نه‌زركردن حوكمه‌كانی وجۆره‌كانی

نه‌زركردن حوكمه‌كانی وجۆره‌كانی

سومه‌یه‌ عبد الله

﴿ النذر أحكامه وأنواعه ﴾

سمية عبد الله

نه‌زركردن حوكمه‌كانی وجۆره‌كانی

خۆشه‌ويستان بابه‌ت و ناونیشانی نه‌زركردن له‌ فیقهی ئیسلامیدا بۆ خۆی گرنگیه‌كی تایبه‌تی هه‌یه‌ بۆیه‌ پێم خۆش بوو ئه‌م بابه‌ته‌تان پێشكه‌ش بكه‌م:

پێناسه‌كه‌ى:

له‌زمانى عه‌ره‌بیدا (نذور) كۆى (نذر)ه‌ واته‌ كارێكى له‌سه‌رخۆى پێویست كرد كه‌ له‌سه‌ری پێویست نه‌بوو.

له‌ شه‌رعدا : واجبكردنى خواپه‌رستییه‌كه‌ له‌سه‌ر خۆى، كه‌ واجب نه‌بووبێ له‌سه‌ری به‌ره‌هایی، یان په‌یوه‌ست كرابێ به‌ شتێكه‌وه‌.

به‌ڵگه‌ى ره‌وابوونى نه‌زر كردن:

أ ـ خواى گه‌وره‌ له‌ قورئاندا ده‌فه‌رمووێ  : ( والّذينَ يُوفُونَ النَّذْرِ وَيَخَافُونَ يَوْمًا كَانَ شَرُّهُ مُسْتَطِيرًا ) {الإنسان: ٧} واته‌: (باوه‌رِداران) نه‌زره‌كانیان ده‌به‌نه‌ سه‌رو به‌جێى دێنن، وه‌ ئه‌ترسن له‌ رۆژێ كه‌ خراپه‌ و زیانى هه‌موو لایه‌ك ده‌گرێته‌وه‌ وه‌ ده‌فه‌رموێ : ( وَلْيُوفُوا نُذُورَهُمْ ) {الحج: ٢٩} واته‌: ده‌با نه‌زره‌كانیان ببه‌نه‌ سه‌ر.

ب ـ له‌ سوننه‌تدا: (عَنْ عَائِشَةَ رضى الله عنها عَنِ النَّبِىِّ ( صلى الله عليه وسلم ) قَالَ «مَنْ نَذَرَ أَنْ يُطِيعَ اللَّهَ فَلْيُطِعْهُ، وَمَنْ نَذَرَ أَنْ يَعْصِيَهُ فَلاَ يَعْصِهِ») { رواه البخاري (6696)} واته‌: عائیشه‌ (ره‌زاى خواى لێبێ)  له‌ پێغه‌مبه‌ره‌وه‌ ( صلى الله عليه وسلم )  ده‌گێرێته‌وه‌ كه‌ فه‌رموى: هه‌ر كه‌س نه‌زرى كرد له‌سه‌ر خۆى كه‌ گوێرِایه‌ڵى و په‌رستشى خوا بكات با گوێرِایه‌ڵى یه‌كه‌ى بكات به‌ڵام هه‌ر كه‌س نه‌زرى كرد له‌سه‌ر خۆى سه‌رپێچی خوا بكات ئه‌وه‌ با سه‌رپێچی نه‌كات.

حوكمى نه‌زر كردن:

نه‌زركردن دروسته‌ و جۆرێكه‌ له‌ په‌رستن و نزیك بوونه‌وه‌ له‌ خوا، بۆیه‌ شه‌رعزانان ووتوویانه‌ دروست نیه‌ كافر نه‌زر بكات، چونكه‌ په‌ستنى دروست نیه‌.

چاكتر وایه‌ موسڵمان ئه‌و په‌رستشانه‌ بكات به‌بێ له‌سه‌رخۆ نه‌زركردن، ماڵ به‌خشینێك موسڵمان وه‌ك سوننه‌تێك بیكات چاكتر له‌و به‌خشینه‌ى وه‌ك نه‌زر بیكات به‌به‌ڵگه‌ى ئه‌م فه‌رمووده‌:

(عَنِ ابْنِ عُمَرَ عَنِ النَّبِىِّ ( صلى الله عليه وسلم )  أَنَّهُ نَهَى عَنِ النَّذْرِ وَقَالَ « إِنَّهُ لاَ يَأْتِى بِخَيْرٍ وَإِنَّمَا يُسْتَخْرَجُ بِهِ مِنَ الْبَخِيلِ»).{ رواه البخاري (6608، 6692،6693) و مسلم (4/1639) } واته‌: عه‌بدوڵڵاى كورِى عومه‌ر (ره‌زاى خوای لێبێ) ده‌ڵێ: پێغه‌مبه‌ر ( صلى الله عليه وسلم )  نه‌زركردنى قه‌ده‌غه‌كردو فه‌رمووى: بێگومان نه‌زركردن هیچ خێرو چاكه‌یه‌ك به‌دى ناهێنێ، ته‌نها ئه‌وه‌نده‌یه‌ ماڵێكى له‌ ره‌ژدو چرووك پێ ده‌كرێ به‌ خێر.

واته‌ نه‌زر كردن هیچ قه‌زاو قه‌ده‌رى خوا ناگێرێته‌وه‌ ته‌نها له‌به‌رئه‌وه‌یه‌ ئه‌و كه‌سه‌ رژده‌یه‌ خێرێك بكات و ماڵێك ببه‌خشێ، چونكه‌ ده‌زانێ ئه‌گه‌ر به‌و نه‌زركردن نه‌بوایه‌ كه‌ پێویست بووه‌ له‌سه‌رى نه‌یده‌توانى ماڵ ببه‌خشێت.

جۆره‌كانى نه‌زركردن، نه‌زركردن سێ جۆره‌:

یه‌كه‌م : نه‌زرى تورِه‌یی و رقه‌كارى: ئه‌و نه‌زره‌یه‌ له‌ كاتى كێشه‌و تورِه‌بووندا ده‌كرێت بۆ نموونه‌ له‌ كاتى ده‌مه‌قاڵى و توورِه‌بووندا بڵێ: ئه‌گه‌ر له‌گه‌ڵ فلان كه‌سدا قسه‌م كرد مانگێ رۆژم له‌سه‌ر نه‌زربێ بۆ خوا.

حوكمى نه‌زرى تورِه‌یی و رِقه‌كارى:

   ئه‌گه‌ر ئه‌و شته‌ى نه‌زره‌كه‌ى پێوه‌ به‌ستراوه‌ هاته‌دى پێویسته‌ ئه‌و كه‌سه‌ى نه‌زره‌كه‌ى كردووه‌ نه‌زره‌كه‌ى به‌جێ بێنێ و بیكات یان كه‌فاره‌تى سوێندێك بدات، ده‌بێ یه‌كێكیان بكات. یا به‌جێ هێنانى نه‌زره‌كه‌ یا كه‌فاره‌تى سوێندێك كه‌ پێشتر باسمان كرد به‌به‌ڵگه‌ى ئه‌م فه‌رمووده‌یه‌: (عَنْ عُقْبَةَ بْنِ عَامِرٍ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ( صلى الله عليه وسلم ) قَالَ « كَفَّارَةُ النَّذْرِ كَفَّارَةُ الْيَمِينِ»). { رواه مسلم (1645)} واته‌: عوقبه‌ى كورِى عامیر (ره‌زاى خواى لێبێ) ده‌ڵێ: (پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلى الله عليه وسلم ) فه‌رمووى: كه‌فاره‌تى نه‌زر  ئه‌گه‌ر نه‌زره‌كه‌ به‌جێ نه‌هێنا كه‌فاره‌تى سوێنده‌.

دووه‌م: نه‌زرى پاداشتى چاكه‌: نه‌زرێكه‌ خواپه‌رستیه‌ك له‌سه‌ر خۆى واجب ده‌كات ئه‌گه‌ر چاكه‌و نیعمه‌تێكى ده‌ست كه‌وێ یان زیان و خراپه‌یه‌كى له‌سه‌ر لاچێ بۆ نموونه‌ ده‌ڵێ: ئه‌گه‌ر خوا نه‌خۆشه‌كه‌مان شیفا بدات مه‌رِێك ده‌كه‌م له‌رێ خودا، یان ئه‌گه‌ر له‌ تاقیكردنه‌وه‌ ده‌رچووم سێ رۆژ به‌ رۆژوو ده‌بم بۆ خوا.

حوكمه‌كه‌ى: ئه‌گه‌ر ئه‌وه‌ى نه‌زره‌كه‌ى پێوه‌ به‌ستراوه‌ به‌دى هات ( خوا شیفاى نه‌خۆشه‌كه‌ى دا ) ئه‌وه‌ له‌وكاته‌دا ده‌بێ نه‌زره‌كه‌ى بكات ئه‌وه‌ى له‌سه‌ر خۆى پێویست كرد ئه‌نجامى بدات چونكه‌ خواى گه‌وره‌ ده‌فه‌رموێت : ( وَأَوْفُوا بِعَهْدِ اللَّهِ إِذَا عَاهَدْتُمْ ) {النحل: ٩١} واته‌: به‌ڵێنه‌كانتان ببه‌نه‌سه‌ر ئه‌گه‌ر به‌ڵێنتان دا به‌ خوا،  ( قال رسول الله ( صلى الله عليه وسلم ): مَنْ نَذَرَ أَنْ يُطِيعَ اللَّهَ فَلْيُطِعْهُ).{ رواه البخاري (6696)} واته‌: پێغه‌مبه‌ر ( صلى الله عليه وسلم ) فه‌رمووى (هه‌ركه‌س نه‌زرى كرد خواپه‌رستیه‌ك بكات، ده‌بێ بیكات و ئه‌نجامى بدات).

سێیه‌م : نه‌زرى ره‌هاو چاكه‌: ئه‌وه‌یه‌ نه‌زرى خواپه‌رستیه‌ك بكات له‌سه‌ر  خۆى به‌بێ به‌ستنى به‌ شتێكه‌وه‌ یا كێشه‌و تورِه‌بوونه‌وه‌ به‌ڵكو ته‌نها حه‌زده‌كات خواپه‌رستیه‌ك ئه‌نجام بدات به‌ نه‌زركردنى له‌سه‌ر خۆى وه‌ك بڵێ نه‌زر بێ له‌سه‌رم ئه‌م پێنجشه‌ممه‌یه‌ به‌ رۆژووبم بۆ خوا.

حوكمه‌كه‌ى:

أ ــ پێویسته‌ نه‌زره‌كه‌ى به‌جێبێنى و بیباته‌سه‌ر.

ب ـ ده‌توانێ جێبه‌جێكردنه‌كه‌ى دوا بخات به‌مه‌رجێ نه‌گاته‌ كاتێ زۆر تر گومانى وابێ ناتوانێ جێبه‌جێ بكات.

ج ـ ناتوانى بیگۆرِێ بۆ كه‌فاره‌تى سوێنددان چونكه‌ ئه‌م جۆره‌ له‌ نه‌زر ماناى سوێندى تێدا نیه‌.

پێویسته‌ نه‌زركراوه‌كه‌ كارێك بێت له‌ خوا نزیكت كاته‌وه‌:

دروست نیه‌ موسڵمان شتێك نه‌زر بكات كه‌ خراپه‌ یا هیچ مانایه‌كى خواپه‌رستى و نزیك بوونه‌وه‌ له‌ خوا تێدا نیه‌ با كارێكى ره‌واش بێت سه‌رنجى ئه‌م فه‌رمه‌ده‌یه‌ بده‌:

(عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ بَيْنَا النَّبِىُّ ( صلى الله عليه وسلم )  يَخْطُبُ إِذَا هُوَ بِرَجُلٍ قَائِمٍ فَسَأَلَ عَنْهُ فَقَالُوا أَبُو إِسْرَائِيلَ نَذَرَ أَنْ يَقُومَ وَلاَ يَقْعُدَ وَلاَ يَسْتَظِلَّ وَلاَ يَتَكَلَّمَ وَيَصُومَ . فَقَالَ النَّبِىُّ ( صلى الله عليه وسلم )  « مُرْهُ فَلْيَتَكَلَّمْ وَلْيَسْتَظِلَّ وَلْيَقْعُدْ وَلْيُتِمَّ صَوْمَهُ »). { رواه البخاري (6704)} واته‌:  عه‌بدوڵڵاى كورِی عه‌بباس (ره‌زاى خوایان لێبێ)  ده‌ڵێ: له‌كاتێكدا پێغه‌مبه‌ر ( صلى الله عليه وسلم ) ووتارى ده‌دا پیاوێكى دى به‌ پێوه‌ وه‌ستابوو، پرسیارى كرد له‌باره‌وه‌یه‌، وتیان ئه‌وه‌ ئه‌بو ئیسرائیله‌ نه‌زرى كردووه‌ به‌ پێوه‌ بێت و دانه‌نیشێت وه‌ نه‌یته‌ سێبه‌ر وه‌ قسه‌ نه‌كات و به‌ رۆژوو بێت، جا پێغه‌مبه‌ر ( صلى الله عليه وسلم ) فه‌رمووى: فه‌رمانى پێ بكه‌ با قسه‌ بكات و با بێته‌ سێبه‌ر و دانیشێت به‌ڵام رۆژوووه‌كه‌ بگرێ و ته‌واوى بكات.

(«وقال ( صلى الله عليه وسلم ): لاَ نَذْرَ فِى مَعْصِيَةِ اللَّهِ »).{ رواه مسلم (1641)} واته‌:  پێغه‌مبه‌ر ( صلى الله عليه وسلم ) فه‌رموویه‌تى: نه‌زر كردن دروست نیه‌ له‌ شتێكدا سه‌رپێچی خوا بێـت. (عَنْ عَائِشَةَ رضى الله عنها أَنَّ النَّبِىَّ ( صلى الله عليه وسلم )  قَالَ:«لاَ نَذْرَ فِى مَعْصِيَةٍ وَكَفَّارَتُهُ كَفَّارَةُ يَمِينٍ»).{ رواه ابو داود (3290) و الترمذي (1524) و النسائي 7/26 و ابن ماجه (2125) وهو حديث صحيح بطرقه } واته‌:  عائیشه‌ (ره‌زاى خواى لێبێ)  ده‌ڵێ: پێغه‌مبه‌ر ( صلى الله عليه وسلم )  فه‌رموى: نه‌زركردن له‌تاوان دا دروست نیه‌ كه‌فاره‌ته‌كه‌شی كه‌فاره‌تى سوێنده‌.

نه‌زرێك له‌تواناى موسڵماندا نه‌بێت واجب نابێت له‌سه‌رى

(عَنْ أَنَسٍ رضى الله عنه أَنَّ النَّبِىَّ ( صلى الله عليه وسلم )   رَأَى شَيْخًا يُهَادَى بَيْنَ ابْنَيْهِ قَالَ  مَا بَالُ هَذَا». قَالُوا نَذَرَ أَنْ يَمْشِىَ. قَالَ « إِنَّ اللَّهَ عَنْ تَعْذِيبِ هَذَا نَفْسَهُ لَغَنِىٌّ». وَأَمَرَهُ أَنْ يَرْكَبَ). { رواه البخاري (1865) و مسلم (1642)} واته‌: ئه‌نه‌س (ره‌زاى خواى لێبێ)  ده‌ڵێ: پێغه‌مبه‌ر ( صلى الله عليه وسلم )  پیاوێكى پیرى بینی دوو كورِى چووبوونه‌ ژێر باڵى به‌م لاو لادا ده‌كه‌وت فه‌رمووى : ئه‌مه‌ چییه‌؟  ووتیان نه‌زرى كردوه‌ به‌پێ برِوات بۆ حه‌ج  فه‌رموى: بێگومان خوا له‌ خۆئه‌زێت دانى ئه‌و بێ نیازه‌ فه‌رمانى پێ بكه‌ با سوارى وڵاغێك بێت. 

نه‌زركردنى هه‌موو ماڵ و سامان دروست نیه‌:

(عن كَعْبٌ بن مالك رضى الله عنه قال في حديثه (وعلى الثلاثة الذين خلفوا) فقال في آخر حديثه: إِنَّ مِنْ تَوْبَتِى أَنْ أَنْخَلِعَ مِنْ مَالِى صَدَقَةً إِلَى اللَّهِ وَإِلَى رَسُولِهِ ( صلى الله عليه وسلم )  . قَالَ: « أَمْسِكْ عَلَيْكَ بَعْضَ مَالِكَ، فَهْوَ خَيْرٌ لَكَ»).{ رواه البخاري (6690) و مسلم (2769)} واته‌: كه‌عبی كورِى مالیك (ره‌زاى خواى لێبێ)  له‌باسی دابه‌زینى لێخۆشبوونى خواى گه‌وره‌ لێى كاتێ دواكه‌وت له‌ غه‌زا له‌ كۆتاییى قه‌سه‌كانیدا ده‌ڵێ: بیگومان به‌شێك له‌ ته‌وبه‌كردنى من ده‌ست له‌ هه‌موو ماڵ و سامانه‌كه‌م هه‌ڵده‌گرم خێرو چاكه‌ بێت بۆ خواو پێغه‌مبه‌ره‌كه‌ى ، جا پێغه‌مبه‌ر ( صلى الله عليه وسلم )  فه‌رمووى: هه‌ندێ له‌ماڵ و سامانه‌كه‌ت بهێڵه‌ره‌وه‌ بۆ خۆت ئه‌وه‌ چاكتره‌ بۆت.

كه‌سێك نه‌زرێك بكات پاشان بمرێت:

(عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ أَنَّهُ قَالَ اسْتَفْتَى سَعْدُ بْنُ عُبَادَةَ رَسُولَ اللَّهِ ( صلى الله عليه وسلم ) فِى نَذْرٍ كَانَ عَلَى أُمِّهِ تُوُفِّيَتْ قَبْلَ أَنْ تَقْضِيَهُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ( صلى الله عليه وسلم ):« فَاقْضِهِ عَنْهَا »). { رواه البخاري (2032- 2043) و مسلم (1656)} واته‌: عه‌بدوڵڵاى كورِی عه‌بباس (ره‌زاى خواى لێبێ)  ده‌ڵێ : سه‌عدى كورِى عوباده‌ پرسارى له‌ پێغه‌مبه‌ر كرد ( صلى الله عليه وسلم ) ده‌رباره‌ى نه‌زرێك كه‌ له‌سه‌ر دایكى بووه‌  له‌ ژیانى خۆیدا كردبووى  به‌ڵام پێش ئه‌وه‌ى نه‌زره‌كه‌ به‌جێ بێنێ مردووه‌، پێغه‌مبه‌رى خواش ( صلى الله عليه وسلم ) فه‌رمووى: تۆ له‌جیاتى ئه‌و بۆى بكه‌.

كه‌سێكى بێ باوه‌رِ نه‌زرێك بكات پاشان موسڵمان بێت:

(عن عُمَر بن الخطاب رضي الله عنه قَالَ: قلتُ النَّبِىَّ يا رسول الله كُنْتُ نَذَرْتُ فِى الْجَاهِلِيَّةِ أَنْ أَعْتَكِفَ لَيْلَةً فِى الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ، قَالَ « فَأَوْفِ بِنَذْرِكَ »). { رواه البخاري (2032، 2043) و مسلم (1656)} واته‌: عومه‌رى كورِى خه‌تتاب (ره‌زاى خواى لێ بێت)  ده‌ڵێ: ووتم ئه‌ى پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلى الله عليه وسلم ) من له‌سه‌رده‌مى نه‌فامیدا نه‌زرم كرد شه‌وێك له‌ كه‌عبدا بۆ خوا په‌رستى بمێنمه‌وه‌ پێغه‌مبه‌ر ( صلى الله عليه وسلم ) فه‌رمووى: نه‌زره‌كه‌ت جێبه‌جێ بكه‌. كه‌واته‌ نه‌زرێك پێش موسڵمان بوون كرابێ ده‌بێ پاش موسڵمان بوونى بیكات و به‌جێبێنێ.

خوايه‌ یارمه‌تیمان بده‌یت هه‌میشه‌ و هه‌رده‌م كاره‌كانمان له‌به‌ر خۆشه‌ویستی و ڕه‌زامه‌ندی و ڕووی پیرۆزی تۆ بێت و له‌ڕیاو ناو شوهره‌ت بمان پارێزیت .