وانه‌كانی هجره‌تی پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) بۆ مه‌دینه
أعرض المحتوى باللغة العربية
دانـراو : زاگرۆس هه‌مه‌وه‌ندی
وانه‌كانی هجره‌تی
پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) بۆ مه‌دینه
[ به كوردی ]
دروس وعبر من هجرة النبي صلى الله عليه وسلم إلى المدينة
[ باللغة الكوردية ]
نوسینی : زاگرۆس هه‌مه‌وه‌ند
الكاتب : زاكروس هموند
پێداچونه‌وه: پشتیوان سابیر عه‌زیز
المراجعة:بشتيوان صابر عزيز
نوسینگه‌ی ( ره‌بوه‌ی ) هه‌ره‌وه‌زیی بۆ بانگه‌واز و وشیاركردنه‌وه‌ی ڕه‌وه‌نده‌كان له شاری ڕیاز
المكتب التعاوني للدعوة وتوعية الجاليات بالربوة
بمدينة الرياض
2008 -1429
وانه‌كانی هجره‌تی
پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) بۆ مه‌دینه
سوپاس و ستایش بۆ خوای گه‌وه‌ر و میهره‌بان درود و ڕه‌حمه‌تی فراوانیش بۆ سه‌رگیانی پاكی پێشه‌وای مرۆڤایه‌تی محمدی كوڕی عه‌بدوڵڵای و سه‌رجه‌م هاوه‌ڵ و شوێنكه‌وتوانی هه‌تا هه‌تایه .
په‌روه‌ردگاری به‌سۆزو میهره‌بان موحه‌مه‌دی كۆتا پێغه‌مبه‌ری هه‌ڵبژارد تاوه‌كو هزرو بیری مرۆڤه‌كان له بت په‌رستی یه‌وه بگۆڕێت بۆ یه‌كتاپه‌رستی خۆی تاوه‌كو له‌و ڕێگایه‌وه دڵ وده‌روونیان به ڕووناكی ئیمان ئاوه‌دانكاته‌وه و له ژه‌نگ وژاری بت په‌رستیش پاكیان بكاته‌وه ، بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ش كه‌سانی خاوه‌ن ژیری و خاوه‌ن هۆش هه‌ر زوو خێرا وه‌ڵامی په‌یامه‌كه‌ی پێغه‌مبه‌ری خودایان دایه‌وه ( صلی الله علیه وسلم ) ، كه‌سانێكی تری گه‌مژه‌و بیرو هۆش پووچیش بوونه ڕێگر و به‌ربه‌ست له‌به‌رده‌م بانگه‌وازه‌كه‌یدا ، و هه‌موو ڕێگایه‌كیشان گرته‌به‌ر تاوه‌كو په‌یامی ئیسلام و یه‌كتاپه‌رستی نه‌گاته گوێ و مرۆڤه‌كان و ده‌ستیان كرد به ئازارو ئه‌شكه‌نجه‌دانی شوێن كه‌وتوان و هاوه‌ڵانی پێغه‌مبه‌ری خوا (صلی الله علیه وسلم ) .
هه‌ر له‌به‌ر ئه‌م هۆكاره‌ش بوو پێغه‌مبه‌ری ئازیز (صلی الله علیه وسلم ) سه‌یری ده‌كرد كه له توانایدا نیه ڕێگری بكات له‌و هه‌مووه ئه‌شكه‌نجه‌و ئازاره ، بیری له‌وه كرده‌وه كه جێگایه‌كی دیكه هه‌ڵبژێرێت تاوه‌كو خۆی و هاوه‌ڵه به‌ڕێزه‌كان به ئازادی به‌ندایه‌تی خوای گه‌وه‌ره‌ی تیادا بكه‌ن و ئه‌و كه‌سانه‌شی ڕزگار بكات كه ئه‌شكه‌نجه‌و ئازار ده‌دران .
ئه‌وه بوو پێشه‌وای مرۆڤایه‌تی شاری مه‌دینه‌ی مننه‌وه‌ره‌ی هه‌ڵبژارد تاوه‌كو كۆچی بۆ بكات به‌و كۆچه‌ش یه‌كه‌م به‌ردی بناغه‌ی ده‌وڵه‌تی ئیسلامی دامه‌زراند .
نامه‌وێت له‌وه زیاتر سه‌رتان به پێشه‌كی بابه‌ته‌كه‌مه‌وه بئێشێنم هه‌ر كه‌س له‌و كۆچكردنه وورد ببێته‌وه و به‌یاشی دیراسه‌ی بكات ئه‌وا چه‌ند وانه‌و ئامۆژگاریه‌كی زۆر به‌نرخی بۆ ده‌رده‌كه‌وێت ، له‌وانه‌ش :
یه‌كه‌م : له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی مرۆڤ پشت به خوای گه‌وره ده‌به‌ستێت پێویسته له هه‌مان كاتیشدا هه‌موو ئه‌و هۆكار و ئه‌سبابه مادیه‌كانی له‌بیر نه‌چێت ، هه‌روه‌ك چۆن پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم ) له‌سه‌ره‌تاوه عه‌لی كوڕی طالبی له جێگاكه‌ی خۆی دانا ، تاوه‌ك بێ باوه‌ڕه‌كان وا بزانن كه خۆی له‌وێ ماوه ، دواتریش ئه‌بو به‌كری صدیقی هه‌ڵبژارد بۆ هاوه‌ڵی سه‌فه‌ره‌كه‌ی ، بۆ شاره‌زای ڕێگاكه‌ش عه‌بدوڵڵای كوڕی ئه‌ریقطی ده‌ست نیشان كرد ، چونكه كه‌سێكی زۆر شاره‌زا و چاو كراوه‌ی ته‌واوی ڕێگاكانی ئه‌و ناوچه‌یه بوو ، له هه‌مان كاتیشدا ئه‌سمای كچی ئه‌بو به‌كریشی دانابوو كه نان و توێشووی سه‌فه‌ریان بۆ بهێنێت ، عه‌بدوڵای كوڕی ئه‌بو به‌كریش هه‌واڵی شاری مه‌ككه‌یان بێ بگه‌یه‌نێت ، له‌سه‌روو هه‌موو ئه‌مانه‌وه پاراستنی نهێنی و زانیاری ئه‌م كۆچه كه ته‌نها به هاوه‌ڵی سه‌فه‌ره‌كی ئه‌بوو به‌كر بڵێت ( خوای لێ ڕازی بێت ) ، له‌گه‌ڵ گرتنه به‌ری ئه‌م هه‌موو هۆكار و ئیحتیاطانه پێغه‌مبه‌ری خوا (صلی الله علیه وسلم ) ( توكل ) و پشت به‌ستن به په‌روه‌ردگاری له یاد نه‌كردبوو .
دووه‌م : یه‌ك لای بوونه‌وه ودڵسۆزی بۆ خوای گه‌وره و په‌یامه‌كی ( الاخلاص ) و دوور كه‌وتنه‌وه له مه‌رامی شه‌خصی و به‌رژه‌وه‌ندی تاكه كه‌سی ، پێغه‌مبه‌ری خوا (صلی الله علیه وسلم ) ئه‌گه‌ر له پێناو خوای گه‌وره‌و په‌یامه پیرۆزه‌كه‌ی نه‌بوایه ، ئه‌یتوانی له‌شاری مه‌ككه بمێنێته‌وه و هه‌رچیه‌كیشی داوابكردایه له بێباوه‌ڕه‌كانی مه‌ككه بۆیان جێ به‌جێ ده‌كرد ئه‌گه‌ر ئه‌و وازی بهێنایه له بانگه‌وازه‌كه‌ی ، به‌ڵام ئه‌وه‌ی نه‌كرد و ئاماده بوو هه‌موو ئێش و ئازار و ناڕه‌حه‌تی و غه‌ریبیه‌ك قبوڵ بكات له پێناو خوای گه‌وره و چه‌سپاندی یه‌كتپه‌رستی په‌روه‌ردگار .
سێهه‌م : میانه‌ڕه‌وی و ئیعتدال له كاتی خۆشی و ناخۆشیدا ، به‌و مانایه‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا (صلی الله علیه وسلم ) ئه‌و ڕۆژه‌ی له مه‌ككه ده‌رچوو كه چه‌ند به دڵ ته‌نگی و ناڕه‌حه‌تی ده‌رچوو ، متمانه‌و ثقه‌ی به په‌روه‌ردگاری باڵاده‌ست لاواز نه‌بوو ، به هه‌مان شێوه‌ش كاتێك به‌سه‌ر به‌رزی له فه‌تحی مه‌ككه‌دا ده‌گه‌ڕێته‌وه ئه‌و شاره به هیچ شێوه‌یه‌ك بیر له تۆڵه سه‌ندنه‌وه ناكاته‌وه ، دڵ و ده‌روونی چۆن بوو كاتێك ئازار ده‌درا هه‌ر به‌و شێوه‌یه بوو كاتێكیش كه بانگه‌وازه‌كه‌ی هه‌موو نیوه دوورگه‌ی عه‌ره‌بی گرت ، چونكه ئه‌و هاتوه ڕه‌حمه‌ت و به‌ره‌كه‌ت بێت بۆ ته‌واوی سه‌رزه‌وی ، هه‌ر بۆیه كاتێكیش دێته‌وه بۆ مه‌ككه له هه‌مویان ده‌بورێت چه‌ند كه‌سێكس زۆر كه‌م نه‌بێت .
چواره‌م : له هجره‌ت و كۆچه‌وه ئه‌وه فێر ده‌بین كه سه‌ره‌نجام و عاقبه‌ت بۆ خواناسان و له خواترسانه ، پێغه‌مبه‌ری خوا (صلی الله علیه وسلم ) و هاوه‌ڵه به‌ڕێزه‌كان ناڕه‌حه‌تی و ئه‌شكه‌نجه‌ی زۆریان چه‌شت هه‌ر له‌سه‌ره‌تای بانگه‌وازه‌كه‌وه و دواترڵیش له ڕووبه‌ڕوو بونه‌وه‌یان له‌گه‌ڵ پت په‌رست و بێباوه‌ڕاندا ، زه‌مه‌نێك باوه‌ڕداران ژێر ده‌سته‌وه و لاواز بوون ، به‌ڵام ئه‌وه‌تانێ په‌روه‌ردگار هجره‌ت و كۆچكردن بۆ مه‌دینه ده‌كات به‌سه‌ره‌تای سه‌ركه‌وتن و بڵاو بوونه‌وه‌ی ئاینی پیرۆزی ئیسلام ، ئه‌و هاوه‌ڵه به‌ڕێزانه‌ی كه له شاری مه‌ككه‌دا لاواز و ئه‌شكه‌نجه ده‌دران و ژێر ده‌سته‌ی بێباوه‌ڕان بوون ، پاش كۆچكردن خوای گه‌وره عززه‌تی پێبه‌خشین و موڵكی كسری و ڕۆمی خسته ژێر ده‌ست و حوكمیانه‌وه .
پێنجه‌م : ڕاوه‌ستاوی و ثه‌باتی ئه‌هلی ئیمان ، ئه‌وه‌ش له‌وه‌دا ده‌رده‌كه‌وێت كاتێك كه ئه‌بوو به‌كری صدیق ( خوای لێ ڕازی بێت ) به پێغه‌مبه‌ری خوا (صلی الله علیه وسلم ) ده‌ڵێت له ئه‌شكـــــه‌وتی ( ثور ) ، ئه‌گه‌ر بێاوه‌ڕان سه‌یری قاچی خۆیان بكه‌ن ده‌مان بینن ، ئه‌ویش له‌وه‌ڵامی ئه‌بو به‌كردا زۆر به باوه‌ڕ بوون به خوای گه‌وه‌ره پێ ی ده‌ڵێت : (ما ظنّك باثنين الله ثالثهما ) واته : گومانت چۆنه به دوو كه‌س كه سێهه‌میان په‌روه‌ردگار بێت ، ئه‌مه‌ش ئه‌وه ده‌سه‌لمێنێت كه باوه‌ڕدار و شوێن كه‌وتوانی ئیسلام زۆر دڵنیان له‌وه‌ی كه په‌روه‌ردگاری باڵاده‌ست له كاتی ناڕه‌حه‌تیدا دێت به‌هانایانه‌وه وبێ ئاگا نیه لێیان و ده‌یان پارێزێت ، به‌مه‌رجێك ئه‌وانیش له خۆشی و ئاشتیدا په‌روه‌ردگاریان له‌یاد نه‌كردبێت . به پێچه‌وانه‌ی درۆزن و دووڕوه‌كانه‌وه كه ته‌نها به تاكه هه‌ڵوێستێكی ناڕه‌حه‌ت و ناخۆش خێرا په‌شیمان ده‌بنه‌وه و به هیچ شێوه‌یه‌ك به‌رگه‌ی ناڕه‌حه‌تی و چه‌رمه‌سه‌ری ناگرن له پێناو خوای گه‌وره دا .
شه‌شه‌م : هه‌ركه‌س به‌رنامه و سنووره‌كانی خوای گه‌وره بپارێزێت بێگومان په‌روه‌ردگاریش ئه‌و ده‌پارێزێت ، پێغه‌مبه‌ری خوا (صلی الله علیه وسلم ) به‌چ شێوه‌یه‌ك له‌گه‌ڵ هاوه‌ڵه به‌ڕێزه‌كانیدا بوون به كاروانی یه‌كه‌م و به‌ردی بناغه‌ی ئه‌م بانگه‌وازه‌و هه‌موو ناخۆشی و ئێش و ئازارێكیان قبوڵ كرد له پێناو خوادا ، په‌روره‌دگاریش ئه‌وانی پاراست و ڕگاری كردن له‌ده‌ست بێباوه‌ڕان ، كاتێك سه‌رنج ده‌ده‌یت كه پێغه‌مبه‌ری خوا به‌هه‌موو باوه‌ڕبونێك به خوای گه‌وره (صلی الله علیه وسلم ) پاش ئه‌وه‌ی كه خۆڵ ده‌پرژێنێت به‌سه‌ر پت په‌رسته‌كاندا و پشت به خوا ده‌به‌ستێت و به‌ناویاندا تێپه‌ڕ ده‌كات به بێ ئه‌وه‌ی بیبینن و هه‌ستی پێ بكه‌ن ، ئه‌وه‌یه مانای ( احفظ الله یحفظك ) .
حه‌وته‌م : سه‌ركه‌وتنی په‌روه‌ردگار له گه‌ڵ ئارام گرتندایه ، په‌روه‌ردگار ده‌یتوانی بێ ئه‌وه‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا (صلی الله علیه وسلم ) و هاوه‌ڵه‌كانی تووشی ناڕه‌حه‌تی و ئازار و ئه‌شكه‌نجه ببن سه‌ریان بخات و دینه‌كه‌ی خۆی بڵاو بكاته‌وه ، به‌ڵام ئه‌بێت ئه‌وه بزانین ئه‌وه له سوننه‌تی خوای گه‌وه‌ره‌دا نیه ، به‌ڵكو خوای گه‌وره ده‌یه‌وێت بزانێت تا چ ڕاده‌یه‌ك ئیمانداران خۆ گرن و به‌رگه‌ی ناڕه‌حه‌تیه‌كان ده‌گرن ، له‌هه‌مان كاتیشدا بۆ ئه‌وه‌ی پله و پایه‌ی پێغه‌مبه‌ره‌كه‌شی به‌رزتر بكاته‌وه و بیش بێت به وانه‌یه‌ك بۆ ته‌واوی ئیمانداران له‌سه‌ر صه‌بر و خۆڕاگری .
هه‌شته‌م : هجره‌ت و كۆچی پێغه‌مبه‌ری خوا (صلی الله علیه وسلم ) بوو به مایه‌ی زیاتر بڵاو بوونه‌وه و ناساندنی ئاینی پیرۆزی ئیسلام ، له كاتێكدا ئه‌گه‌ر هه‌ر له مه‌ككه‌دا بمایاته‌وه ، قه‌تیس ئه‌ما و بێباوه‌ڕان بانگه‌وازه‌كه‌یان كپ ده‌كرده‌وه .
نۆیه‌م : هه‌ر كه‌س له پێناو خوای گه‌وره واز له ماڵ و سه‌روه‌ت سامانی دونیا بهێنێت په‌روه‌ردگار له دونیاو قیامه‌تیشدا به باشتر و چاكتر تۆڵه‌یان بۆ ده‌كاته‌وه ، باوه‌ڕداران له مه‌ككه‌دا له پێناو په‌روه‌ردگاریان ده‌ستیان هه‌ڵگرت له ته‌واوی به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانی خۆیان ، له‌به‌رامبه‌ریشدا خوای گه‌وره موڵكی سه‌رزه‌وی خسته ژێر ده‌ستیانه‌وه و ده‌وڵه‌مه‌ندی كردن .
ده‌یه‌م : كۆچ و هجره‌تی نه‌به‌وی وه‌رچه‌رخانێكی یه‌كجار گه‌وره بوو له مێژووی موسڵماناندا ، وه‌رچه‌رخان له لاوازی بێ ده‌سه‌ڵاتیه‌وه بۆ دروست كردنی ده‌وڵه‌ت و ئیمراتۆریه‌تی گه‌وره‌ی ئیسلام كه پاشتر رۆژهه‌ڵات و ڕۆژئلوای گرته‌وه .
یانزهه‌م : به‌رزڕاگرتنی ڕۆڵی مزگه‌وت و خودا په‌رستی تیایدا ، یه‌كه‌م كاری پێغه‌مبه‌ری خوا له‌یه‌كه‌م ڕۆژی گه‌شتنیه‌وه به شاری مه‌دینه دروست كردنی مزگه‌وت بوو ، چونكه مزگه‌وت تاكه جێگایه‌ك بوو له‌و ڕۆژگاره‌دا بۆ كۆكردنه‌وه و به‌یه‌ك گه‌شتنی باوه‌ڕ داران به‌یه‌كتر ، سه‌ره ڕای ئه‌مه‌ش مزگه‌وت ئه‌و جێگایه بوو كه موسڵمانان به ئاشكرا و به كۆمه‌ڵ نوێژ و به‌ندایه‌تیان تیادا ده‌كر ، كه ڕۆژگارێك بوو هه‌موویان به نهێنی و به فه‌ردی نوێژه‌كانیان ئه‌نجام ده‌دا ، ڕۆڵی مزگه‌وت له‌و ڕۆژگاره‌دا باره‌گای سه‌ره‌كی ده‌وڵه‌تی ئیسلامی بوو .
دوانزه‌هه‌م : گرنگی ڕۆڵی ئافره‌ت له‌م كۆچه پڕ بایه‌خه‌دا ، وه‌ك باسمان كرد ، ئه‌و ڕۆڵه‌ی ئه‌سمای كچی ئه‌بو به‌كری صدیق بینی ( خوایان لێ ڕازی بێت ) هیچی كه‌متر نه‌بوو له ڕۆڵی پیاوان ، كاتێك توێشه به‌ره‌كه‌ی پڕ ده‌كر له نان و خواردن و زۆر به‌جه‌رگ و دڵێكی پڕ له ئیمان و چاو نه‌ترسیه‌وه ده‌یگه‌یانده پێغه‌مبه‌ری خوا (صلی الله علیه وسلم ) و باوكی به‌ڕێزی .
سیانزه‌هه‌م : نه‌هێشتنی ڕه‌گه‌ز په‌رستی و دوژمنایه‌تی و خوێن ڕشتن ، له‌به‌رامبه‌ر ئه‌مه‌شدا برایه‌تیه‌كی به‌هێزی خسته نێوان هاوه‌ڵه‌كانیه‌وه له مهاجر و ئه‌نصاریه‌كان ، چونكه پێش هجره‌ت دوژمنایه‌تیه‌كی گه‌وره هه‌بوو له نێوان هه‌ردوو قه‌بیله‌ی ئه‌وس و خه‌زره‌ج ، به كۆچكردنی پێغه‌مبه‌ری خوا (صلی الله علیه وسلم ) ئه‌و دوژمنایه‌تی یه نه‌ما ، و برایه‌تی و خۆشه‌ویستی جێگای گرته‌وه ، ئه‌مه‌ش خاڵی به‌هێزی بانگه‌وازی ئاینی پیرۆزی ئیسلام بوو ، ئیسلام هات جیاوازی چینایه‌تی و ڕه‌نگ و كویله و گه‌دای نه‌هێشت و هه‌موو لایه‌كی كرده برای یه‌كتر .
له كۆتایدا ته‌نها ئه‌وه ماوه بڵێم كۆچی پێغه‌مبه‌ری خوا (صلی الله علیه وسلم ) بۆ مه‌دینه هه‌ڵهاتنی نوور و به‌ره‌كه‌ت و ڕۆژگاری ئیسلام بوو بۆ ته‌واوی سه‌ر زه‌وی .
سبحان ربك رب العزة عما یصفون وسلام علی المرسلین والحمد لله رب العالمین
وصلی الله وسلم علی سیدنا محمد وعلی اله وصحبه وسلم .
وانه‌كانی هجره‌تی
پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) بۆ مه‌دینه
[ به كوردی ]
دروس وعبر من هجرة النبي صلى الله عليه وسلم إلى المدينة
[ باللغة الكوردية ]
نوسینی : زاگرۆس هه‌مه‌وه‌ند
الكاتب : زاكروس هموند
پێداچونه‌وه: پشتیوان سابیر عه‌زیز
المراجعة:بشتيوان صابر عزيز
نوسینگه‌ی ( ره‌بوه‌ی ) هه‌ره‌وه‌زیی بۆ بانگه‌واز و وشیاركردنه‌وه‌ی ڕه‌وه‌نده‌كان له شاری ڕیاز
المكتب التعاوني للدعوة وتوعية الجاليات بالربوة
بمدينة الرياض
2008 -1429
وانه‌كانی هجره‌تی
پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) بۆ مه‌دینه
سوپاس و ستایش بۆ خوای گه‌وه‌ر و میهره‌بان درود و ڕه‌حمه‌تی فراوانیش بۆ سه‌رگیانی پاكی پێشه‌وای مرۆڤایه‌تی محمدی كوڕی عه‌بدوڵڵای و سه‌رجه‌م هاوه‌ڵ و شوێنكه‌وتوانی هه‌تا هه‌تایه .
په‌روه‌ردگاری به‌سۆزو میهره‌بان موحه‌مه‌دی كۆتا پێغه‌مبه‌ری هه‌ڵبژارد تاوه‌كو هزرو بیری مرۆڤه‌كان له بت په‌رستی یه‌وه بگۆڕێت بۆ یه‌كتاپه‌رستی خۆی تاوه‌كو له‌و ڕێگایه‌وه دڵ وده‌روونیان به ڕووناكی ئیمان ئاوه‌دانكاته‌وه و له ژه‌نگ وژاری بت په‌رستیش پاكیان بكاته‌وه ، بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ش كه‌سانی خاوه‌ن ژیری و خاوه‌ن هۆش هه‌ر زوو خێرا وه‌ڵامی په‌یامه‌كه‌ی پێغه‌مبه‌ری خودایان دایه‌وه ( صلی الله علیه وسلم ) ، كه‌سانێكی تری گه‌مژه‌و بیرو هۆش پووچیش بوونه ڕێگر و به‌ربه‌ست له‌به‌رده‌م بانگه‌وازه‌كه‌یدا ، و هه‌موو ڕێگایه‌كیشان گرته‌به‌ر تاوه‌كو په‌یامی ئیسلام و یه‌كتاپه‌رستی نه‌گاته گوێ و مرۆڤه‌كان و ده‌ستیان كرد به ئازارو ئه‌شكه‌نجه‌دانی شوێن كه‌وتوان و هاوه‌ڵانی پێغه‌مبه‌ری خوا (صلی الله علیه وسلم ) .
هه‌ر له‌به‌ر ئه‌م هۆكاره‌ش بوو پێغه‌مبه‌ری ئازیز (صلی الله علیه وسلم ) سه‌یری ده‌كرد كه له توانایدا نیه ڕێگری بكات له‌و هه‌مووه ئه‌شكه‌نجه‌و ئازاره ، بیری له‌وه كرده‌وه كه جێگایه‌كی دیكه هه‌ڵبژێرێت تاوه‌كو خۆی و هاوه‌ڵه به‌ڕێزه‌كان به ئازادی به‌ندایه‌تی خوای گه‌وه‌ره‌ی تیادا بكه‌ن و ئه‌و كه‌سانه‌شی ڕزگار بكات كه ئه‌شكه‌نجه‌و ئازار ده‌دران .
ئه‌وه بوو پێشه‌وای مرۆڤایه‌تی شاری مه‌دینه‌ی مننه‌وه‌ره‌ی هه‌ڵبژارد تاوه‌كو كۆچی بۆ بكات به‌و كۆچه‌ش یه‌كه‌م به‌ردی بناغه‌ی ده‌وڵه‌تی ئیسلامی دامه‌زراند .
نامه‌وێت له‌وه زیاتر سه‌رتان به پێشه‌كی بابه‌ته‌كه‌مه‌وه بئێشێنم هه‌ر كه‌س له‌و كۆچكردنه وورد ببێته‌وه و به‌یاشی دیراسه‌ی بكات ئه‌وا چه‌ند وانه‌و ئامۆژگاریه‌كی زۆر به‌نرخی بۆ ده‌رده‌كه‌وێت ، له‌وانه‌ش :
یه‌كه‌م : له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی مرۆڤ پشت به خوای گه‌وره ده‌به‌ستێت پێویسته له هه‌مان كاتیشدا هه‌موو ئه‌و هۆكار و ئه‌سبابه مادیه‌كانی له‌بیر نه‌چێت ، هه‌روه‌ك چۆن پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم ) له‌سه‌ره‌تاوه عه‌لی كوڕی طالبی له جێگاكه‌ی خۆی دانا ، تاوه‌ك بێ باوه‌ڕه‌كان وا بزانن كه خۆی له‌وێ ماوه ، دواتریش ئه‌بو به‌كری صدیقی هه‌ڵبژارد بۆ هاوه‌ڵی سه‌فه‌ره‌كه‌ی ، بۆ شاره‌زای ڕێگاكه‌ش عه‌بدوڵڵای كوڕی ئه‌ریقطی ده‌ست نیشان كرد ، چونكه كه‌سێكی زۆر شاره‌زا و چاو كراوه‌ی ته‌واوی ڕێگاكانی ئه‌و ناوچه‌یه بوو ، له هه‌مان كاتیشدا ئه‌سمای كچی ئه‌بو به‌كریشی دانابوو كه نان و توێشووی سه‌فه‌ریان بۆ بهێنێت ، عه‌بدوڵای كوڕی ئه‌بو به‌كریش هه‌واڵی شاری مه‌ككه‌یان بێ بگه‌یه‌نێت ، له‌سه‌روو هه‌موو ئه‌مانه‌وه پاراستنی نهێنی و زانیاری ئه‌م كۆچه كه ته‌نها به هاوه‌ڵی سه‌فه‌ره‌كی ئه‌بوو به‌كر بڵێت ( خوای لێ ڕازی بێت ) ، له‌گه‌ڵ گرتنه به‌ری ئه‌م هه‌موو هۆكار و ئیحتیاطانه پێغه‌مبه‌ری خوا (صلی الله علیه وسلم ) ( توكل ) و پشت به‌ستن به په‌روه‌ردگاری له یاد نه‌كردبوو .
دووه‌م : یه‌ك لای بوونه‌وه ودڵسۆزی بۆ خوای گه‌وره و په‌یامه‌كی ( الاخلاص ) و دوور كه‌وتنه‌وه له مه‌رامی شه‌خصی و به‌رژه‌وه‌ندی تاكه كه‌سی ، پێغه‌مبه‌ری خوا (صلی الله علیه وسلم ) ئه‌گه‌ر له پێناو خوای گه‌وره‌و په‌یامه پیرۆزه‌كه‌ی نه‌بوایه ، ئه‌یتوانی له‌شاری مه‌ككه بمێنێته‌وه و هه‌رچیه‌كیشی داوابكردایه له بێباوه‌ڕه‌كانی مه‌ككه بۆیان جێ به‌جێ ده‌كرد ئه‌گه‌ر ئه‌و وازی بهێنایه له بانگه‌وازه‌كه‌ی ، به‌ڵام ئه‌وه‌ی نه‌كرد و ئاماده بوو هه‌موو ئێش و ئازار و ناڕه‌حه‌تی و غه‌ریبیه‌ك قبوڵ بكات له پێناو خوای گه‌وره و چه‌سپاندی یه‌كتپه‌رستی په‌روه‌ردگار .
سێهه‌م : میانه‌ڕه‌وی و ئیعتدال له كاتی خۆشی و ناخۆشیدا ، به‌و مانایه‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا (صلی الله علیه وسلم ) ئه‌و ڕۆژه‌ی له مه‌ككه ده‌رچوو كه چه‌ند به دڵ ته‌نگی و ناڕه‌حه‌تی ده‌رچوو ، متمانه‌و ثقه‌ی به په‌روه‌ردگاری باڵاده‌ست لاواز نه‌بوو ، به هه‌مان شێوه‌ش كاتێك به‌سه‌ر به‌رزی له فه‌تحی مه‌ككه‌دا ده‌گه‌ڕێته‌وه ئه‌و شاره به هیچ شێوه‌یه‌ك بیر له تۆڵه سه‌ندنه‌وه ناكاته‌وه ، دڵ و ده‌روونی چۆن بوو كاتێك ئازار ده‌درا هه‌ر به‌و شێوه‌یه بوو كاتێكیش كه بانگه‌وازه‌كه‌ی هه‌موو نیوه دوورگه‌ی عه‌ره‌بی گرت ، چونكه ئه‌و هاتوه ڕه‌حمه‌ت و به‌ره‌كه‌ت بێت بۆ ته‌واوی سه‌رزه‌وی ، هه‌ر بۆیه كاتێكیش دێته‌وه بۆ مه‌ككه له هه‌مویان ده‌بورێت چه‌ند كه‌سێكس زۆر كه‌م نه‌بێت .
چواره‌م : له هجره‌ت و كۆچه‌وه ئه‌وه فێر ده‌بین كه سه‌ره‌نجام و عاقبه‌ت بۆ خواناسان و له خواترسانه ، پێغه‌مبه‌ری خوا (صلی الله علیه وسلم ) و هاوه‌ڵه به‌ڕێزه‌كان ناڕه‌حه‌تی و ئه‌شكه‌نجه‌ی زۆریان چه‌شت هه‌ر له‌سه‌ره‌تای بانگه‌وازه‌كه‌وه و دواترڵیش له ڕووبه‌ڕوو بونه‌وه‌یان له‌گه‌ڵ پت په‌رست و بێباوه‌ڕاندا ، زه‌مه‌نێك باوه‌ڕداران ژێر ده‌سته‌وه و لاواز بوون ، به‌ڵام ئه‌وه‌تانێ په‌روه‌ردگار هجره‌ت و كۆچكردن بۆ مه‌دینه ده‌كات به‌سه‌ره‌تای سه‌ركه‌وتن و بڵاو بوونه‌وه‌ی ئاینی پیرۆزی ئیسلام ، ئه‌و هاوه‌ڵه به‌ڕێزانه‌ی كه له شاری مه‌ككه‌دا لاواز و ئه‌شكه‌نجه ده‌دران و ژێر ده‌سته‌ی بێباوه‌ڕان بوون ، پاش كۆچكردن خوای گه‌وره عززه‌تی پێبه‌خشین و موڵكی كسری و ڕۆمی خسته ژێر ده‌ست و حوكمیانه‌وه .
پێنجه‌م : ڕاوه‌ستاوی و ثه‌باتی ئه‌هلی ئیمان ، ئه‌وه‌ش له‌وه‌دا ده‌رده‌كه‌وێت كاتێك كه ئه‌بوو به‌كری صدیق ( خوای لێ ڕازی بێت ) به پێغه‌مبه‌ری خوا (صلی الله علیه وسلم ) ده‌ڵێت له ئه‌شكـــــه‌وتی ( ثور ) ، ئه‌گه‌ر بێاوه‌ڕان سه‌یری قاچی خۆیان بكه‌ن ده‌مان بینن ، ئه‌ویش له‌وه‌ڵامی ئه‌بو به‌كردا زۆر به باوه‌ڕ بوون به خوای گه‌وه‌ره پێ ی ده‌ڵێت : (ما ظنّك باثنين الله ثالثهما ) واته : گومانت چۆنه به دوو كه‌س كه سێهه‌میان په‌روه‌ردگار بێت ، ئه‌مه‌ش ئه‌وه ده‌سه‌لمێنێت كه باوه‌ڕدار و شوێن كه‌وتوانی ئیسلام زۆر دڵنیان له‌وه‌ی كه په‌روه‌ردگاری باڵاده‌ست له كاتی ناڕه‌حه‌تیدا دێت به‌هانایانه‌وه وبێ ئاگا نیه لێیان و ده‌یان پارێزێت ، به‌مه‌رجێك ئه‌وانیش له خۆشی و ئاشتیدا په‌روه‌ردگاریان له‌یاد نه‌كردبێت . به پێچه‌وانه‌ی درۆزن و دووڕوه‌كانه‌وه كه ته‌نها به تاكه هه‌ڵوێستێكی ناڕه‌حه‌ت و ناخۆش خێرا په‌شیمان ده‌بنه‌وه و به هیچ شێوه‌یه‌ك به‌رگه‌ی ناڕه‌حه‌تی و چه‌رمه‌سه‌ری ناگرن له پێناو خوای گه‌وره دا .
شه‌شه‌م : هه‌ركه‌س به‌رنامه و سنووره‌كانی خوای گه‌وره بپارێزێت بێگومان په‌روه‌ردگاریش ئه‌و ده‌پارێزێت ، پێغه‌مبه‌ری خوا (صلی الله علیه وسلم ) به‌چ شێوه‌یه‌ك له‌گه‌ڵ هاوه‌ڵه به‌ڕێزه‌كانیدا بوون به كاروانی یه‌كه‌م و به‌ردی بناغه‌ی ئه‌م بانگه‌وازه‌و هه‌موو ناخۆشی و ئێش و ئازارێكیان قبوڵ كرد له پێناو خوادا ، په‌روره‌دگاریش ئه‌وانی پاراست و ڕگاری كردن له‌ده‌ست بێباوه‌ڕان ، كاتێك سه‌رنج ده‌ده‌یت كه پێغه‌مبه‌ری خوا به‌هه‌موو باوه‌ڕبونێك به خوای گه‌وره (صلی الله علیه وسلم ) پاش ئه‌وه‌ی كه خۆڵ ده‌پرژێنێت به‌سه‌ر پت په‌رسته‌كاندا و پشت به خوا ده‌به‌ستێت و به‌ناویاندا تێپه‌ڕ ده‌كات به بێ ئه‌وه‌ی بیبینن و هه‌ستی پێ بكه‌ن ، ئه‌وه‌یه مانای ( احفظ الله یحفظك ) .
حه‌وته‌م : سه‌ركه‌وتنی په‌روه‌ردگار له گه‌ڵ ئارام گرتندایه ، په‌روه‌ردگار ده‌یتوانی بێ ئه‌وه‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا (صلی الله علیه وسلم ) و هاوه‌ڵه‌كانی تووشی ناڕه‌حه‌تی و ئازار و ئه‌شكه‌نجه ببن سه‌ریان بخات و دینه‌كه‌ی خۆی بڵاو بكاته‌وه ، به‌ڵام ئه‌بێت ئه‌وه بزانین ئه‌وه له سوننه‌تی خوای گه‌وه‌ره‌دا نیه ، به‌ڵكو خوای گه‌وره ده‌یه‌وێت بزانێت تا چ ڕاده‌یه‌ك ئیمانداران خۆ گرن و به‌رگه‌ی ناڕه‌حه‌تیه‌كان ده‌گرن ، له‌هه‌مان كاتیشدا بۆ ئه‌وه‌ی پله و پایه‌ی پێغه‌مبه‌ره‌كه‌شی به‌رزتر بكاته‌وه و بیش بێت به وانه‌یه‌ك بۆ ته‌واوی ئیمانداران له‌سه‌ر صه‌بر و خۆڕاگری .
هه‌شته‌م : هجره‌ت و كۆچی پێغه‌مبه‌ری خوا (صلی الله علیه وسلم ) بوو به مایه‌ی زیاتر بڵاو بوونه‌وه و ناساندنی ئاینی پیرۆزی ئیسلام ، له كاتێكدا ئه‌گه‌ر هه‌ر له مه‌ككه‌دا بمایاته‌وه ، قه‌تیس ئه‌ما و بێباوه‌ڕان بانگه‌وازه‌كه‌یان كپ ده‌كرده‌وه .
نۆیه‌م : هه‌ر كه‌س له پێناو خوای گه‌وره واز له ماڵ و سه‌روه‌ت سامانی دونیا بهێنێت په‌روه‌ردگار له دونیاو قیامه‌تیشدا به باشتر و چاكتر تۆڵه‌یان بۆ ده‌كاته‌وه ، باوه‌ڕداران له مه‌ككه‌دا له پێناو په‌روه‌ردگاریان ده‌ستیان هه‌ڵگرت له ته‌واوی به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانی خۆیان ، له‌به‌رامبه‌ریشدا خوای گه‌وره موڵكی سه‌رزه‌وی خسته ژێر ده‌ستیانه‌وه و ده‌وڵه‌مه‌ندی كردن .
ده‌یه‌م : كۆچ و هجره‌تی نه‌به‌وی وه‌رچه‌رخانێكی یه‌كجار گه‌وره بوو له مێژووی موسڵماناندا ، وه‌رچه‌رخان له لاوازی بێ ده‌سه‌ڵاتیه‌وه بۆ دروست كردنی ده‌وڵه‌ت و ئیمراتۆریه‌تی گه‌وره‌ی ئیسلام كه پاشتر رۆژهه‌ڵات و ڕۆژئلوای گرته‌وه .
یانزهه‌م : به‌رزڕاگرتنی ڕۆڵی مزگه‌وت و خودا په‌رستی تیایدا ، یه‌كه‌م كاری پێغه‌مبه‌ری خوا له‌یه‌كه‌م ڕۆژی گه‌شتنیه‌وه به شاری مه‌دینه دروست كردنی مزگه‌وت بوو ، چونكه مزگه‌وت تاكه جێگایه‌ك بوو له‌و ڕۆژگاره‌دا بۆ كۆكردنه‌وه و به‌یه‌ك گه‌شتنی باوه‌ڕ داران به‌یه‌كتر ، سه‌ره ڕای ئه‌مه‌ش مزگه‌وت ئه‌و جێگایه بوو كه موسڵمانان به ئاشكرا و به كۆمه‌ڵ نوێژ و به‌ندایه‌تیان تیادا ده‌كر ، كه ڕۆژگارێك بوو هه‌موویان به نهێنی و به فه‌ردی نوێژه‌كانیان ئه‌نجام ده‌دا ، ڕۆڵی مزگه‌وت له‌و ڕۆژگاره‌دا باره‌گای سه‌ره‌كی ده‌وڵه‌تی ئیسلامی بوو .
دوانزه‌هه‌م : گرنگی ڕۆڵی ئافره‌ت له‌م كۆچه پڕ بایه‌خه‌دا ، وه‌ك باسمان كرد ، ئه‌و ڕۆڵه‌ی ئه‌سمای كچی ئه‌بو به‌كری صدیق بینی ( خوایان لێ ڕازی بێت ) هیچی كه‌متر نه‌بوو له ڕۆڵی پیاوان ، كاتێك توێشه به‌ره‌كه‌ی پڕ ده‌كر له نان و خواردن و زۆر به‌جه‌رگ و دڵێكی پڕ له ئیمان و چاو نه‌ترسیه‌وه ده‌یگه‌یانده پێغه‌مبه‌ری خوا (صلی الله علیه وسلم ) و باوكی به‌ڕێزی .
سیانزه‌هه‌م : نه‌هێشتنی ڕه‌گه‌ز په‌رستی و دوژمنایه‌تی و خوێن ڕشتن ، له‌به‌رامبه‌ر ئه‌مه‌شدا برایه‌تیه‌كی به‌هێزی خسته نێوان هاوه‌ڵه‌كانیه‌وه له مهاجر و ئه‌نصاریه‌كان ، چونكه پێش هجره‌ت دوژمنایه‌تیه‌كی گه‌وره هه‌بوو له نێوان هه‌ردوو قه‌بیله‌ی ئه‌وس و خه‌زره‌ج ، به كۆچكردنی پێغه‌مبه‌ری خوا (صلی الله علیه وسلم ) ئه‌و دوژمنایه‌تی یه نه‌ما ، و برایه‌تی و خۆشه‌ویستی جێگای گرته‌وه ، ئه‌مه‌ش خاڵی به‌هێزی بانگه‌وازی ئاینی پیرۆزی ئیسلام بوو ، ئیسلام هات جیاوازی چینایه‌تی و ڕه‌نگ و كویله و گه‌دای نه‌هێشت و هه‌موو لایه‌كی كرده برای یه‌كتر .
له كۆتایدا ته‌نها ئه‌وه ماوه بڵێم كۆچی پێغه‌مبه‌ری خوا (صلی الله علیه وسلم ) بۆ مه‌دینه هه‌ڵهاتنی نوور و به‌ره‌كه‌ت و ڕۆژگاری ئیسلام بوو بۆ ته‌واوی سه‌ر زه‌وی .
سبحان ربك رب العزة عما یصفون وسلام علی المرسلین والحمد لله رب العالمین
وصلی الله وسلم علی سیدنا محمد وعلی اله وصحبه وسلم .
وانه‌كانی هجره‌تی پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) بۆ مه‌دینه
وانه‌كانی هجره‌تی پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) بۆ مه‌دینه