأنعام/144].

٢- هه‌روه‌ها فه‌رمویه‌تی:{وَلَا تَقُولُوا لِمَا تَصِفُ أَلْسِنَتُكُمُ الْكَذِبَ هَٰذَا حَلَالٌ وَهَٰذَا حَرَامٌ لِتَفْتَرُوا عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ ۚ إِنَّ الَّذِينَ يَفْتَرُونَ عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ لَا يُفْلِحُونَ* مَتَاعٌ قَلِيلٌ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ} [النحل/ 116- 117].

3- ئه‌بو هوره‌یره‌ ڕه‌زای خوای لێبێت له‌ پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وسلم ده‌گيڕێته‌وه‌ كه‌ فه‌رموویه‌تی:((مَنْ كَذَبَ عَلَيَّ مُتَعَمِّداً فَلْيَتَـبَوَّأْ مَقْعَدَهُ مِنَ النَّارِ)) متفق عليه.

واته‌: هه‌ركێ به‌ئه‌نقه‌ست درۆم به‌ده‌مه‌وه‌ هه‌ڵبه‌ستێت با جێگه‌ی خۆی له‌ دۆزه‌خدا مسۆگه‌ر بكات.

فه‌زڵی كه‌سێك زانست فێر ببێت وخه‌ڵكیش فێر بكات:

١- خوای گه‌وره‌ ده‌فه‌رموێت:{وَلَٰكِنْ كُونُوا رَبَّانِيِّينَ بِمَا كُنْتُمْ تُعَلِّمُونَ الْكِتَابَ وَبِمَا كُنْتُمْ تَدْرُسُونَ} [آل عمران/79].

٢-له‌ ئه‌بو موسای ئه‌شعه‌ریه‌وه‌ ڕه‌زای خوای لێبێت كه‌ پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وسلم فه‌رموویه‌تی:((مَثَلُ مَا بَـعَثَنِيَ اللهُ بِـهِ مِنَ الهُدَى وَالعِلْـمِ كَمَثَلِ الغَيْثِ الكَثِيرِ أَصَابَ أَرْضاً، فَكَانَ مِنْـهَا نَقِيَّةٌ قَبِلَتِ المَاءَ فَأَنْبَتَتِ الكَلأَ وَالعُشْبَ الكَثِيرَ، وَكَانَتْ مِنْـهَا أَجَادِبُ أَمْسَكَتِ المَاءَ فَنَفَعَ اللهُ بِـهَا النَّاسَ فَشَرِبُوا، وَسَقَوْا وَزَرَعُوا، وَأَصَابَ مِنْـهَا طَائِفَةً أُخْرَى إنَّمَا هِيَ قِيعَانٌ لا تُـمْسِكُ مَاءً وَلا تُنْبِتُ كَلأً، فَذَلِكَ مَثَلُ مَنْ فَقُهَ فِي دِينِ الله وَنَفَعَهُ مَا بَـعَثَنِي اللهُ بِـهِ فَعَلِـمَ وَعَلَّمَ، وَمَثَلُ مَنْ لَـمْ يَرْفَعْ بِذَلِكَ رَأْساً وَلَـمْ يَـقْبَلْ هُدَى الله الَّذِي أُرْسِلْتُ بِـهِ)) متفق عليه.

واته‌: نموونه‌ی ئه‌وه‌ی كه‌ خوای گه‌وره‌ ڕه‌وانه‌ی كردووم له‌ ڕێنوێنی وزانست وه‌كو نموونه‌ی ئه‌وه‌یه بارانێكی زۆر‌ به‌سه‌ر زه‌وییه‌كدا باریبێت، جا هه‌ندێك له‌و زه‌وییه‌ ئاوه‌كه‌ی وه‌رگرت و له‌وه‌ڕ وگیای زۆری ڕواند، هه‌ندێكیشی وشك وڕه‌ق بو. ئاوه‌كه‌ی له‌ خۆ گرت وخه‌ڵكی سوودیان لێ وه‌رگرت و لێیان خوارده‌وه‌، بارانه‌كه‌ به‌ر هه‌ندێكی تر له‌و زه‌ویه‌ كه‌وت كه‌ نه‌ئاوه‌كه‌ی له‌ خۆ ده‌گرت ونه‌ له‌وه‌ڕیشی ده‌ڕواند. ئه‌وه‌یه‌ نموونه‌ی كه‌سێك كه‌ خوای گه‌وره‌ منی پێ ڕه‌وانه‌ كردووه‌ وخۆی فێر بووه‌ وخه‌ڵكیشی فێر كردووه‌ و، نموونه‌ی كه‌سێك كه‌ ڕێنوێنی خوای په‌روه‌ردگاری وه‌رنه‌گرتبێت كه‌ منی پێ ڕه‌وانه‌ كراوم.

٣-له‌ عه‌بدوڵڵای كوڕی مه‌سعهوده‌وه‌ ڕه‌زای خوای لێبێت فه‌رموویه‌تی: پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وسلم فه‌رموویه‌تی:((لا حَسَدَ إلَّا فِي اثْنَتَينِ: رَجُلٌ آتَاهُ اللهُ مَالاً فَسُلِّطَ عَلَى هَلَكَتِـهِ فِي الحَقِّ، وَرَجُلٌ آتَاهُ اللهُ الحِكْمَةَ فَهُوَ يَـقْضِي بِـهِا وَيُـعَلِّمُهَا)) متفق عليه.

واته‌: ئێره‌یی درووست نییه‌ له‌ دووشتدا نه‌بێت، پیاوێك خوای گه‌وره‌ ماڵی پێ به‌خشیوه‌ وله‌ڕێگه‌ی چاكه‌دا له‌ناوی ده‌بات، پیاوێكیش خوای گه‌وره‌ دانایی پێ به‌خشیوه‌ داوه‌ری پێ ده‌كات وخه‌ڵكی پێ فێر ده‌كات.

به‌رزكردنه‌وه‌ی زانست وچۆن وه‌ردگیردرێته‌وه‌:

١-ئه‌نه‌س ڕه‌زای خوای لێبێت فه‌رموویه‌تی: ئایا فه‌رمووده‌یه‌كتان بۆ بگێڕمه‌وه‌ كه‌ له پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وسلم م بیستووه ،‌ كه‌سێكی تر بۆتانی باس ناكات كه‌ له‌ ئه‌وی بستبێت:((إنَّ مِنْ أَشْرَاطِ السَّاعَةِ: أَنْ يُرْفَعَ العِلْـمُ، وَيَظْهَرَ الجَهْلُ، وَيَفْشُوَ الزِّنَى، وَيُشْرَبَ الخَـمْرُ، وَيَذْهَبَ الرِّجَاُل، وَتَبْقَى النِّسَاءُ حَتَّى يَكُونَ لِـخَـمْسِينَ امْرَأَةً قَيِّمٌ وَاحِدٌ)) متفق عليه.

واته‌: له‌ نیشانه‌كانی قیامه‌ت ئه‌وه‌یه‌ زانست هه‌ڵگیردرێته‌وه‌و نه‌فامی بڵاوبێته‌وه‌ و، داوێن پیسی ته‌شه‌نه‌ بكات و، ئاره‌ق بخورێته‌وه‌ و، پیاوان له‌ نێو بچن وژنان بمێننه‌وه‌، تاكو وای لێبێت به‌ په‌نجا ئافره‌ت یه‌ك سه‌رپه‌رشتیاریان هه‌بێت.

عه‌بدوڵڵای كوڕی عه‌مری كوڕی عاص ڕه‌زای خوایان لێبێت ده‌فه‌رموێت گوێم له‌ پێغه‌مبه‌ر بوو صلى الله عليه وسلم ده‌یفه‌رموو:((إنَّ اللهَ لا يَـقْبِضُ العِلْـمَ انْتِزَاعاً يَنْتَزِعُهُ مِنَ العِبَادِ، وَلَكِنْ يَـقْبِضُ العِلْـمَ بِقَبْضِ العُلَـمَاءِ، حَتَّى إذَا لَـمْ يَبْقَ عَالِـمٌ اتَّـخَذَ النَّاسُ رُؤُوساً جُهَّالاً، فَسُئِلُوا فَأَفْتَوْا بِـغَيْرِ عِلْـمٍ فَضَلُّوا وَأَضَلُّوا)) متفق عليه.

واته‌: خوای گه‌وره‌ به‌ زۆر زانست له‌ به‌نده‌كان وه‌رناگرێته‌وه‌ به‌ڵكو به‌نه‌مانی زانایان وه‌ریده‌گرێته‌وه‌، كاتێك یه‌ك زانا نامێنێ خه‌ڵكی سه‌رانی نه‌فام هه‌ڵده‌بژێرن، پرسیاریان لێ ده‌كرێت وبه‌بێ زانست فه‌توا ده‌ده‌ن، گومڕا ده‌بن وخه‌ڵكیش گومڕا ده‌كه‌ن.

فه‌زڵی تێگه‌یشتن له‌ ئاییندا:

١-موعاویه‌ ڕه‌زای خوای لێبێت فه‌رموویه‌تی، پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وسلم فه‌رموویه‌تی:((مَنْ يُرِدِ اللهُ بِـهِ خَيْراً يُفَقِّهْهُ فِي الدِّينِ، وَاللهُ المعْطِي، وَأَنَا القَاسِمُ، وَلا تَزَالُ هَذِهِ الأُمَّةُ ظَاهِرِينَ عَلَى مَنْ خَالَفَهُـمْ حَتَّى يَأْتِيَ أَمْرُ الله٬ وَهُـمْ ظَاهِرُونَ)) متفق عليه.

واته‌: خوای گه‌وره‌ ئه‌گه‌ر چاكه‌ی كه‌سێكی بوێت تێگه‌یشتنی ئایینی پێ ده‌به‌خشێت، خوای گه‌وره‌ خۆی به‌خشنده‌یه‌و من دابه‌شكارم، ئه‌م ئوممه‌ته‌یش سه‌ركه‌وتوو ده‌بن به‌سه‌ر نه‌یاره‌كانیانه‌وه‌ تاكو فه‌رمانی خوای گه‌وره‌ دێت و هه‌ر له‌و سه‌ربه‌رزییه‌ دان.

٢-عوسمان ڕه‌زای خوای لێبێت له‌ پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وسلم ده‌یگێڕێته‌وه‌ كه‌ فه‌رموویه‌تی:((خَيْرُكُمْ مَنْ تَعَلَّمَ القُرْآنَ وَعَلَّمَهُ)) أخرجه البخاري.

واته‌: چاكترینتان ئه‌و كه‌سه‌یه‌ فێری قورئان ببێت وخه‌ڵكیش فێر بكات.

فه‌زڵی كۆڕه‌كانی یادی خوا:

‌ دونیا دوو باخچه‌ی ‌ له‌ باخچه‌كانی به‌هه‌شت تێدایه: یه‌كێكیان جێگیره‌ وئه‌وی تریان هه‌میشه‌ له‌ ڕووی كات و جێگه‌وه‌ نوێ ده‌بێته‌وه‌.

١-ئه‌بو هوره‌یره‌ ڕه‌زای خوای لێبێت ده‌یگێڕێته‌وه‌ كه‌ پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وسلم فه‌رموویه‌تی:((مَا بَيْنَ بَيْتِي وَمِنْبَرِي رَوْضَةٌ مِنْ رِيَاضِ الجَنَّةِ، وَمِنْبَرِي عَلَى حَوْضِي)) متفق عليه.

واته‌: له‌ نێوان ماڵم و مینبه‌ره‌كه‌م باخچه‌یه‌ك له‌ باخچه‌كانی به‌هه‌شتی تێدایه‌، مینبه‌ره‌كه‌شم له‌سه‌ر حه‌وزه‌كه‌مه‌.

٢-ئه‌نه‌س ڕه‌زای خوای لێبێت ده‌یگێڕێته‌وه‌ كه‌ پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وسلم فه‌رموویه‌تی:((إذَا مَـرَرْتُـمْ بِرِيَاضِ الجَنَّةِ فَارْتَعُوا)) قَالُوا: وَمَا رِيَاضُ الجَنَّةِ؟ قال: ((حِلَقُ الذِّكْر)) أخرجه أحمد والترمذي.

واته‌: ئه‌گه‌ر به‌لای باخچه‌كانی به‌هه‌شتدا تێپه‌ڕین لێی به‌هره‌مه‌ند بن وكه‌ڵكی لێ وه‌ربگرن، وتیان: باخچه‌كانی به‌هه‌شت چییه‌؟ فه‌رمووی: بازنه‌كانی یادی خوا.

٣-ئه‌بو هوره‌یره‌ وئه‌بو سه‌عیدی خودری ڕه‌زای خوایان لێ بێت ئاماده‌ بوون كه‌ پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وسلم فه‌رمووی:((لا يَـقْعُدُ قَوْمٌ يَذْكُرُونَ اللهَ عَزَّ وَجَلَّ إلَّا حَفَّتْـهُـمُ الملائِكَةُ، وَغَشِيَتْـهُـمُ الرَّحْـمَةُ، وَنَزَلَتْ عَلَيْـهِـمُ السَّكِينَةُ، وَذَكَرَهُـمُ اللهُ فِيمَنْ عِنْدَهُ)) أخرجه مسلم.

واته‌: ئه‌گه‌ر كه‌سانێك دانیشن بۆ یادكردنی خوای گه‌وره‌ فریشته‌كان ده‌وریان ده‌ده‌ن وسۆزی خوایان به‌سردا داده‌به‌زێت وئارامی ده‌رژێته‌ نێو دڵه‌كانیان وخوای گه‌وره‌ له‌لای ئه‌وانه‌ی كه‌ له‌لای خۆین باسیان ده‌كات.